با توجه به شواهد باستان شناختی و زبان شناختی می توان دو سرچشمۀ عمده برای تمدن هند باستان در نظر گرفت: نخست هاراپایی-دراویدی و دوم هندوآریایی. از دوران اوج تمدن هاراپا (2600-1900 ق.م) آثار باستان شناختی متعددی برجای مانده است که بر وجود فرهنگ و تمدنی غنی دلالت دارد. اما از آنجا که خط هاراپایی هنوز رمزگشایی نشده است برای توصیف اندیشه های این قوم باید به حدس و گمان متکی شد. اصطلاح دراویدی بر مجموع...

بسیاری از واژه های زبان فارسی به جهت نامشخّص بودن ریشه و پیشینه آنها، باید سیر تحوّل آوایی شان، مورد بررسی قرار گیرد تا ریشه واژه ها، حتّی به صورت فرضی معلوم گردد. واژه دهیو، یکی از واژه هایی است که از دیرترین ایّام، یعنی از هندواروپایی تا فارسی نو، معانی متفاوتی در طول زمان به خود گرفته و در هریک از دوره ها، معنی خاصّی داشته است. در این مقاله، کاربرد این واژه در متون تاریخی و فرهنگ واژگان، بر اساس ...

فعل اوستایی بر مبنای زمان، نمود، شخص، شمار و دو جهتِ اکتیو و میانه بررسی می شود. بنا بر دیدگاه رایج، جهت میانه وسیلۀ تبدیل ریشه­های گذرا به ناگذر است. این دیدگاه با مشاهدۀ ریشه­های فعلی ای شکل گرفته است که در جهت اکتیو، گذرا و در جهت میانه ناگذر هستند، درحالی که زبان اوستایی ویژگی دیگری را در خود دارد که نظریۀ فوق را به چالش می کشد و آن وجود افعال «فقط میانه» و افعال «گذرای میانه» است. بررسی نوی...

مطالعه حاضر به بررسی تطبیقی دو پسرکشی در متن حماسی مرگ پسر آیفی از دستنوشته های حماسی ایرلند و بخش رستم و سهراب از شاهنامه ابوالقاسم فردوسی از دیدگاه مطالعه تطبیقی اسطوره های هندواروپایی جورج دومزیل می پردازد. نظریات دومزیل درباره سه گانگی )سه لایگی( خویشکاری های کیهانی و اجتماعی در ادیان و نظام های اسطوره ای هندواروپایی بررسی شده اند؛ سپس این موضوع مورد بحث قرار گرفته است که چگونه روابط ...

پیشینة اقوام کنونی ایرانی به عصر مشترک دوران هند و اروپایی و آریایی باز می­گردد که اجداد آنان چندین هزار سال پیش از میلاد در ناحیه­ای حوالی پونت و کاسپی و سپس حوالی قزاقستان (فرهنگ آندرونوو) با هم می­زیستند و با وجود جدایی این اقوام از یکدیگر، در طی این چندین هزاره و برخورد با فرهنگ­های دیگر هنوز می­توان به میراث مشترک اقوام منشعب از آنان پی برد.  هدف از این مقاله بررسی تقدس آتش در میان قوم لر ...

این مقاله با بررسی چند متن هندی، ایرانی و یونانی به بررسی رسم ازدواج طبقۀ جنگجوی هندواروپایی می‌پردازد و نگارنده می‌کوشد خطوط اصلی این سنت را از خلال متون داستانی و تاریخی استخراج کرده و سیر احتمالی تحول آن را نشان دهد. این رسم مطابق متون سنسکریت کلاسیک سویم‌وره نام دارد. سویم‌وره در لغت به معنی «انتخاب خویشتن» است. علت این نام‌گذاری این است که در یکی از دو شکل ِاین ازدواج، شاهدخت یا دختری از طب...

همگان بر این باورند که حقوق عمومی در غرب با نگاه به نظام حقوقی و سیاسی که در امپراتوری روم وجود داشته، شکل گرفته و غرب در تأسیس نهاد دولت ملت به روم می‌نگریسته است؛ از‌این‌رو، تأثیرات حقوق روم بر حقوق عمومی مدرن از جنبه‌های مختلفی می‌تواند مطالعه گردد. به‌نظر می‌رسد در مفهوم دولت ملت دو مؤلفۀ «ملت» و «تابعیت» به‌وجود آمده است. آنچه این مقاله در تلاش است تا به آن پاسخ دهد، توجه به این نکته است ک...

نوشتار پیش رو بر آن است تا پس از معرفی چند آیین نمایشی و رده‌بندی فقره‌ها و کنش نمادین آن‌ها در ایران، به تجزیه و تحلیل ساختار مشترک این آیین‌ها و پیوند آن‌ها با جشن‌ها و آیین‌های زمستانی رایج در فرهنگ‌های هندواروپایی بپردازد. آیین اسب چوبی و کوسه برنشین، به عنوان آیین‌هایی با بیشترین ویژگی‌های مشترک نزد اقوام هندواروپایی، موضوع اصلی و عمده این نوشتار است و تلاش می‌کند تا به این پرسش پاسخ دهد ک...

تالشی از گویش‌های ایرانی شمال غربی به شمار می­آید که در حاشیۀ دریای خزر رواج دارد. جستارِ پیشِ روی پس از اشاره­ای مختصر دربارۀ ساختِ فعل در تالشی، به بررسی ریشه‌شناختیِ 14 فعل از تالشی مرکزی پرداخته‌است. داده­های تحقیق و ضبط آنها براساس تلفظِ رایج در تالشی مرکزی است. در مدخلِ هر فعل، نخست ماده­های مضارع و ماضی تالشی آورده شده، سپس برپایة برابر یا همریشة واژه در دیگر گویش‌ها و زبان‌های ایرانی و نیز زب...

در ایران باستان بنا بر سنتی دیرینه جامعه به سه یا چهار طبقه تقسیم می‌شد. صاحب‌نظران بر این باورند که این میراث مشترک به دوران هندواروپایی برمی‌گردد که رد پای آن را می‌توانیم در جوامع و باورهای اقوام هندواروپایی بیابیم. بررسی منابع حاکی از وجود طبقات مختلفی در جامعه ایران باستان بوده است ازجمله‌ی این طبقات روحانیون، جنگجویان، دبیران، کشاورزان و صنعتگران بوده است. اما موضوعی که مهم است، اینکه آیا...