بلایا و امتحانات الهی یکی از سنّت‌های قطعی و عامّ الهی است که در طول تاریخ به‌عنوان یک دل‌مشغولی جدّی برای انسان مطرح بوده و سبب پیدایش نگرش‌های مختلف فکری در مورد فلسفه‌ی وجودی و ماهیّت آن شده است. در کلام اسلامی این مسأله در بحث حکمت الهی، علم الهی، عدل الهی، توحید در خالقیّت و توحید ذاتی مطرح گردیده است و اندیشمندان مسلمان پاسخ‌های مناسب به آن داده‌اند. امّا به‌دلیل اینکه زندگی روزمرّه‌ی مردم و جوا...

مستندات مقال نشان داد که علم اقتصاد و به دنبال آن، نظام اقتصادی باید به گونه­ای باشد که بتواند مقدرات و برآیند سنن الهی در عالم هستی را در زندگی انسان تحکیم و تثبیت کند. چرخش نظم هستی بر مدار عدالت الهی و توجه خاص خداوند به انسان استوار است و دخالت علم و اراده انسان­ها در عرصه تشکیل جامعه و حکومت نباید در تقابل با مشیت و سنن الهی در حوزه تشریع، تعاملات و زندگی انسان­ها گردد. اما زمینه­ه...

از جمله مباحثی که در آیات ذکر شده و روایات منظور از آن را «علم الهی» بیان کرده اند، «عرش و کرسی» است. علم الهی - نیز بر اساس روایات دیگری- «علم بلا معلوم» معرفی شده است؛ علم بلا معلوم، علم ذاتی است که نافی اضافی بودن صفت علم است، نتیجه ی مهمی که در پس آن نهفته شده، عدم تقیید و تحدید علم الهی به معلوم می باشد که کاشفیت اتم این علم را در پی دارد. یکی از مسائل مهم که در پرتو این نظر مورد تبیین قرا...

علم الهی یکی از چهار صفت مهم حقیقة واجب الوجود است که از اهمیت خاصی برخوردار است. در مقاله حاضر پس از مرور دیدگاه‌های مختلف در تعریف علم و ارائه دلایل عقلی و نقلی عالم بودن خداوند، به تفصیل دربارة کیفیت علم الهی بحث شده است. در میان موضوعات مختلفی که متعلق علم الهی قرار می‌گیرد موجودات مادی و حالت‌های وجودی آنها بیش از همه بحث‌انگیز بوده است. کیفیت علم الهی به حالات وجودی موجودات مادی قبل از ای...

از جمله مباحثی که در آیات ذکر شده و روایات منظور از آن را «علم الهی» بیان کرده اند، «عرش و کرسی» است. علم الهی - نیز بر اساس روایات دیگری- «علم بلا معلوم» معرفی شده است؛ علم بلا معلوم، علم ذاتی است که نافی اضافی بودن صفت علم است، نتیجه ی مهمی که در پس آن نهفته شده، عدم تقیید و تحدید علم الهی به معلوم می باشد که کاشفیت اتم این علم را در پی دارد. یکی از مسائل مهم که در پرتو این نظر مورد تبیین قرا...

چکیده جهان‌بینی نوعی برداشت و نحوۀ تفکر انسان نسبت به جهان است. نحوۀ نگرش به جهان به سه نوع دینی، فلسفی و علمی دسته‎بندی شده است که نسبت به هم ترتّب زمانی دارند. در هستی‎شناسی دینی، نخستین خلقت نور الهی است. دین سرآغاز همۀ علوم است. با تمسک فلسفه و علم به دین، معرفت و حیات بشری به سمت تکامل و توسعه سیر می‌کند. در جهان‎بینی دینی‎، زیبایی از سرچشمۀ جمال مطلق نشئت می‌گیرد و ذات حق، جمیل علی‎الاطلاق...

بداء آموزه‌ای است که در مکتب انبیاء پیشین بوده، اما در مکتب اسلام باز تولید و برجسته شده است و منافاتی با علم پیشین الهی و قضا و قدر ندارد؛ زیرا علم به تغییر، غیر از تغییر در علم است. یگانه منبع بداء، نصوص دینی است؛ هرچند عقل می‌تواند حقانیت آن را درک و اثبات کند. بداء مبنایی دارد که مستخرج از همین منابع دینی است که عبارتند از: علم و قدرت مطلق الهی، حدوث اراده و مشیت الهی، جمع بین توحید افعالی ...

مسئله اراده و اختیار انسان و ارتباط آن با مسئله قضا الهی و مراتب آن در ساختار فکری حکمت متعالیه از برجستگی خاصی برخودار است. قضا الهی مبین انتساب همه عالم هستی در دو مرتبه علمی و عینی به حق‌تعالی است. چنانچه قضا الهی را ازنظر تطبیقی با عوالم کلی وجود، همان مرتبه صور عقلی محسوب می‌کنیم که ورای صور طبیعی و نفسانی است، این صور به‌عنوان مرتبه‌ای از مراتب علم الهی بوده و قضا علمی نامیده می‌شود، که د...

یکی از مباحث مهمی که از دیرباز و از دوران باستان در حکمت الهی و فلسفه و عرفان اسلامی مورد توجه متفکران، فلاسفه و عرفا بوده است، تطابق عوالم تکوینی با عوالم انسانی و یا به عبارتی انطباق عالم اکبر و عالم اصغر و به تعبیر دیگر عالم تکوین و عالم تشریع، و سرانجام تطبیق انسان کلی با هستی است. این مسأله در فرازهای مختلف دعای سحر آمده و مفسران معاصر در شرح این دعا به این موضوع اشاراتی کرده اند. نگارنده ...