در این پژوهش ابتدا برخی مسائل حوزه فرهنگ از قبیل دین و فرهنگ، عوامل ایجاد و اعتلای فرهنگ و فرهنگ‌سازی اسلامی مورد بررسی قرار می‌گیرد. پس از آن شاخص‌های فرهنگ‌ساز داستان حضرت آدم(ع) از جمله در مسأله خلیفة اللهی آدم(ع) و تعلیم اسماء، جایگاه والای انسان در مقام مسجود ملائکه، مسأله درخت ممنوعه، تکبرورزی و إغوای شیطان، هبوط و توبه آدم(ع)، عناوینی هستندکه سعی شده در حد بضاع...

در دورۀ سلطان‌حسین بایقرا (875ـ911 ق)، اقطاب فرقۀ نقشبندیه، به‌دلیل سیاست تسامح مذهبی دربار، از آزادی عمل نسبی، به‌ویژه در زمینۀ برپایی مراسمی همچون سماع برخوردار بودند. در این بین، عبدالرحمان جامی (817ـ898 ق) از جمله اقطاب نقشبندی، در برگزاری این مجالس، رویکردی متمایز داشت. این پژوهش، با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی و بررسی اشعار برجای‌مانده از جامی (دیوان کامل و مثنوی هفت اورنگ)، درصدد پاسخ به ا...

زبان سنایی، خواه در مثنوی ها، خواه در قصاید و غزلیت و... زبانی فاخر، استوار، متین و محکم است . وی ئر مثنوی ها عارفی است شاعر و در قصاید و غزلیات و... (به استثنای اشعار مربوط به دوران پیش از تحول وی) شاعری است عارف . و در هر نوع، زبان وی زبانی است آگنده از لغات و ترکیبات زیبایی که بیشتر آنها ویژه سنایی است و در سخن دیگر سرایندگان پارسی دیده نمی شود. وی توانسته است زبان خویش را از سویی با استعارا...

میرزا معزالدین محمد موسوی خان فطرت فرزند میرزا فخرا و نواده دختری یکی از علمای بزرگ مشهد به نام «محمد زمان مشهدی » است که در سال 1050 هـ . ق در مشهد به دنیا آمد.در جوانی به اصفهان رفت و پس از تحصیلات دینی و ادبی به هند مهاجرت کرد.در آنجا مورد توجه اورنگ زیب، پادشاه هند قرار گرفت و هم داماد او شد. او در هند به مناصب بلند دیوانی رسید و در سال 1101هـ در همانجا از دنیا رفت. اشعار به جامانده از او ...

مثنوی "یوسف و زلیخا" یکی از سروده های "ملّاحاذق هروی" از شاعران قرن 12 و 13 ه . ق. است. این دیوان در مجموعه ای بالغ بر4000 بیت در قالب مثنوی سروده شده که در اثر حاضر، حدود 2000 بیت از آن تصحیح شده است و شیوه ی تصحیح، روش التقاطی بوده است. نسخه دارای 65 عنوان می باشد و بعضی از عناوین، تمثیل هایی است که شاعر برای روشن شدن مفهوم در میان داستان ها ذکر کرده است. موضوع نسخه، داستان عشق زلیخا، همسر ع...

فرهنگ ایران باستان، فرهنگی گسترده و فراگیر است که پس از اسلام، در ادبیات هزارساله این سرزمین، نقش خود را به جای گذاشته و در اکثر حوزه های ادب فارسی تأثیر گذار بوده است. این پژوهش در پی آنست تا با بررسی بازتاب فرهنگ ایران کهن در چهار مثنوی عطار نیشابوری، تأثیر پذیری شعر عطار را از فرهنگ ایران باستان به اثبات برساند. لذا این رساله در چهار فصل تدوین شده است. در فصل اول، ادیان و مذاهب ایران باستان ...

مثنوی مولوی به عنوان یکی از آثار مشهور عرفانی از دیرباز مرکز توجّه شاعران دیگر بوده است. به همین دلیل، بارها تقلیدهایی از آن صورت گرفته است. یکی از مثنوی هایی که به تقلید از آن سروده شده است و از نظر صورت و محتوا شباهت هایی به مثنوی مولوی دارد، مثنوی طاقدیس اثر ملاّ احمد نراقی است. این مقاله متضمّن مقایسه این دو مثنوی و نتایج مترتّب بر آن با رویکرد انتقادی است. از نظر عوامل صوری، مقایسه این دو نشان...

مثنوی از چند جهت در میان همه آثار ادبی جهان جنبه‏های استثنایی دارد؛ یکی از این وجوه، خلق بداهه و به وجود آمدن آن در حضور مخاطب است. اساسا دلیل وجودی مثنوی، تقاضا و اصرار مخاطب آن است. در این مقاله می‏کوشیم نشان دهیم که مخاطب چگونه در پدید آمدن مثنوی با صورت فعلی مؤثر بوده است. ساختار مثنوی شیوه داستان در داستان است. آوردن بعضی حکایات و ابیات و کم و زیاد شدن آن‏ها، تطویل یا اختصار بعضی داستان‏ها...

هدف از نگارش رساله حاضر، بررسی هنجارگریزی معنایی در اشعار منتخب مثنوی مولانا با ارجاع به مجاز می باشد. برای نیل به این هدف، ابتدا هنجارگریزی معنایی با توجّه به تقسیم بندی لیچ مطرح و سپس، جایگاه طرح این فرآیند بازکاویده شد. این پژوهش از دیدگاه ساختگرایی مورد بررسی قرار گرفته و در تحلیل متن اشعار برگزیده، ویژگی های صوری مورد توجّه قرار گرفته اند. در این پژوهش، طبقه بندی لیچ (1980) از برجسته سازی به...

شعر به جهت اهمیتی که در ثبت حوادث و وقایع تاریخی و مهم دارد در ادبیات از جایگاه والایی برخوردار می باشد؛ بدین سبب است که از قدیم گفته اند شعر دیوان عرب است، که شاعران در آن به بیان افتخارات قومی خود می پردازند. بر کسی پوشیده نسیت که خداوند در کتابش به شاعران اشاره کرده و به وصف خوبی ها و نیز ویژگی های بد این طائفه پرداخته است.اهل بیت علیهم السلام نیز شاعران را در مناسبت های گوناگون به سرودن ش...