ورود مدرنیته موجب تغییرات گسترده‌ای در سطوح مختلف جامعۀ ایران، از جمله سطح فکری و فرهنگی شد و گفتمان عرفانی که می‌توان گفت از گفتمان‌های سنّتی مسلط در فرهنگ ایرانی بود، دچار تغییراتی شد. رمان‌های فارسی، از جمله بسترهایی بودند که این تغییرات را نشان دادند یا خود در زمینۀ ایجاد دگراندیشی مؤثر واقع شدند. بنابراین، بررسی آن‌ها می‌تواند نقش مهمی در جریان‌شناسی عرفان و جایگاه عرفان در دورۀ معاصر داشته...

وحدت وجود، عالی‌ترین شکل توحید و محور مسائل و مباحث عرفان نظری است. عرفان نظری به شکل مدوّن و منسجم از زمان محی‌الدین‌بن عربی در سده‌ی هفتم ق شکل گرفت. از آن زمان تا کنون عده‌ی بسیاری، هم به منظور اثبات و هم به منظور رد کردن وحدت وجود، رساله‌ها و کتاب‌هایی نگاشته‌اند. یکی از افرادی که در این رابطه دست به قلم برده و در صدد اثبات و رد ایرادات و اشکالات وارده به این اصل اساسی عرفان نظری بر آمده است...

نفوذ عرفان شیعی در جامعة ایران در سده‏های هفتم تا یازدهم ق به شکلی است که بر ذهن و رفتار مردم تأثیر گذاشته و در حوزه‏های مختلف، از جمله هنر، نتایج عملی به همراه داشته است. چگونگی ظهور هنر خاتم مربع می‏تواند نشانه‏ای از حصول نتایج عملی مبانی فکری عرفان شیعی باشد. در این پژوهش سعی شده، با شیوة مطالعة کتابخانه‏ای و تاریخی و بهره‏گیری از مشاهدات عینی و استدلالی، صحت فرضیة مطروحه ارزیابی شود؛ فرضیه‏...

تهی مفهوم وسیعی است و در حوزه‌های گوناگون، از عرفان، فلسفه و متافیزیک تا علومی چون فیزیک، علم مواد، نجوم و نیز دانش و هنرهایی چون خوش‌نویسی، موسیقی و معماری حضور دارد. در حوزة معماری، تهی به معنای فضایی خالی‌ست که گنجایش بالقوه‌ای دارد، این گنجایش می‌تواند با در برگرفتن چیزها و انسان‌ها بالفعل شده و برای رفتارهای مختلف آنان استفاده گردد. از میان صاحب‌نظرانِ این حوزه، کریستوفر الکساندر به این مفه...

نوشتار حاضر در صدد تبیین اجمالی شناخت های لازم در سلوک عملی و شرایط، مبانی و مقدمات آن،بر محور آرای علامه جوادی آملی است. نیز کوشش شده است تا گامی در نظام سازی سلوکِ وحیانی در بُعد ایجابی برداشته و راهبردها و کاربردهای آن را نشان دهد و از این رهگذر عرفان های بشری، شبه عرفان ها یا عرفان های مونتاژ را برمی رسد. گفتمان حاکم بر سلوک عملی در آرای علامه جوادی آملی، توحید و عبودیت بر صراط مستقیم شریعت ح...

چکیده: خاقانی، شاعر پرآوازۀ قصیده سرای قرن ششم- که به مدیحه سرایی شهره است و در تصویرسازی ها، بویژه در وصف طبیعت و بالاخص در ستایش صبح و مظاهر آن، از همگنان پیشی گرفته است- در اقبال به عرفان و اصطلاحات عرفانی، تعلّق خاطری دارد؛ هر چند عرفان او در سطح سنایی و عطّار نیست، امّا رویکرد او به مقامات سیر و سلوک، درخور توجّه و واکاوی است. بازتاب مقامات دهگانۀ توبه، ورع، زهد، فقر، صبر، شکر، خوف، رجا، توکّ...

پروین یکی از بزرگترین قطعه سرایان شعر فارسی است . در عرفان تحت تاثیر مولانا وعطار و سعدی است . او اندیشه های دینی و عرفان زاهدانه را در قالب موعظه و اخلاقبصورت مناظره بیان می کند تا حکایت گر درد و رنج مردم جامعه زمان خود باشد .در قصیده » عشق حق « عالم را خیر محض دانسته و در مثنوی » لطف حق « از توحیدافعالی سخن گفته و در داستان » گره گشای « بلای الهی را رحمت دانسته و آن را توجیهمی نماید . پروین ع...

مکاشفۀ صوری حالتی روحی است که در مواجهه با حقایق و در ارتباط خیال متصل با خیال منفصل برای سالکِ عارف حاصل می شود. در بسیاری از موارد، این مکاشفات صادق و رحمانی اند، اما اگر پای وهم و هواهای نفسانی در میان باشد و شیطان عرصه را برای تمثلات خود مناسب ببیند، موهومات را حقایقی انکارناپذیر می نمایاند. عارف برای تشخیص مکاشفات شیطانی از رحمانی به ناچار باید بعد از مفارقت از چنین مکاشفاتی و در مقام تحلیل...