این مقاله به بررسی تطبیقی کتاب جهان نامه نوشتۀ محمّد بن نجیب بکران و نسخۀ خطی مسالک و ممالک اثر ابوالحسن صاعد بن علی جرجانی، که در نیمۀ دوم قرن نهم کتابت شده است، می پردازد. از این بررسی تطبیقی معلوم می شود که جرجانی بسیاری از مطالب خود را از جهان نامه گرفته است و با این حال، به سبب بیشتر بودن نسخه های مسالک جرجانی نسبت به متن جهان نامه، می توان بعضی اغلاط متن و نسخه های جهان نامه را تصحیح کرد، ...

انقلاب بخارا قهرمانانی داشت؛ اما هدف این قهرمانان نه اجرای برنامه‌های انقلابی، بلکه برعکس پیشگیری از عملی شدن برخی از ماده‌های مرام‌نامۀ انقلابیون بود. این هدف قهرمانان انقلاب بخارا را برآن داشت تا با پیشوایان آن انقلاب و استعمار بلشویکات روسیه به مبارزه برخیزند. تلاش درمقابل اشغال‌گران روسیۀ شوروی و پیشوایان انقلاب بخارا دقیقاً مثل شنا کردن مخالف جریان نیرومند آب بود. باوجود این، کسانی پیدا شدن...

با آنکه شمار آثار تصحیح شده هر روز رو به فزونی است، هنوز بخش عظیمی از آثار ادبی به صورت نسخه‌های خطی در کتابخانه‌های مختلف در بوتۀ فراموشی است. دیوان نجیب جرفادقانی از جمله متونی است که برای اولین بار در بهار 1371 توسط احمد کرمی تصحیح شده و به چاپ رسیده است، ولیکن با دلایل فراوان، این متن نمی‌تواند دیوان مستند و منتقدانه‌ای از اشعار این شاعر باشد. بسیاری از ابیات این شاعر به گونه‌ای مح...

نجیب محفوظ، نویسنده معاصر مصری، یکی از نویسندگان برجسته در ادبیات داستانی در جهان عرب در قرن بیستم است. او در رمان‌هایش مصر و فراز و فرود حوادث آن کشور را با مهارتی کم نظیر به تصویر کشیده‌است؛ جامعه‌ای که از فقر و ناآگاهی مفرط در رنج بوده است. رمان‌های محفوظ، تصویر آمال و آلام مردم این سرزمین است. زنان از مهم‌ترین نقش‌آفرینان قصه‌های او هستند. وی از پس سیمای زنان، جامعه‌ی معاصر خویش را به نقد ک...

در هر رمان اساسی­ترین عنصر منتقل­کنندة موضوع، شخصیّت­های آن رمان است؛ رمان تجلی­گر رفتار و حالات شخصیت­هایی است با نام­ها و ویژگی­های منحصربه­فرد که هریک بدیل یک شخصیّت در عالم خارج هستند که نویسنده این شخصیت­ها را با الگو گرفتن از افراد واقعی می­آفریند و تصویرگر رفتار این شخصیّت­ها در برابر محیط و دیگر افراد است؛ از این رو وی برای خلق اثری ارزشمند، باید مهارت کافی در شخصیّت­پردازی داشته باشد. پژوه...

گشودن رمان فرآیندی روش­مند در جهت ورود به دنیای داستان و همراه­شدن با کنش­های مختلف آن است. در این میان صحنة آغازین داستان و نحوة پردازش آن، نخستین گام به منظور ارائة نمایی کلی از روایت داستانی است. پردازش هنرمندانة این بخش از داستان، فرایندی است در راستای انتقال اطلاعاتی اولیه از فضای داستان، ارتباط آن (صحنه آغازین) با بقیه رمان و پیرنگی که در ادامه روایت شکل خواهد گرفت. صحنة آغازین رمان " الل...

جریان سیال ذهن، سبکی نو در داستان‌نویسی است که در آن نقش نویسنده به حداقل ممکن می‌رسد؛ چرا که اندیشه‌ها و احساسات شخصیتها همانگونه بیان می‌شود که در ذهن آنان جریان دارد. در این شیوه، ترتیب زمانی، مکانی و نظم منطقی رویدادها به هم می‌ریزد. روشهای روایی تک‌گویی درونی و حدیث نفس شخصیتها را می‌توان در تقویت این شیوة روایی موثر دانست. از نویسندگانی که از این شیوه در آثار خود استفاده کرده‌اند، می‌توان...

ناتورالیسم به نوعی دنباله مکتب رئالیسم محسوب می‌شود و به دلیل نزدیکی بسیار این دو مکتب، تشخیص آثار رئالیستی از ناتورالیستی دشوار می‌گردد. یکی از مشکلات نقد داستان‌های چوبک، به ویژه رمان «سنگ صبور» همین است. برخی آن را اثری رئالیستی و برخی ناتورالیستی می‌دانند. ادبیات معاصر عربی هم از قاعده تجلی چندین مکتب ادبی در بطن رمان‌های‌اش مستثنی نبوده است؛ «زقاق المدق» نجیب محفوظ نیز دا...

موضوع رساله حاضر ، بررسی اجتماعی دو رمان از ادبیات فارسی و عرب است. کافه پیانو فرهاد جعفری و گدا اثر نجیب محفوظ. نگارنده قبل از بررسی و نقد دو رمان ، مقدمه نسبتا مفصلی درباره تاریخچه و بزرگان جامعه شناسی ادبیات آورده است و سپس به بررسی مسائل اجتماعی ایران و مصر و هم چنین مسائلی که نویسندگان کتاب ها با آن ها درگیر بوده اند پرداخته است و در پایان ، دو کتاب بررسی شده اند.