درویش محمد، معروف به میرزا‌محمد اردبیلی بیدگلی و متخلص به محقق از علما، عرفا و شاعران سدۀ یازدهم هجری است. از وی چهار رساله و یک کتاب موسوم به ریاض العارفین و منهاج السالکین بر جای مانده است؛ تذکره الذاکرین یکی از این رساله‌هاست که پیش از کتاب یادشده نوشته شده است. از این رساله دو نسخه موجود است: یکی در کتابخانۀ مدرسۀ نمازی خوی و دیگری در کتابخانۀ مدرسه سلطانی کاشان. رسالۀ تذکره الذاکرین ـ به ر...

مشورت از امور مورد توجه عقلا و به معنی بهره‌مندی از آرای دیگران به منظور اتخاذ تصمیم نزدیک‌تر به صواب است. در مستحسن بودن مشورت تردید نیست، اما اینکه بر حاکم اسلامی با تمام اختیاراتی که شرعاً و قانوناً دارد، مشورت لازم و واجب است  یا نه، مسئله مورد بررسی است. موافقان و مخالفان لزوم مشورت به دلایلی متنی (کتاب، سنت) و غیرمتنی استناد کرده‌اند. این تحقیق دلایل عقلایی ضرورت به‌کارگیری مش...

مشروطه مهم ترین آوردگاه سنت های فکری- سیاسی متفاوت ایرانی، اسلامی و غربی و سنت های تلفیقی برآمده از آنها است. در این میان، اصحاب سنت اسلام فقاهتی در تباین، سازگاری یا ناسازگاری سنت اسلامی با سنت لیبرال غربی راه هایی متفاوت را پیمودند. در این پژوهش از آن دسته از فقها و مراجعی که در خوانش مجدد از اسلام؛ معتقد به سازگاری سنت ایرانی/اسلامی با سنت غربی بودند به عنوان سنت اسلام نواندیش یاد می شود. ...

نوشتار حاضر درصدد بررسی تطبیقی اندیشه‌های سیاسی دو فقیه برجسته شیعه علامه نائینی و امام خمینی+ در قالب چارچوب نظریه بحران توماس اسپریگنز می‌باشد. در این پژوهش بیان شد که عمده‌ترین وجوه اشتراک نظریات سیاسی ایشان در نوع تفسیر از منشاء قدرت سیاسی، دفاع از کیان اسلامی و اعتقاد به نقش مردم در تحقق نظام سیاسی و اراده مردمی‌ در تحقق آرمان‌های الهی و وجوه افتراق نیز در موضوعاتی همچون مبنای مشروعیت، ماه...

با توجه به این که نفس، در کلام شیخ اشراق، واجد دو جه علوی و سفلی ست، ضرورتاً، واجد دوگونه فعل است: فعلی که با عنوان «تدبیر جسم» شناخته می شود و فعلی که متضمن معرفت و سیر و سلوک عرفانی است؛ اما از آن حیث که نفس، به عالم نور تعلق دارد و از جنس نور است، بنا به تعریف نور، نخست «آشکار بر خود» است و دوم «آشکار کننده ی غیر خود». بنابراین، شیخ اشراق، در اثبات تجرد نفس، نخست از «ادراک مستمر نفس» یا «خودآ...

از ویژگی‏های برجسته در روش اجتهادی وحید بهبهانی، واقع‏گرایی و اهتمام به شناخت موضوعات احکام و نقشی که این شناخت در دستیابی نزدیک‏تر به احکام شرع دارد، می‏باشد. محقق بهبهانی این ویژگی را با رویکردهای مختلف عقلی، حسّی، تاریخی، اجتماعی، عرفی و عقلایی، در سراسر مباحث فقهی خود نشان داده و آگاهی عمومی ایشان به موضوعات احکام، فضای صدور روایات، نیازها و الزامات اجتماعی احکام، آن را پررنگ ساخته است. این ...

هر یک از بزرگان علم اصول، با تمرکز بر نکته‌ای سعی کرده‌اند که تمایزی  را بین قواعد فقهی و مسائل اصولی پیدا کنند. مرحوم آخوند با تکیه بر میزان شیوع این مسائل در «ابواب فقهی»، مرحوم خویی با توجه به «حکمیه» یا «موضوعیه» بودن شبهه در یکی از نظریات خود و عنایت به تفاوت «استنباط» و «تطبیق» در نظریه دیگر، مرحوم حکیم با پیش کشیدن «توقف هر یک از مسائل بر دیگری و عدم آن»، مرحوم نائینی با موضوعیت دادن...

    اختلاف در آراء فقیهان در باب «ولایت فقیه و حدود آن» از عمده ترین مناقشات فقهی در سده ی اخیر بوده است. اما علت این اختلافات را باید در پس مباحث و مناقشات نظری در کتب و رساله های استدلالیِ فقها جستجو کرد. در این میان به نظر می رسد رویکردها و نظریات تفسیری کلاسیک در غرب ظرفیت بدیعی برای توضیح و تبیین علل شکل گیری این اختلافات از نظرگاهی نو به این آراء دارند. این نوشتار در پی آن است که اختلاف آر...