رؤیا یکی از مهم­ترین عناصر رمان مدرن است. در درخت انجیر معابد- که تنها رمان مدرن احمد محمود است- این عنصر نقشی کلیدی دارد. در اوایل این رمان (صص32- 43) علمدار اول اسیر کابوس­هایی می شود که آن ها را بیان کرده، علمدار نسل بعد آن ها را نقل و علمدار نسل سوم نوشته است. این خواب­ها و رؤیاها دشوار و پیچیده اند و خواننده را به چالش می کشند. علاوه بر این، در صفحات 280-285 رمان رؤیایی از «مرد دیگر» بیان ...

رؤیاشناسی جوانب هستی­شناختی، اخلاقی، روان‌شناختی، معرفت­شناختی و... دارد. در این نوشته تنها به یک پرسش­ معرفت­شناختی پاسخ داده شد: آیا رؤیا می­تواند منبعی برای معرفت به بعضی از وقایع فراتر از بدن و روان ما به شمار آید؟ پاسخ این پرسش از نظر آیات و روایات و ادلة عقلی مثبت است. سیرة همیشگی عالمان دینی و اهل شرع نیز بر اعتماد به بعضی رؤیاها دلالت دارد. دلایل قرآنی، هشت رؤیایی است که قرآن به صورت تأ...

داکتارو نویسندة سیاسی چپ ‌گرایی است که نوشتار های خود را در مرز گنگ و تار تاریخ و داستان می ‌آفریند. در این مقاله ، با تکیه بر دیدگاه فراداستان تاریخ‌نگارانه بر رمان رگتایم به واکاوی این انگیزه پرداخته شده است . در این رمان ، داکتارو نخست با نگرشی نقادانه، داعیة پیشرفت در دورة ترقی را زیر سؤال می‌برد ، سپس با واکاوی شخصیت‌های داستانی‌اش ، که برآمده از اقلیت‌های جامعة آمریکایی، به ویژه سیاهان ...

آرکی‌تایپ یا کهن‌الگو، مهم‌ترین اصطلاح مکتب روانکاوی کارل گوستاو یونگ، شامل صور کهن و افکار و امیال غریزی است که در ناخودآگاه جمعی مشترک انسان‌ها وجود دارند. محتویّات ناخودآگاه جمعی در اسطوره‌ها، مذاهب، رؤیاها، تخیّلات و آثار ادبی رخ می‌نمایانند. در این میان، اهمیّت آثار حماسی به عنوان تجلّی‌گاه اسطوره و کهن‌الگوها غیر قابل انکار است. در پژوهش پیشِ رو، کهن‌الگوی قهرمان در منظومۀ حماسیآرش کمانگیراثر ...

چکیـده شیخ «ابونصر روزبهان بقلی شیرازی»، از بزرگترین شخصیت­های تصوف ایران در سده ششم هجری است. «کشف الاسرار» وی کتابی است در گزارش و شرح رؤیاها و مکاشفه­هایی که در درازنای چهل سال سلوک، بر شیخ روزبهان، رخ نموده اند. یکی از شخصیت­های اصلی مکاشفه­های روزبهان، حضرت محمّد (ص) است. در این مقاله، به تقسیم­بندی گونه های حضور و اثر حضرت محمد (ص) در مکاشفه­های روزبهان در کشف­الاسرار و توضیح اجمالی آنها ...

همه ما از نظر زیست‌شناختی، به میزان چشمگیری ظرفیت‌های جنس دیگر را داریم؛ از این‌رو، واجد صفات مردانه و زنانه به طور توأم هستیم. اما فشارهای اجتماعی به تفاوت‌های جنسی جنبة اغراق‌آمیز می‌دهد: زنان را مجبور می‌کند وجه زنانه خود را رشد بیشتری دهند و مردان را وادار به تأکید بیشتر بر طبیعت مردانه خود می‌کند. نتیجه آنکه «جنبه دیگر»، واپس‌زده و ضعیف می‌شود. با وجود این، «زنِ درون» یا آنیما در مردان و «م...

رؤیاهای عارفان آینۀ اندیشه‌ها، آراء و عقاید و به‌ویژه آرزوهای متعالی این گروه است. رؤیت خداوند یکی از این آرزوهاست که نمود فراوانی در تجارب روحانی نقل‌شده از عارفان دارد. در این دسته از رؤیاها، رؤیابین مدّعی است که خداوند را دیده یا صدای او را شنیده است. از نظر روان‌شناسان، صورت موردمشاهده در رؤیا، یکی از جنبه‌های خیالی و نمادین ناخودآگاه رؤیابین است که از طریق رؤیا به بخش خودآگاه رسیده است. اما...

کهن‏الگوها به‌مثابة مفاهیم مشترکی از گذشته‏های دور در ضمیر ناخودآگاه بشر به جا مانده که این صور برای رسیدن به مرزهای خودآگاهی در خواب‏ها و رؤیاها و نیز آثار ادبی جلوه می‏کند. یکی از کهن‏الگوهایی که یونگ آن را در شمار پرمعناترین تجلیات روان‌جمعی به شمار می‏آورد، کهن‏الگوی مادر مثالی است که با ماهیتی مثبت و منفی، گاه به شکل شخصیت مادر واقعی و گاه در قالب اشکال و نمادهایی که بر جنبۀ مادرانه‏ دلالت...

  خواب و رویا در دیوان حافظ   مختار کمیلی* دانشگاه ولی‌عصر (عج) رفسنجان چکیده خواب و رویا از پدیده‌هایی است که بسامد آن‌ در دیوان حافظ، قابل توجه است و از این رو، قابلیّت بررسی و تأمّل دارد. حافظ در بیتی هنرمندانه و موجز به همانندی و شباهت مرگ و خواب که مفهوم حدیثی از پیامبر(ص) است، اشاره کرده است. وی مطلع دو غزل از غزل‌های خود را به نقل رویاهای سحرگاهی خود و تعابیر آن‌ها اختصاص داده که نشان‌دهند...