بررسی و واکاوی اصلاحات یعقوب‌پادشاه، از زاویه اقدامات فقیه- دیوان‌سالارانِ حاضر در ساختار حکومتی و تشکیلاتی آق‌قویونلوها، روشنی زیادی بر ابهامات موجود در مبانی فکری این اصلاحات، می‌افکند، درواقع، زمینه‌سازی و پی‌ریزی مقدمات این اصلاحات را باید در تفکرات و آراء فقهایی دانست، که وظایف دیوانی و دیوان‌سالاری را نیز بر عهده گرفته بودند، از این روی، ایشان فقه اسلامی، که تفکراتشان از آن سرچشمه گرفته و...

یکی از مهمترین موقوفاتی که در سالهای پایانی سده ی هشتم هجری در ایران صورت گرفت، موقوفات سیّد رکن الدین محمد و سیّد شمس الدین محمد از رجال مشهور و متنفذ اواخر دوران ایلخانی در شهر یزد بود. سیّد رکن الدین از خاندان مشهور دیوانی آل نظام از سلسله سادات عریضی است که از قرن چهارم هجری در یزد ساکن شده بودند. آل نظام در طی قرون متمادی در حیات سیاسی و اجتماعی یزد نقش مهمی ایفا نمودند و منصب های قضاوت و نقا...

یکی از ارزشمند¬ترین میراث فرهنگی و یادگار گرانبهای بزرگان ادب فارسی، گنجینه عظیم نسخه¬های خطی است؛ یکی از این نسخه¬ها دیوانی موسوم به شفیعا اعمی متخلص به اثر شیرازی است. شفیعا اعمیپراشگفتی(اثر شیرازی )از شاعران قرن دوازدهم هجری است که تذکره نویسان به سال تولد وی اشاره¬ای نکرده اند؛ وی در کودکی بر اثر بیماری آبله نابینا شده است. اثر شیرازی معاصر شاه سلطان حسین صفوی بوده و به اصفهان رفت و آمد داش...

یکی از موضوع­های مهمّی که در کانون توجه شاعران معاصر فارسی و عربی قرار داشته است، مسأله شرق و غرب است تا جایی که این دو اصطلاح در شعرهای بسیاری از آنها، بسآمد بالایی دارد. از جمله این شاعران، می توان به حافظ ابراهیم شاعر مصری و اقبال لاهوری پاکستانی که صاحب دیوانی به زبان فارسی است، اشاره نمود. دو شاعر یاد شده، نه تنها در کشور خود، بلکه در دیگر کشورها، به مبارزه با استعمار نامور هستند. در شعر ای...

هجرت به یثرب و تشکیل دولت شهر مدینه زمینه پیدایش نهادهای دولتی و به تعـبـیـردیگر تشکیلات اسلامی را فراهم کرد . اینکه نخستین تشکیلات اداری مسلمین از چه زمـانبوجود آمد، مورد اختلاف است اما در اخبار و روایات تاریخی گزارشهایی وجـود دارد کـهمی رساند : نمونه نخست دیوان در عصر رسالت تأسیس شد . در عین حال مشهور آن اسـتکه نظام دیوانی از روزگار فتح ایران و به پیشنهاد یک ایرانی ساکن در مدینه بـه دسـتـورخل...

چکیده اصطلاح رعیت در منابع اسلامی در سه حوزه معنایی استفاده شده است: قدیم‌ترین و فراگیرترین کاربرد واژه رعیت به معنای زیر دستان حاکم شناخته و رایج بوده است. این معنای اصطلاحی بر اساس معنای لغوی «رعی» به معنای چوپانی و چراندن دام‌ها، ناظر به سنتی کهن است که بر اساس آن تصویر حاکم به‌مثابه چوپان مردم وجود داشته است. رعیت در این معنا محمل بحث‌ها و آموزه‌های بسیاری در ادبیات اسلامی به‌ویژه در سیاست‌...

در میان نسخ خطی مجموعۀ «صارم الدوله»، موجود در کتابخانۀ ابن مسکویه شهر اصفهان، دیوانی از سعدی شیرازی با تذهیب عالی وجود دارد. بررسی ها حاکی از آن است که شناسنامۀ این اثر دارای تاریخ اجرا نیست. مقالۀ حاضر با تکیه بر اطلاعات فنی اثر می کوشد تاریخ این اثر را مشخص کند. مقایسۀ این نسخه با نسخه ای از دیوان حافظ متعلق به سال 1283ق موجود در همان گنجینه به یافتن این پاسخ کمک می کند. پس از بررسی های دقیق...

نامه نگاری به زعم بسیاری از بزرگان زبان و ادبیات فارسی یک نوع ادبی مستقل است که به سبب پیشینه درازدامن در ادبیات فارسی از اهمیت بسیاری برخوردارست. علاوه بر مجموعه نامه های سیاسی، دیوانی و اخوانیات با ارزش های ادبی و تاریخی، در بسیاری از داستان های عاشقانه ادب فارسی نیز به سبب دوری عاشق و معشوق، نامه هایی با مضامین غنایی وجود دارد. در این مقاله شانزده اثر مشهور ادب غنایی مورد بررسی قرار گرفته و ...