تعزیه، به عنوان یک نمایش آئینی مهم‌ترین نماینده فرهنگ سنتّ اجرایی دینی در ایران است.گر چه تعزیه همواره یا از منظر آئینی و یا از منظر استتیک تئاتر مورد تحقیق قرار گرفته است، اما نشانه‌های آئینی و تئاتری در تعزیه مانند همه‌ نمایش‌های مذهبی در هم آمیخته است. در این مقاله، با در نظر گرفتن ترکیب این دو مؤلفه در اجرای تعزیه، قصد من این است که نشان دهم چگونه، از منظر استتیک پرفورمنس، تماشاگر و باز...

تعزیه نمایشی آئینی –مذهبی است که دارای امکانات و ویژگی هایی چون روایت گری، بدیهه سازی، تعلیق و تعویق حوادث و اجرای زنده و از همه مهمتر ارتباط بی نظیر مخاطب و تعزیه، از آن نمایشی خاص می سازد. این ارتباط به نحوی است که مخاطب در تعزیه خود بخشی از شکل گیری نمایش است. آن چه تعزیه را در میان سنن نمایشی دنیا برجسته و ممتاز می سازد ویژگی اخیر آن است. برخی پژوهشگران تاثیر بی مانند تعزیه بر مخاطب را نتیج...

تعزیه و تراژدی، نمایش هایی آئینی و مذهبی همراه با امکانات و ویژگی های مختص خویش هستند. وجود ویژگی هایی چون روایت گری، بدیهه سازی، تعلیق و تعویق حوادث و امکاناتی از این دست در تعزیه و ویژگی-هایی چون تقلید کنش، شخصیت پردازی و وحدت های سه گانه «کنش»، «زمان» و «مکان» در تراژدی از هریک از آنها نمایشی خاص می سازد که با وجود تفاوت های یاد شده، این دو گونۀ نمایشی در وقوع «فاجعه» یا «امر تراژیک» و خاستگ...

متون و نسخ تعزیه یکی از گنجینه های عظیم فرهنگی، ادبی سرزمین ایران است که اهمیت و ارزش والای آنها از جهاتی گوناگون می تواند مورد نظر قرار بگیرد. از جمله ی علل و دلایلی که خواننده را به ارزش فراوان این متون رهنمون می سازد یکی ساختار نمایشی خود تعزیه است که همچون هر نمایشی بی گمان از روی متن خاص اجرا می شود و این نسخه ها در اصل به عنوان متن اساسی و نمایس نامه ی این هنر کهن است . این ویژگی با عنایت...

چکیده صاحب نظران درباره سیر پیدایش و تکامل تعزیه دورنمایی کلی ترسیم کرده اند. حال آنکه نقطه آغاز تعزیه به آغازین روز آفرینش حضرت آدم(ع) و ذریه او برمی گردد و در فراز و فرود تاریخ زندگی بشریّت تنوع و تکامل می یابد. تعزیه به عنوان یک نمایش آیینی و عنصر فرهنگی، نتیجه ی ترکیب دو فرهنگ اسلامی- ایرانی است. از سر آمدان این هنر می توان به میرزا محمد روحانی«میر انجم» اشاره کرد. ایشان با تمسک به اهل بیت...

تعزیه از مهم‌ترین گونه‌های نمایش مذهبی محسوب می‌شود که علاوه بر احیا، حفظ و اشاعۀ فرهنگ عاشورایی مهم‌ترین گونۀ نمایشی ایران بعد از اسلام نیز به شمار می‌رود. با توجّه به نقش تأثیرگذار آموزه‌های عاشورایی در شکل‌گیری انقلاب اسلامی و نیز اهمّیّت احیا، حفظ و اشاعۀ فرهنگ عاشورایی، بعد از انقلاب توجّه به تعزیه دوچندان شد. همچنین با شروع جنگ تحمیلی و پیدایش و رواج ادبیّات نمایشی دفاع مقدّس، نمایشنامه‌نویسان ...

اشتباه مصطلح در باره همسانی تراژدی و تعزیه، درخصوص شخصیت و شبیه نیز تکرار می شود. بدین سبب اشخاص حاضر در نمایش تعزیه به عنوان شخصیت های نمایش مذکور قلمداد می شوند. مثلا گفته می شود: شخصیت امام حسین (ع)، شخصیت حر، شخصیت حضرت زینب (س) و.... در حالی که اطلاق کلمه ی شبیه به اسوه های تاریخی به ویژه در نمایش تعزیه درپی مقصودی فلسفی و مبتنی بر استدلالی عقلی صورت گرفته است، که تشکیل دهنده ساختاری ویژه ...

تعزیه به عنوان مهمترین شیوه نمایش مذهبی و آیینی در ایران، از قابلیت‌های بسیاری برخوردار است، که می‌تواند در اشکال گوناگون تصویر پردازی نوین امروز مورد استفاده قرار گیرد. در این میان، شاید تنها عنصر بسیار مهمی که تاکنون به آن توجه شده، کارکرد فاصله گذاری در شیوه اجرایی آن است. اما با بررسی نسخ موجود از مجالس تعزیه، عناصر دیگری نیز قابل باز شناسی و استفاده هستند که مورد توجه و بررسی علمی قرار نگر...

چکیده نقالی شاهنامه و تعزیه‌خوانی از هنرهای بومی ایران هستند که از دیرباز تا کنون طرفداران بسیاری داشته‌اند. این دو هنر، عناصر اصلی نمایش را یکجا به روی صحنه می‌برند و گزارشی هنرمندانه و موسیقایی از جدال‌‌های تاریخی - مذهبی و پهلوانی ارائه می‌کنند. جستار حاضر با شیوه توصیفی- مقایسه‌ای، دو هنر نقالی و تعزیه‌خوانی را از دید عناصر اجرایی مورد سنجش قرار می‌دهد. دو هنر مذکور دارای شباهت‌هایی ه...

«تشبّه» یکی از مفاهیم بحث‌انگیز در فرایند نمایشی شدن وقایع کربلا است. این مفهوم با در نظر داشتنِ پیشینه‌ای که در علم کلام، عرفان و به خصوص فقه دارد، از سه بُعد در تعزیه شایان توجه و قابل بررسی است: 1- تشبّه، پیوندِ عمیقی با نهادنِ نام «شبیه‌خوانی» بر تعزیه دارد. 2- تشبه به امامان (ع)؛ تشبّه به کفار و دشمنان ائمه و تشبّه مردان به زنان؛ از مسائل مناقشه‌برانگیزِ فقهی هستند که شاهدِ حضورِ آنها در تعزیه نیز هس...