این پژوهش کوششی است صورت­گرایانه که در آن دو هدف اصلی دنبال شده است؛ نخست پاسخ‌ دادن به این پرسش که ماهیت فرایند آشنایی­زدایی چیست و آشنایی­زدایی وزنی چگونه روی می­دهد. دوم نشان‌دادن اینکه در شعر ناصرخسرو ویژگی عروضی‌ای هست که می­توان آن را نمونه برجسته‌ای از آشنایی­زدایی وزنی به شمار آورد. به این منظور هفت وزن نامأنوس در دیوان وی یافته شد که به دلیل تفاوت ساختاری به دو دسته یک و شش‌تایی بخش شد...

دنیاگریزی، از مضامین عمده در شعر و ادب فارسی و عربی است که از بن مایه های شعر زهد و تحقیق (قرن دوم هجری) ابوالعتاهیه، شاعر قدرن دوم و سوم هجری است. شاید بتوان گفت در سیر تکامل شاعر زهد و تحقیق ادب فارسی، ناصرخسرو و سپس اوج آن سنایی است. هدف از این تحقیدق ، پیدا کردن نقار مشترک این دو شاعر مانند بسامد بالای مضمون در شار، وابستگی به دربار و مهجور شدن شان می باشد. تصاویری که از دنیا در ذهن و اندیش...

از میان تمامی زبان‌شناسانی که نظریه‌هایی دربارﮤ نقش‌های زبان ارائه کرده‌اند، به نظر می‌رسد که طرح ارتباطی یاکوبسن (1896- 1982) از دقت و شمول بیش‌تری برخوردار باشد. طبق نظرﯾﮥ ارتباطی یاکوبسن، هر ارتباط زبانی متشکل از شش عنصر است و یک پیام در اثر جهت‌گیری به سمت هرکدام از آن عناصر، دارای یک نقش غالب می‌شود. یکی از این نقش‌های شش‌گاﻧﮥ زبان، «نقش ترغیبی» است که در اثر تمرکز پیام بر مخاطب ایجاد می‌ش...

رساله بررسی تشبیه در قصاید ناصرخسرو در بردارنده سه بخش است: در بخش نخست ، در باب علم بیان، موضوع علم بیان ، اهمیت تشبیه درعلم بیان ، تعریف ، ارکان و تقسیمات تشبیه ، مطالبی ارائه شده است. بخش دوم که در باب ناصرخسرو قبادیانیست ، شامل نگاهی گذرا به زندگی و آثار او ، تشبیه درزمان او ، انواع تشبیه در دیوان او، ارائه آمار تشبیهات به لحاظ تقسیم بندی موضوعی مشبه ها، به همراه تحلیل این آمار و درنهایت بر...

نشانه‌شناسی از نظریات تحلیلی نیمة دوم قرن بیستم است. مایکل ریفاتر، منتقد فرانسوی­تبار آمریکایی، با کتاب نشانه‌شناسی شعر، این نظریه را برای خوانش شعر پیشنهاد کرد که بر اساس آن می‌توان شعر را با دو خوانش اکتشافی و پس‌کنشانه مورد بررسی قرار داد. خوانش اول، معانی محوری شعر را مورد بررسی قرار می‌دهد اما در خوانش دوم، با توجه به دلالت‌های زبانی، پس از بررسی عناصرغیردستوری، ارتباط درونی عناصر متن، در ...

در حوزة ادبیات، بحث اصولی «مجمل و مبیّن» با عناوینی چون تصریح و تعقید بازتاب یافته است، اما روش‌های تبیین مجملات در ادبیات، با روش‌های آن در علم اصول فرق‌های آشکار دارد، زیرا برخی برداشت‌ها و تبیین‌های ادبی، گاه مبتنی بر «از ظن خود یار شدن» است و قاعده و ضابطة چندان روشنی بر آن‌ها حاکم نیست. این نوشتار، به منظور معرفی یکی از روش‌های تبیین و تصحیح متون ادبی، به بررسی چند بیت مجمل از قصیده دوم ناص...

ناصرخسرو ، از مشاهیر بزرگ نظم و نثر ایران است که مطالعه ی اشعار و درک معانی و مضامین شعری او نیازمند به داشتن اطلاعات وسیع و گسترده ای از اصطلاحات و تعابیر و علوم مختلف می باشد،همچنین این اشعار از زندگی در جامعه ای مایه گرفته که قرن هاست در غبار زمان محو شده است . بنابراین بسیاری از دقایق و ظرایف اندیشه ها و کلام او زمانی آشکارتر می گردد ، که به شرح و بررسی اشعار او بپردازیم . تاکنون شروح بسیار...

ناصرخسرو، یکی از سخن سرایان مشهور و شاعران حکیم قرن پنجم ادبیّات فارسی است. وی در اشعار خویش از دو فرهنگ اسلامی و ایرانی تأثیر پذیرفته است که البته به تأثیر پذیری او از فرهنگ ایرانی کمتر توجه شده است. این نوشتار، نیز بر آن است تا با تکیه بر منابع اصلی و دست اوّل عربی و ایرانی به بررسی تأثیر پذیری ناصرخسرو از فرهنگ و حکمت ایران باستان بپردازد. اهداف و محورهای اصلی این نوشتار عبارتند از: الف. پیشگف...

قالب قصیده تا پیش از ناصرخسرو، بیشتر مدحی بوده است؛ امّا ناصرخسرو در قصیده چه از نظر قالب و چه معنا، ساختار شکنی نموده است. موضوع این مقاله، بررسی نوآوری های ناصرخسرو در این زمینه است. در بخش نخست مقاله اجمالاً به قصاید پیش از ناصرخسرو پرداخته شده است. شعر او از نظر ذوق شاعرانه و تبعیّت از برخی سنّت های ادبی، با شاعران پیش از خود شباهت هایی دارد. در بخش تفاوت ها ، دیدگاه ناصرخسرو دربارۀ شعر، وزن قص...