داستانِ رستم و سهراب، در میان داستان‌های پهلوانی شاهنامۀ فردوسی جایگاه والایی دارد. اگر چه هستۀ اولیه و ریشۀ داستانِ رستم و سهراب شاهنامه هنوز بر ما معلوم نیست امّا نمونه‌های مشابه و قابل تطبیق بسیاری از آن در ادبیات جهان وجود دارد. در ادبیات اقوام ایرانی نیز داستان‌هایی مشابه ماجرایِ رستم و سهراب دیده می‌شود. این داستان به صورت تغییر شکل یافته‌ای در منظومه‌های داستانیِ ادبیات بلوچی با نام «محمدحنیف...

نامۀ باستان، اثر میرجلال‌الدین کزازی، در ویرایش و گزارش شاهنامۀ فردوسی است. این اثر در حوزۀ ویرایش و نشانه‌گذاری و حرکت‌گذاری، خواننده را در خواندن و فهمیدن متن یاری می‌کند؛ البته بار اصلی این اثر، در زمینة گزارش است. بحث‌های زبانی و ادبی، ریشه‌شناسی واژه‌ها در زبان‌های ایرانی و بحث‌های اسطوره‌شناختی، دربردارندة نکته‌های مفیدی است؛ اما نامۀ باستان می‌تواند بهتر از این باشد. به همین سبب کزازی، خ...

خرده‏فرهنگ، بخشی از فرهنگ است که از یک سو با فرهنگ حاکمِ جامعه پیوستگی دارد و از سوی دیگر، در برخی از جزئیات با آن در تضاد است، امّا این تضاد تا آنجایی نیست که منجر به ایجاد ضدفرهنگ و یا فرهنگِ کج‌روی شود؛ بلکه این انحراف از فرهنگ اصلی جامعه برای گرفتن امتیازاتی از فرهنگ مسلّط است که گاهی با قدرتِ چانه‏زنی به‌دست‌ می‏آید. در نظریه‏های جامعه‏شناسی از خرده‏فرهنگِ جوانان یاد شده و بسیاری از جامعه‏شناسان...

چکیده شاهنامۀ فردوسی به‌منزلة برجسته‌ترین منظومة ادب حماسی زبان فارسی همواره مورد توجه پژوهش‌گران بوده و جنبه‌های متفاوت این اثر مانند زبان، محتوا، ساختار، اساطیر، و شخصیت‌های متن بررسی شده و به صورت کتاب یا در قالب مقاله به جامعۀ علمی ارائه شده است؛ هریک از این آثار جنبه‌های ارزش‌مند و احتمالاً کاستی‌هایی دارد که مطرح‌کردن آن‌ها و توضیحات نویسنده می‌تواند زوایای دیگری را روشن کند که ممکن است از...

شاهنامه، حماسه‌ای منظوم، اثر حکیم ابوالقاسم فردوسی است. این اثر موردتوجه حاکمان ایران در دوره‌های مختلف بوده و به سفارش برخی از آن‌ها، نگارگران آن را به تصویر کشیده‌اند. از دورۀ پیش از استقرار ایلخانان تا سدۀ 14.م /8 ه.ق، نسخۀ مصوری از شاهنامه به‌دست نیامده است و فقط 2 نسخه از شاهنامه مربوط به سدۀ 13.م /7 ه.ق در دست است  که هیچ‌کدام مصور نیست‌. پس از این دوران نیز تنها نزدیک به 10 شاهنامه مصور ...

از دیرباز بشر خیال­پرداز برای ارضای طبع عجایب­پسندش در کارگاه ذهن خویش دست به خلق اسطوره­ها زده و این اسطوره­ها نه تنها در بستر ادبیّات بالیده­اند و ستبر گشته­اند، بلکه به غنی­سازی ادبیّات کمک شایانی کرده­اند. سیمرغ از عناصر اساطیری بزرگی است که در عرصه ادبیات و مخصوصاً در حماسه و عرفان حضور یافته و ایفای نقش نموده است. اما پاسخ به این پرسش که قدمت حضور سیمرغ در کدام یک از این دو عرصه بیشتر است و ...

قراین و شواهد موجود در برخی منابع نشان می دهد که احتمالاً در سده های ششم و هفتمِ هجری روایتهای شفاهی و نقّالی از بعضی داستانهای شاهنامه وجود داشته است. بر این اساس و به استناد گستردگیِ روایات نقّالی با موضوع ملّی و پهلوانی در سنّت داستانیِ ایران- که بخشی به صورت مکتوب به دست ما رسیده و بهری دیگر به اقتضای ماهیّتِ شفاهی فراموش شده است- در این مقاله این فرضیّۀ محتمل و درخورِ بررسی مطرح شده که شاید مأخذ شماری...

تمدن درۀ سند، عنوان تمدنی است که از هزارۀ سوم تا 1500 قبل از میلاد در درۀ رود سند و در قسمتی از شبه قاره، رونق داشته و یکی از عالی ترین و نخستین تمدن های جهان محسوب می شود. این تمدن بوسیلۀ اکتشافاتی که از 1922 م به بعد در موهنجو دارو درهاراپا به عمل آمده کشف شده و این دو مکان مراکز اصلی درۀ سند و شهرهای عمدۀ آن بوده اند. این تمدن از آغاز تاکنون هنرمندان، نویسندگان، دانشمندان و شاعران و عارفان ...

زبان‌شناسان شناختی مانند لیکاف، دانش زبانی را از اندیشیدن و شناخت مستقل نمی‌دانند و معتقدند دانش زبانی بخشی از شناخت عام آدمی است. آن‌ها استعاره را ابزار مناسبی برای تشخیص چگونگی اندیشیدن و رفتارهای زبانی می‌دانند. استعاره در زبان‌شناسی شناختی آن است که حوزه‌های مفهومی گوناگون را جایگزین هم کنیم؛ به عنوان مثال، زندگی را سفر فرض کنیم یا موفقیت را که مفهومی انتزاعی است در بالا تصور کنیم. یکی از گ...

در این جستار نخست از اهمیت توجه به شیوه‌های قافیه‌بندی شاعران سخن می‌رود و نشان داده‌ می‌شود که در کنار پای‌بندی به کهن‌ترین دستنویس‌ها هنجارهای قافیه‌پردازی را نیز در کار تصحیح باید مورد توجه قرار داد. برای اثبات این مطلب نمونه‌هایی از شعر خاقانی و حافظ به دست داده می‌شود و سپس به بخش اصلی کار که به تصحیح برخی بیت‌های آسیب‌دیدۀ ویراستِ خالقی مطلق از شاهنامه اختصاص دارد، پرداخته خواهد ش...