واقعیت این است که حکایات و داستان های مربوط به محمود سلطان غزنوی و ایاز غلام ترک او، در گذر زمان دچار تغییر و تحول شده اند و به صورتی درآمده اند که کمتر شباهتی با واقعیت‎های تاریخی مربوط به محمود و ایاز دارند، یکی از عواملی که سبب دگردیسی سیمای محمود و ایاز شده‎است، وجود آثاری بوده است که به این ماجرا دامن زده‎اند. نقل شدن‎های مداوم و افتادن حکایت‏های مربوط به این دو شخصیت در زبان داستان نویسان و اهل ذوق و عرفان سبب شده است یک حکایت و داستان معمولی به صورت‎های گوناگون در متون عرفانی بیان شود و گویی خصوصیت و عادت مردم است که کارهایی را که دوست دارند به کسی که جایگاهی دارد نسبت بدهند و با این کار در بزرگ کردن او می کوشند، همه این‏ها زمینه دگردیسی محمود غزنوی را به قهرمانی جاویدان و در عین حال مقدس به دلیل شخصیت کاریزماتیک محمود و نیز به این علت که او اسطوره دینداری بود، فراهم کرد. بدین ترتیب نویسندگان و شاعران داستان‎های محمود و ایاز را خارق‏العاده ترسیم کردند. همین داستان‏پردازی‎ها و شاخ و برگ دادن‏ها و هوا‏خواهی‎ها سبب شد که سیمای محمود و ایاز در هاله‏ای از ابهام فرو رود. به طوری که با گذشت زمان بسیار و با توجه به آثار موجود نمی‎توان درباره واقعیت یا افسانه‏ای بودن سیمای آن‏ها به طور قاطع مطلبی را بیان کرد، زیرا داستان‏هایی که در مورد آن‏ها پرداخته‎ شده‎است در نزدیک‏ترین متون زمانشان نیز به چشم نمی‎خورد. محمود و ایاز در آثار صوفیان آن‏گونه‎اند که مولفان با استفاده از این دو شخصیت‎ معانی بلندشان را به گوش خوانندگانشان می‎رسانند، برای این نویسندگان، کسانی که چهره‎شان در هاله‎ای از ابهام و قداست فرو رفته‎است گزینه مناسبی برای این مقصود بوده اند. از آن‎جا که استفاده از حکایات و داستان‏ها برای بیان دقایق و نکات عارفانه ضروری است، آثار عرفانی مملو از حکایات و داستان ‏است. ذهن مخاطبان نیز برای فهم مباحث استدلالی و منطقی نیازمند شواهد و مثال است، کاربرد داستان‏ها روش مناسبی برای این مقصود است. ذهن خیال‎پرداز مولفان و شاعران محمود و ایاز را که شخصیت‏هایی خاکستری و تاریک - روشنی در تاریخ بودند، در متون عرفانی نمادی از خداوند و بنده قرارداد، رازآلودگی سیمای محمود و ایاز و نوع رابطه‏شان، شاعران و نویسندگان را واداشت تا با توجه به این ابهام محمود را تجلی‎ای از خداوند بدانند، زیرا خداوند نیز وجود قدسی و رازآلود دارد. آن‏ها شخصیت ایاز را نیز تجلی انسان دانستند و رابطه محمود و ایاز را که رابطه‎ای ‎است برآمده از اختلاف و اختلاط میان دو طبقه بالادست و پایین‎دست، نمودی از ارتباط خدا و بنده تلقی کردند. محمود غزنوی از آن روی که فاتحی است که در لوای دینداری به قهر کافران همت گماشته و نیز بدین سبب که غلامی به نام ایاز را عاشقانه می‎پرستد، مورد توجه اهل نظر قرار گرفته‏است. این پ‍‍ژوهش؛ نشان می‎دهد که محمود و ایاز به تدریج در متون عرفانی و ادبی دگردیسی یافتند، به گونه‎ای که در ابتدا محمود و ایاز در حکایات کوتاه و گاهی به صورت تک جمله‏ای آورده‏شدند و به مرور زمان در آثار یک مولف چندین حکایت از محمود و ایاز به چشم خورد. آثار سنایی و عطار اوج درخشش شخصیت محمود و ایاز است. ارزش کار سنایی در این است که به شعر جنبه مردمی می‏دهد و محمود را طرف گفتگو با عامه مردم می‏کند؛ کاری که بعد از او عطار آن را به بهترین شکل انجام داد. محمود که در زمان حیاتش به سبب وجهه دینی و اشعار ستایشگرانه شاعران دربارش دچار دگردیسی شخصیت شده‏بود؛ با گرفتن القاب و عنوان‏‎های مختلف و با وجود ایاز، در متون عرفانی و ادبی جاویدان شد. تحولی که در قرن چهار رخ داد این بود که محمود غزنوی که «انگشت در کرده و در همه جهان قرمطی می‏جوید» به عنوان سفیر دینداری و مروّج اسلام معرفی شد، کسی‏که با خواندن تواریخی که حتی به نفع و به جهت تمجید و تعریف از او نوشته شده است؛ می‏توان به میزان خشونت‎ها و قتل و غارت‎های او پی برد. واقعه‎ای که بعدها رخ داد، این بود که مولفان صوفیه در متون عرفانی و ادبی محمود را به چنان تقدسی رساندند که گاهی از یادها رفت که، محمود غزنوی که بوده‏است و چه نوع کارهایی را انجام داده ‎است. نگارنده با انتخاب این موضوع برآن بوده‎است تا عواملی را که سبب دگردیسی سیمای محمود در متون عرفانی شده‏است، بررسی کند. مسئله پژوهش مسئله اصلی این پژوهش، تحلیلی واکاوانه در میان آثار عرفانی تا قرن هفتم است، براساس این پژوهش عوامل دگردیسی محمودغزنوی شناخته می شود. با توجه به اهمیت مسئله سعی شده است به شخصیت تاریخی محمود غزنوی و ایاز با نگاهی کلی گرایانه نگریسته شود. بعد از آن محمود و ایاز در متون عرفانی و ادبی نماد پردازی شد و تحلیل داستان‏‎ها مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت دگردیسی سیمای محمود و ایاز در متون عرفانی تا قرن هفتم که هدف اصلی و مهم این پژوهش بود و عوامل دگردیسی نیز با توجه به یافته ها توصیف و تبیین شد و سیر دگردیسی محمود و ایاز نشان داده شد. پرسش‎های پژوهش 1.محمودغزنوی چگونه به متون عرفانی وارد شد؟ 2.چه عواملی سبب شد محمود و ایاز که چهره‎ای تاریخی‎اند به چهره‎ای عرفانی تبدیل شوند؟ 3.کدام یک از شاعران و نویسندگان بیش از دیگران به محمود پرداخته‎اند و چرا؟ 4.شخصیت محمود از نگاه سنایی و عطار یکسان است؟ 5.چه عواملی سبب تفاوت نگاه سنایی و عطار نسبت به محمود غزنوی شده است؟ 6. کدام صفات برجسته محمود در آثار عرفانی برجسته می‏شود؟ ضرورت پژوهش و فایده آن با توجه به تحقیقات و مقالاتی که راجع به محمود و ایاز صورت گرفته ‏است، و با توجه به این‎که هیچ‏کدام از آن‎ها به تحلیل شخصیت محمود و ایاز نپرداخته‎اند‎ و نیز درخشندگی و حضور فعال محمود و ایاز در متون عرفانی با توجه به شخصیت تاریخی که داشته‎اند، ضرورت طرح این مسئله به عنوان پایان نامه را فراهم کرد. در این پژوهش سعی شده است، علاوه بر دادن اطلاعاتی جامع درباره شخصیت محمود غزنوی در فضای تاریخی و بررسی او در متون عرفانی، به این موضوع که چه عواملی سبب دگردیسی سیمای او شده‏است، بپردازیم. تصویری که از سیمای محمود و ایاز در ادبیات مطرح شده‏است، ناتمام و پایان ناپذیرست، این مسئله نیز ضرورت طرح این بحث را دو چندان کرد. نتیجه گیری در جای جای این نوشتار کوشیده‎ایم با استناد به متون تاریخی و منابع دست اول سیمای محمود غزنوی را آشکار و روشن سازیم. از یاد نبریم که در قلمرو بررسی تحلیلی آن هم از نظرگاه دگردیسی هنوز اندک مایه‏ایم و برای گستردن و پروردن آن نیازمند پژوهش‎هایی کارشناسانه هستیم. در کلیت این پژوهش نگارنده دریافت که سلطان محمود غزنوی برخلاف دیگر پادشاهان قدرتمند تاریخ در پس پشت خویش لایه‏هایی پنهان دارد که ذهن عارفان را به خود متوجه ساخته‏است. در ژرفای این پزوهش دریافتیم که سلطان محمود غزنوی نه مانند دیگر پادشاهان بلکه هم‏چون انسانی آرمانی در مدینه فاضله ذهن شاعران و نویسندگان عارف‏مسلک به دلایلی چون وجود اسناد و مطالبی دال بر رابطه او با عارفان و مردان حق، غزوات و جنگ‏های دینی که شکل او را مقدس و تبدیل به رهبری دینی کرد، وجود شاعران هم‏نفس او که چون شبکه‏های ماهواره‏ای و رادیویی و تلویزیونی قله‏های صعود و تحول او را یک‏شبه فراهم کردند، روابط سیاسی و مقبولیتی که از خلیفه دریافت می‎کرد، شخصیت مقدس و محبوب و کاریزمای او که در افقش همه ویژگی‏های یک رهبری ایده‏آل را داشت و در نهایت شخصیت افسانه‎ای ایاز، نقطه عزیمت سلطان محمود غزنوی را به شخصیتی اسطوره‎ای‏مهیا ساختند.

یافته ها نشان می دهد که وجوه اشتراک مولانا و راجرز دربار? ویژگی های انسان سالم و کامل شامل: ارضاء نیازهای فیزیولوژیک، فرآیندی بودن خودشکوفایی، گشودگی در برابر تجربه، آزادی درونی(اعتماد به ارگانیسم خود)، نگاه کل گرایانه، در لحظ? حال بودن، آزادی- اختیار و مسئولیت پذیری است. وجوه اختلاف دیدگاه آنان در این مورد شامل: اصالت انسان، جهان بینی، سطح آگاهی، نفس، خاستگاه انسان، جنب? شناختی است. وجوه اشتراک مولانا و راجرز دربار? ویژگی های انسان بیمار و غیر کامل شامل: تثبیت شدن در مراحل پایین تر رشد، مفروض? نقاب، ناهمخوانی بین من واقعی و من ایده آل، خودبینی و محیط اجتماعی است. وجوه اختلاف دیدگاه آنان در این مورد شامل: واژه بیمار، حواس ظاهری انسان است. در این پژوهش، ترسیم چهر? انسان سالم و کامل و بیمار و غیر کامل از دیدگاه مولانا و راجرز و مقایسه این دو دیدگاه و یافتن وجوه اشتراک و اختلاف آن ها، به ما نشان داد که حرکت و تلاش علمی انسان در جهت شناخت خویشتن از دیدگاه راجرز تا چه حد به حقیقت وجودی انسانی که مولانا بیان کرده است، نزدیک می باشد.

توجه به امر مرمت، حفاظت و بهسازی باغهای تاریخی یکی از چالشهایی است که در دهه های اخیر بسیار مورد توجه صاحب نظران و متخصصان احیاء بافتهای تاریخی قرار گرفته است و صدور قوانین، بیانیه ها و دستورالعملهای بین المللی گوناگون، نشان دهنده اهمیت این موضوع می باشد. شناخت میراث فرهنگی و ارزشهای یک منبع میراث فرهنگی از یک سو و آشنایی با انواع روشهای مرمت، حفاظت، باززنده سازی و بازآفرینی از سوی دیگر به عنوان پیش زمینه و اصول پایه ای در این پژوهش مطرح شده اند . رویکردهای مرمتی و حفاظتی باغهای تاریخی در سیر و تحول خود از بازسازی، بهسازی، باززنده سازی به «باز آفرینی» تکامل یافته اند. این رویکرد با طیف وسیعی از ملاحظات انسانی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مواجه بوده و به دلیل تعامل مداوم این عوامل با یکدیگر، توجه به مشارکت شهروندان در برنامه های توسعه شهری از جمله بازآفرینی باغهای تاریخی امری اجتناب ناپذیر می باشد. در این پژوهش پارادایم تحقیق یک الگوی طراحی محور بر اساس نظریه cross می باشد. جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات از روش کیفی استفاده می نمائیم و در حوزه تکنیکهای تحقیق، تدابیر مقایسه تطبیقی و طراحی مقایسه ای به کار خواهد رفت. این تحقیق با مطالعه ادبیات نظری در حوزه مشارکت، چارچوبی را برای بهره گیری از نظرات گروههای مخاطب پیشنهاد می دهد. در این راستا رویکرد محله مبنا با ویژگیهایی چون مردم گرایی، مشارکت پذیری و کل نگر بودن، مشارکت واقعی مردم را در موضوعات شهری مورد هدف قرار داده است. چهار شاخص مطالعاتی؛ ارزشها، سرمایه اجتماعی، ایجاد کاربریهای چند گانه و توانمند سازی ساکنان، مفاهیم کلیدی می باشند که در این رویکرد بر آن تاکید شده است و در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته اند. در نهایت، با استفاده از جدول swot تجزیه و تحلیل بر روی این شاخصها صورت گرفت و نتایج حاصل از آن منجر به تهیه راهبردهای پیشنهادی برای طراحی گردید. پیش بینی می شود نتایج حاصل از این پژوهش، بتواند راهگشای بهره گیری حداکثری از نظرات مردم محلی و جلب نظر مخاطبان واقعی پروژه های شهری باشد. محله سامیان تهران به عنوان یکی از محله های تاریخی، ظرفیتهای بالقوه ای را چه از نظر ارزشهای فرهنگی و اقتصادی-اجتماعی، سرمایه اجتماعی، ظرفیت و توانمندی ساکنان و کاربریهای چندگانه دارد که می تواند مبنایی باشد برای بازآفرینی باغ تاریخی سامیان تهران با رویکر محله مبنا. . بدیهی است این رویکرد، عاملی در جهت حفظ فرهنگ بومی محله و آشنایی هر چه بیشتر ساکنان محلی با ارزشهای باغ ایرانی می باشد.

کیمیای سعادت مهمترین اثر فارسی ابوحامد محمّد غزالی است که در ایران دو بار تصحیح و منتشر شده است. بار نخست در سال 1319 به اهتمام احمد آرام، بر اساس نسخه ای ناقص و بی تاریخ و نیز مقابله گهگاهی با پنج نسخه دیگر و بار دوم به کوشش حسین خدیوجم، بر اساس نسخی کهن تر که نیمه نخست آن در 1354 و متن کامل در 1361 منتشر شده است. هیچ یک از این دو چاپ، تصحیح انتقادی کیمیا به شمار نمی رود، چرا که جز چند مورد، از هیچ نسخه بدلی یاد نشده است. همچنین هر دو چاپ مبتنی بر نسخی است که از نظر صحت و قدمت در میان نسخ متعدد کیمیا جایگاه درخوری ندارد. در این رساله مقدمه و ربع عبادات کیمیا بر اساس نسخه کتابخانه ملک (مورّخ 605 ق.) و مقابله با پنج نسخه کهن دیگر، از جمله نسخه نویافته اوپسالا (مورّخ 619 ق.) تصحیح شده است. افزون بر این، تعلیقات گسترده ای برای متن فراهم آمده که در فهم بهتر و ژرف تر کیمیا و نیز پی بردن به سرچشمه های فکری غزالی بسیار سودمند است. همچنین فهرستهای متنوعی برای کتاب تنظیم شده که دستیابی پژوهشگران را به مطالب گوناگون کیمیا آسان کرده است. مقدمه رساله نیز شامل قسمتهای گوناگون از جمله نسخه شناسی دستنویسهای مورد استفاده، ویژگیهای زبانی کیمیا و بررسی محتوایی کتاب است.

عناصر علم و فرهنگ و تمدن از مهم ترین شاخصه های هویت یک ملت است. برای نشان دادن موقعیت تمدن و فرهنگ یک ملت، باید به تاریخ علم، تمدن و فرهنگ در گستره حیات آن از آغاز تا کنون توجّه شود. بخشی از میراث فرهنگی در قالب نسخ خطی، علاوه بر ارزش ادبی، حاوی اطلاعات ارزنده ای در حوزه های اجتماعی، سیاسی، تاریخی و دینی است. ما در این رساله بر آن شده ایم تا به احیا و معرفی یکی از متون مهم عرفانی قرن هشتم در شبه قاره هند بپردازیم.معدن المعانی از متون منثور عرفانی قرن هشتم در شبه قاره هند است. این کتاب نخستین و مهم ترین مجموعه ملفوظات شرف الدین احمدبن یحیی منیری است که یکی از شاگردان مستقیم او، زین بدر عربی، آن را گردآوری کرده است. معدن المعانی دارای 63 باب است. مصحح در این رساله، 24 باب نخست آن را با استفاده از دو نسخه در دسترس و بر مبنای نسخه متعلق به آکادمی علوم شوروی تصحیح کرده است. افزون بر این، در مقدمه به شرح حال مولف و آثار او، به ویژه معرفی معدن المعانی، ویژگی های نسخ و شیوه کار خود پرداخته است و در تعلیقات توضیح موارد لازم را آورده است. مهم ترین دستاورد این پژوهش، احیای یکی از متون مهم عرفانی قرن هشتم در شبه قاره هند است. این اثر با ارائه طرح جامعی از مباحث مهم دینی و عرفانی روزگار مولف، گویای آن است که دین اسلام در آن روزگار و در آن خطه به خوبی گسترش یافته است. ازدیگر یافته های این تحقیق، شناخت و استخراج تازگی های زبانی متن مصحح است. همچنین ارائه مباحث مهم دینی و عرفانی در قالب زبان فارسی توسط یکی از بزرگ ترین عرفای قرن هشتم در شبه قاره هند، نشانگر اهمیّت و رواج زبان فارسی در آن ناحیه است.

با شکل گیری تصوف به عنوان یک خط مشی در مسیر دست یابی به حقیقت به مرور آدابی در جمع صوفیان شکل گرفت که از جمله این آداب سماع بود. این ادب و آیین به عنوان عنصری تهذیبی و تعلیمی در طول دوره های مختلف به تدریج صورتهایی پیدا کرد و مولفان به تناسبات دریافت خود و مقتضای زمانه برای آن تعریف و حدود و قیودی را معین کردند. طبیعی بود که سماع به هر صورتی که اجرا می شد دارای پیوندی عمیق با موسیقی بود چرا که موسیقی از جمله هنرهایی است که در میان تمام ملل مورد توجه بوده است و در میان صوفیه نیز به تناسب موقعیت جغرافیایی، فرهنگی و اجتماعی دارای اهمیت بود. سماع صوفیان مانند هر آیین دیگر دارای ارکان و اجزایی بود که می بایست صوفیه قواعد و قوانین مربوط به آنها را به درستی رعایت نماییند.مولفان صوفیه پیوسته بهد سبب نگرانی از بعضی از آفات و انحرافاتی که پیش می آمد بر عمل به قوانین ان و رعایت حرمت ان تاکید داشته اند و خروج از چارچوب ان را جایز نمی دانستند.در این پژوهش با تکیه بر موارد ذکر شده به بررسی سماع در آثار مهم صوفیه از جمله شرح تعرفف رساله قشیریه، کشف المحجوب، کیمیای سعادت، حدیقه سنایی و مثنوی مولانا پرداخته ایم.

سید حسن غزنوی از گویندگان توانای قرن ششم هجری است. دیوان وی نخستین بار در سال 1328ش. به تصحیح محمّدتقی مدرّس رضوی، منتشر شده است امّا به علّت استفاده از نسخه های مغلوط و متأخر، اغلاط، تصحیف ها و افتادگی های بسیاری در آن راه یافته است. موضوع این رساله تصحیح مجدّد دیوان این شاعر است که به روش انتقادی و بر اساس 9 دستنویس دیوان (4 نسخ? اصلی، و 5 نسخ? معین) و 10 سفینه و جنگ خطّی انجام گرفته است. رساله شامل چهار بخش است: 1. مقدّمه شامل شرح احوال، شناسایی ممدوحان، بررسی شاخصه های سبکی و زبانی، میزان اثرپذیری شاعر از شاعران پیشین و تاثیرگذاری بر شاعران پس از خود، پیشینه و ضرورت تصحیح دیوان، و ... 2. متن مصحَّح دیوان بالغ بر 5 هزار بیت شامل قصاید، غزلیات، ترجیعات، قطعات، و رباعیات. 3. تعلیقات شامل شرح و توضیح نکات مبهم متن. 4. نمایه ها شامل فهرست آیات، احادیث، عبارات عربی، اشخاص، قبایل، خاندان ها، جای ها، ستارگان و اصطلاحات نجومی، لغات، ترکیبات و تعبیرات، مثلواره ها.

سیداحمدحسینی اصفهانی متخلص به هاتف در سالهای بتدایی قرن دوازدهم در اصفهان و در خانواده ای از سلسله سادات حسینی قدم به عالم خاکی نهاد او را حکیم اصفهانی و یا طبیب اصفهانی نیز خوانده اند. در این پایان نامه به بررسی قصاید، غزلیات، ترجیع بند، قطعات، رباعیات و چاپ دیوان هاتف پرداخته شده است همچنین مباحثی در زمینه روش تصحیح و معرفی نسخه ها و رسم الخط نسخه اصلی نیز صحبتهایی به میان آمده است.

علوم بلاغی ازجمله صناعات شعری و وزن و قافیه و شناختن آن ها، همواره در ادب پارسی جایگاه ویژه ای داشته است. چگونگی به کارگیری این قوانین ادبی، یکی از دغدغه های مهم هر شاعر، در هر عصری بوده است. در طول قرن های متمادی و با پیشرفت و تغییر شعر و ذوق شاعران، صنایعی در سرودن شعر به وجود آمد یا خود شاعران به نوآوری دراین زمینه پرداختند. هرکدام از این صنایع، در جای خود، بر زیبایی و تأثیر شعر افزود. کتب و رسائلی از زمان های گذشته تا امروز در این باره تألیف شده است که متأسفانه بسیاری از آن ها به دلایل مختلف از میان رفته و به دست ما نرسیده است. رساله ای که پیش رو دارید، جامع الصنایع و الاوزان از آثار معروف و با ارزشی است که سیف جام هروی در قرن هشتم هجری در شبه قاره هند تألیف کرده است و ازنظر اطلاعات خاص مولف در باب علم عروض و صنایع ادبی و برخی شاعران روزگار خود، برای ما تازگی ها و فواید بسیاری دارد. گذشته از آنکه این کتاب ازجهت فواید لغوی و زبانی نیز درخور توجه است. این رساله متن تصحیح شده جامع الصنایع و الاوزان همراه مقدمه و تعلیقات و فهرست هایی شامل است.

در این پژوهش منظومه گل و نوروز در سطح ادبی و زبانی پرداخته شده است.منظومه های داستانی بخش قابل توجهی از آثار ادب فارسی محسوب می شوند. از میان این قبیل آثار غالبأ آنهایی که از بن مایه ی عشق برخوردارند و در واقع جزو داستان های منظوم عاشقانه به شمار می آیند در نزد مردم دارای جایگاه ویژه ای بوده اند. خواجوی کرمانی یکی از چهره های برجسته در عرصه ی ادب فارسی است که غالب اشعارش گواه قدرت و مهارت وی در شاعری است. وی پدید آورنده ی مثنوی هایی به تقلید از بعضی از شاعران پیشین، بخصوص نظامی گنجوی است. از جمله آثار خواجو، مثنوی گل و نوروز را باید نام برد که از منظومه های غنایی و بزمی به شمار می رود. این منظومه ی غنایی که نظیره ای است بر خسرو و شیرین، تأثیر پذیری خواجو را از داستان سرای گنجه هم از نظر محتوا و هم به لحاظ زبان و تصویر های شاعرانه به خوبی نشان می دهد. در این اثر، علاوه بر داستان اصلی، چندین داستان فرعی نیزبه چشم می خورد که از زبان قهرمانان داستان بیان شده است. خواجو، چنان که از آثارش برمی آید ، ظاهرأ داستان را دستاویزی قرار می دهد تا در سایه ی فضایی که داستان برای او فراهم می آورد، به هنرنمایی می پردازد و قدرت خود را به خصوص در ایجاد تصاویر شعری زیبا به نمایش بگذارد.البته نباید از نظر دور داشت که این توجه شاعر به مقوله های زبانی و ادبی موجب نشده تا او از آنچه که به محتوای اثرش مربوط می شود، غفلت ورزد.

تاریخ ظهور ترجمه قرآن به عهد نزول آن باز می گردد و گویا اول ترجمه به زبان فارسی بوده است نسخه های کهن به جای مانده گواه راستی است بر این سخن، باری در آسان فهم کردن مفاهیم بلند این کتاب آسمانی و همه گیر شدن پیام آن، جز ترجمه آیه به آیه و واژه به واژه به واژه، اهالی زبان فارسی دست در چندین گونه تألیف و تصنیف زدند و از آن جمله است پرداختن لغت نامه های قرآنی. از میان اینان یکی حبیش تفلیسی است، مولف پرکار سده ششم هجری که کم و کیف آثار به جای مانده از او معرف حضور اهل فن می باشد. گفتنی است امتیاز کتاب تفلیسی بر امثال و اقران خود شیوه او در ترتیب و بسط مطالب است. توضیح آن که غالب لغت نامه های قرآنی براساس ترتیب سور از آغاز به پایان و یا بالعکس، تنظیم شده است اما حبیش ترتیب الفبایی را لحاظ داشته که دسترسی و فایدت آن بیشتر است در باب بسط مطلب باید گفت با آن که مقصود او ارائه معانی لغت قرآن بوده است، با آوردن مفرد و جمع اسماء و صورت صرف فعل و مصادر مختلف و بحث در افعال مزید و امر، اثر خود را به سطح یک لغت نامه عمومی نزدیک کرده است.

چکیده میر محمد امین شهرستانی اصفهانی متخلص به «روح الامین» یا «روح امین» از شاعران و چهره های سیاسی سد? دهم و یازدهم هجری قمری است. او در بیست و نه سالگی، چونان بسیاری از شاعران هم عصر خود رهسپار سرزمین هند می شود و پس از چندی به دربار محمّد قلی قطب شاه راه می یابد و در آنجا تا مرتب? وزارت هم پیش می رود. با وفات محمّد قلی و جانشینی محمد قطب شاه، او دربار قطب شاهیان را رها می کند و پس از چندی حضور ناموفق در بیجاپور ـ قلمرو حکومت عادل شاهیان ـ بر آن می شود که به ایران بازگردد. میر محمد امین به سال «1023 ه .ق» شاه عباس را بر کران? رود ارس ملاقات می کند و با کسب اجازه از پادشاه به اصفهان می رود. او سرانجام در سال «1027 ه .ق» از اصفهان می گریزد و تا پایان عمر خود (1047 ه .ق) در هندوستان، کمر به خدمت گورکانیان می بندد. آثار روح الامین به دو دست? کلی تقسیم می شود؛ یکی مثنوی ها، شامل «خسرو و شیرین»، «مطمح الانظار»، «لیلی و مجنون» و «آسمان هشتم» ـ معروف به بهرام نامه و فلک البروج ـ که تمامی آن ها به تقلید از آثار نظامی سروده شده است و دیگری دیوان اشعار، موسوم به «گلستان ناز» که تنها شامل قالب غزل است. در مقدم? این پایان نامه، دربار? زندگانی و آثار روح الامین و مسائلی مرتبط با آن ها بحث شده است. متن اصلی این پایان نامه تصحیح انتقادی دیوان روح الامین است. بخش پایانی این اثر نتیجه گیری مصحح از این تصحیح و پژوهش است.

شاه شجاع از پادشاهان قرن هشتم است که روابط نزدیک حافظ با او او را معروف کرده است. این حاکم علاوه بر توجه به شاعران و عالمان و نویسندگان شعر نیز می سروده است. از او دیوانی شامل اشعار فارسی و عربی برجاست. علاوه بر دیوان، اشعاری پراکنده از او در تذکره ها و نسخ خطی و کتاب های تاریخی یافت شده است. همچنین رساله ای عربی در تعریف علم به او نسبت داده اند؛ ده نامه ای به نام «روح العاشقین» از او به چاپ رسیده که در انتساب آن به شاه شجاع تردید وجود دارد. این حاکم شاعر گاه به نقد اشعار شاعران بزرگی چون حافظ و سلمان ساوجی نیز پرداخته است. به دلیل هم زمانی دوران حکومت او با حافظ و ارتباط حافظ با دربار شاه شجاع، در اشعار هر دوی آنها تأثیراتی از شعر یکدیگر به چشم می خورد. برای آشکار کردن این تأثیر، جمع آوری و تصحیح اشعار شاه شجاع امری ضروری است.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

چکیده ندارد.

«خوف و رجا» ریشه در قرآن دارد. آیات راجع به خوف و عذاب آخرت که دلبستگی به لذت های این جهانی را در نفوس مسلمین ضعیف می کرد و بستر مناسبی را برای زهدورزی در صدر اسلام فراهم کرد از مبانی اصلی زهد اسلامی به شمار می رود. در دوره زهد نخستین در اثر تحذیر و تبشیرهای قرآنی مبنی بر ناچیز شماری متاع دنیا و بیم دادن از عقاب الهی، خوف از خداوند و عذاب قیامت بر اندیشه زهادحاکم بوده است اما با ورود به بحث محبت و معرفت خوف و رجا نزد ملامتیه در تصوف خراسان می رسیم، از مشایخ خراسان یحیی بن معاذ رازی اهل رجا و امیدواری بود و ابوسعید ابوالخیر بر طریق بسط و شادمانی سلوک می کرد. در میان مولفان کتب تعلیمی صوفیه ابوحامد غزالی تنها سی است که به شرح و تفصیل به بیان خوف و رجا می پردازد و همه ابعاد مسئله را می کاود. «خوف و رجا» در مکتب این عربی ابعاد نظری پیدا می کند. امام خمینی که از صاحب نظران فلسفه صدرایی و عرفان نظری هستند در آثار عرفانی- اخلاقی شان به بیان وجوه مختلف خوف و رجا می پردازد.

در پژوهش حاضر، وضعیت فرهنگ عامه در داستانهای تالیفی ویژه نوجوانان طی دهه هفتاد بررسی شده است . نتایج پژوهش به این شرح است : مقوله های سیزده گانه فرهنگ عامیانه در کتابهای مورد مطالعه پژوهش دارای 6283 فراوانی است . احکام و چیستان دارای کمترین فراوانی و لغات و اصطلاحات عامیانه بیشترین فراوانی را داراست . دیگر اینکه نویسندگان مرد و زن به یک اندازه به هریک از مقوله های فرهنگی پرداخته اند و سرانجام در آثار منتشره طی سالها بیشتر از مقوله های باورهای توده و تفال استفاده شده است .

در این پایان نامه، آموزه های کاربردی مثنوی معنوی استخراج شده و براساس بسامد به کاررفتن هر آموزه، در قالب یک نظام ارائه شده است . هدف اینست تا براساس بسامد به کاررفتن هر آموزه مشخص شود چه آموزه هایی بیشتر ذهن مولانا را به خود مشغول می داشته است و چه آموزه هایی کمتر، مثنوی او بیشتر به چه اموری تحریض داشته و از چه اموری برحذر می دارد.

رساله حاضر، ترجمه بخشی از کتاب "اصول النقد الادبی" اثر احمدالشایب است . این نویسنده مصری در این بخش از کتاب خود، مباحث مربوط به ادب و نقد ادبی را به تفصیل آورده و آراء و عقاید برخی از منتقدان قدیم و جدید را یادآور شده است . کتاب مذکور در هفت باب تنظیم شده و در حدود 350 صفحه است . نگارنده این سطور به ترجمه بابهای اول و دوم آن که بالغ بر 100 صفحه است ، پرداخته است . باب اول به مباحثی مانند: ادب و تاریخ پیدایش و تصور آن و آرای برخی از صاحبنظران در این باره، ریشه کلمه ادب و معانی مختلف آن در ادوار گذشته، علت جاودانگی برخی از آثار ادبی و نیز مطالبی که مقدمه ای برای ورود به بحث نقد ادبی هستند، می پردازد. باب دوم کتاب ، در مورد نقد ادبی است و مطالب بسیار سودمند و مفیدی را در بر دارد. این باب در پنج فصل ترتیب یافته است : فصل اول به تعریف نقد ادبی و خلاصه تاریخی از نقد یونانی و عربی می پردازد. فصل دوم مربوط به ذوق ادبی. فصل سوم درباره نقد و ناقد. فصل چهارم به این مبحث که نقد ادبی، علم است یا هنر، اختصاص یافته است و آخرین فصل آن درباره وظیفه نقد ادبی است . باید گفت که کتاب حاضر، یکی از بهترین کتابهای عربی در زمینه نقد ادبی است که چاپ ششم (به سال 1960 و چاپ نخستین در سال 1940) آن به دست نگارنده رسیده است و با توجه به اهمیت این کتاب ، بی تردید چاپهای دیگری هم باید از آن صورت گرفته باشد.

عنوان و موضوع این تحقیق "مواجهه نیما با طبیعت است و این عنوان را از گفته خود نیما در نامه ای که به تاریخ 18 بهمن 1310 به برداش نوشته است ، گرفته ام: "دنباله مجادلات برخواهد گشت به طرف طبیعت . ادبیات آتیه هم، اگرچه از روی قیاس نمی توان تعیین کرد بلکه فکر در خصوص آن مولود وضعیات باید بوده باشد، ولی تا اندازه ای ممکن است تخمین زد که دارای بک جنبه عمومی و مملو از احساساتی خواهد بود که ناشی از مواجهه انسان با طبیعت است " این تحقیق شامل چهار بخش است : -1 طبیعت و شخصیت نیما، در این بخش با تاثیری که طبیعت در پرورش استعدادها و شکل گیری شخصیت نیما داشته است پرداخته شده و سعی شده با استناد به نامه ها و شعرهای او، اقرار خود نیما در این مورد دلیل قرار گیرد. -2 طبیعت و اندیشه نیما، در این بخش هم به تاثیری که طبیعت در نخوه نگرش نیما داشته است پرداخته و هم به نحوه نگرش او نسبت به طبیعت توجه شده است هم به ارتباط بین انسان و طبیعت از نظر او پرداخته ام. -3 طبیعت و زبان نیما، در این بخش از دو جهت به موضوع طبیعت در شعر نیما پرداخته ام یکی از جهت واژگان زبانی که بر عنصری از عناصر طبیعت دلالت می کند و دیگر از جهت ارتباط اندیشه های طبیعت گرایانه نیما با ساختا نحوی که در زبان شهر اوست . از جهت واژگان زبانی به نمونه برداری از واژگان پرداخته و واژگان محلی که نیما در شعرهای فارسی خود بکار برده جدا کرده و نسبت واژگانی را که بر عناصر طبیعت دلالت می کند نسبت به سایر واژه ها مشخص کرده ام. از جهت ارتباط اندیشه طبیعت گرایانه و حضور طبیعت در شعر نیما با ساختار نحوی شعر او به بررسی سیر قاعده گریزی زبانی نیما بر حسب تحقیق آقای دکتر پورنامداریان و رابطه آن با سیر و حجم حضور طبیعت در اشعار او پرداخته و نظر را با توجه به اظهارات پراکنده نیما مطرح کرده ام. -4 طبیعت و بیان نیما، در این بخش رابطه بین عناصر طبیعت و شگردهای بیانی نیما را بررسی نموده و روشهای نیما را برای وصف طبیعت و استفاده وی را از عناصر طبیعت برای بیان اندیشه های ذهنی و انتزاعی او مطرح کرده ام. کاربرد تشبیه و استعاره در دیوان نیما همراه با نقل موارد کاربرد آنها و علت قلت و محدودیت آن در وصف طبیعت قسمتی از این بخش را تشکیل می دهد. در این بخش شگردهای بیانی نیما در وصف طبیعت در چهار قسم تفکیک شده است -1 بیان توصیفی-تصویری -2 بیان تصیفی محض -3 بیان تمثیلی -4 بیان سمبولیک در شعر نیما، سپس هر قسم نمونه یا نمونه هایی نقل و تحلیل شده است و مشخصه های هر قسم به طور جداگانه بررسی شده است قبل یا بعد از بررسی هرقسم عنوان شعرهایی با آن روش سروده است ، ذکر شده. شعرهای سمبولیک نیما خود به سه نوع تقسیم شده و هر نوع جداگانه مورد بررسی قرار گرفته و عنوان شعرهایی که نیما در آن شعر سمبولیک سروده است ذکر شده است . شکل ذهنی هر یک از این نوع به طور جداگانه چه در سطح عینی شعر و چه در سطح ذهنی شعر مورد بررسی قرار گرفته و اطلاعات لازم برای سهولت انتقال در جدولهائی جداگانه ارائه شده و سپس آنها با یکدیگر مورد مقایسه قرار گرفته اند. بی شک لغزشها و کاستی های زیادی در این نوشتار وجود دارد که اساتید و صاحب نظران در عین اینکه این حقیر را از معایب کار خود آگاه می کنند بزرگوارانه از آن چشم می پوشند.

این رساله تحقیقی است در جهت شناساندن یکی از چهره های برتر عرفان و تصوف (بایزید بسطامی ، م . 261 ) . کسی که با دید هنری به تصوف می نگرد و آنرا از صورت زهد خشک و تصوف عابدانه بدر می آورد و به عرفان عاشقانه تبدیل می کند که بعدها در مشرب عرفان عاشقانه سنایی ها، عطارها ، مولوی ها، سعدی ها، و حافظ ها گسترش پیدا می کند.

نزاری قهستانی از شاعران توانا و پرکار اما گمنام قرون هفتم و هشتم هجری قمری است که لزوم پژوهش های بیشتر در زمینه شناساندن هر چه بیشتر او ، احساس می شود . این تحقیق سعی دارد گامی هر چند کوچک در این زمینه بردارد. این رساله شامل سه بخش است : بخش اول (کلیات ) شامل سه فصل است : فصل اول نگاهی گذرا به زندگی و آثار نزاری دارد. فصل دوم به تشبیه و تقسیمات آن و فصل سوم به بررسی تشبیه در شعر نزاری و ویژگی های او می پردازد. بخش دوم (جدول تشبیهات ) که نشان دهنده بسامد انواع تشبیه در غزلیات شاعر است ، سه فصل دارد که به ترتیب به تفکیک الفبایی - موضوعی مشبه ها ، مشبه به ها و وجوه شبه پرداخته است . و بالاخره بخش سوم ( هاله های تصویری ) که شامل دو فصل است و به ترتیب ، هاله های تصویری مشبه و مشبه به را شامل می شود.

مطالعه و بررسی اعتقادات عامه به عنوان بخشی از فرهنگ عامه از جمله ضروریات پژوهش درفرهنگ ملت هاست. از آن جا که بسیاری از این اعتقادات درادبیات فارسی انعکاس یافته است دراین رساله کوشش شده است تا با بررسی اعتقادات عامه درخمسه نظامی گنجوی و تنظیم آنها به صورت الفبایی: 1 - بخشی از فرهنگ رایج در عصر نظامی معرفی گردد. 2 - زمینه های دریافت معنا و مفهوم بسیاری از اشعار نظامی که منوط به آگاهی از باورهای زمان شاعر است فراهم شود. 3 - بسیاری از اعتقادات عامه که بعضا هنوز صورت مکتوب نیافته و ثبت و ضبط نشده اند ، صورت مدون یافته تا راهنمایی برای آشنایی بیشتر با آثار شاعران دیگر باشد.

رساله بررسی تشبیه در قصاید ناصرخسرو در بردارنده سه بخش است: در بخش نخست ، در باب علم بیان، موضوع علم بیان ، اهمیت تشبیه درعلم بیان ، تعریف ، ارکان و تقسیمات تشبیه ، مطالبی ارائه شده است. بخش دوم که در باب ناصرخسرو قبادیانیست ، شامل نگاهی گذرا به زندگی و آثار او ، تشبیه درزمان او ، انواع تشبیه در دیوان او، ارائه آمار تشبیهات به لحاظ تقسیم بندی موضوعی مشبه ها، به همراه تحلیل این آمار و درنهایت بررسی تاثیر عوامل مختلف از جمله : قرآن ، حدیث، مساله علوی، اسماعیلی و باطنی بودن ناصرخسرو و عناصر اسطوره ای و ملی و ... بر تشبیهات او می شود. بخش سوم که مهمترین بخش این کارمحسوب می شود ، در بردارنده جداول موضوعی تشبیهاتست ، در این بخش تشبیهات دیوان ناصرخسرو ، براساس موضوع آنها ( مشبه ها) ، به بیست عنوان کلی تقسیم شده و به ترتیب حروف الفبا آمده است.

از آنجایی که مثنوی یک اثر تعلیمی - عرفانی است، شاعر بیشترهمت خود را صرف آن کرده است که با استفاده از قصه ها، رمزها، اسطوره ها و اشارات داستانی اندیشه های عارفانه خود را به آسانی القا کند. پراکندگی و گوناگونی قصه ها و حکایت ها از یک سو و دخل و تصرف عمدی و آگاهانه شاعر در آنها از سوی دیگر، زمینه های حضور و ظهور شخصیت های متعدد را در مثنوی فراهم آورده است که پیوسته به ایفای نقش مشغولند و بعضا بین نقشی که در مثنوی عهده دار می شوند با آنچه که حقیقت تاریخی آنها است، نوعی تفاوت و دوگانگی به چشم می آید که با نتیجه تصرف و ساخته ذهن خلاق و جستجوگر مولوی است و یا برگرفته از روایت های رایج در عصر اوست که در کتب و تذکره های معتبر نیامده است. مولانا مانند اکثر مولفان کتب تعلیمی صوفیانه به صورت قصه و کیفیت استناد آن به شخص معین با وقوع آن در زمان و مکان مشخص نظر ندارد. برای او بیان حکایت که از طریق مکالمه شخصیت ها و اشاره گوینده، روحیه و جنبه های روانشناختی شخصیت ها را افشا می کند و در عین حال باعث جذب توجه و القای لذت به خواننده می شود، بخش بسیار مهمی از کار است که این جنبه بسیار مهم از مثنوی تا به امروز هر چه کمتر محل نظر بوده است، از اینرو اساسا کار این رساله و تحقیق به عنوان ((اعلام اشخاص مثنوی)) بیشتر به ((بررسی شخصیت ها از دیدگاه مولوی)) مبتنی بوده است تا بررسی و معرفی تاریخی آنها، چه ((جز از دیدگاه خاص گوینده نمی توان در زوایای اندیشه او راه یافت و تمتع و التذاذ در آفرینش اهل اندیشه و هنر جز از طریق همدلی با آنها ممکن نیست.))

رساله فرهنگ مشاغل کوششی است برای معرفی مشاغلی که تا پایان قرن هشتم ه ق . در آثار مورد مطالعه این رساله بطور مستقیم یا غیرمستقیم از آن ها یادشده است و شامل بخش های زیر است:الف) مقدمه، در این قسمت فرضیه تحقیق ، ضرورت تحقیق و فایده آن ،پیشینه تحقیق و روش کار تشریح شده است. ب) شیوه استفاده در این بخش در باره مدخل و برابرهای آوایی و نشانه های مورد استفاده در این فرهنگ توضیحاتی آورده شده است.پ) معرفی مشاغل. در این قسمت هر شغل را به عنوان یک مدخل ضبط کرده بعد از مدخل برابر آوایی را با آوا نوشت آورده شده است. سپس معادلها و مترادف هایی که برای آن مدخل در این فرهنگ وجود داشته ،بیان شده است.ت) بررسی آماری.ث) فهرست الفبایی مشاغل، این بخش شامل یک فهرست کلی است که آثار مورد مطالعه این فرهنگ تهیه شده است و علاوه بر این فهرست مشاغل هر اثر جداگانه آورده شده است.

دراین پژوهش به بررسی تشبیه در غزلیات سعدی پرداخته شده است و با ارائه انواع تشبیه سعی شده است برخی از ویژگیهای سبکی سعدی به صورت دقیق مشخص و معلوم شود: مانند موارد زیر: 1-اسلوب معادله (-تمثیل)از ویژگیهای سبک سعدی است. 2-سعدی تشبیهات نو و بدیع ندارد و عمده هنرش دست کاری در تشبیه های تکراری رایج عصر خود است که از آن می توان به تصرف سعدی در تشبیه تعبیر نمود.3-لقب فصح المتکلمین او با توجه به آمار تشبیه های موجود در غزلیاتش مورد تایید قرار می گیرد.

در این پایان نامه مضامین قلندری در غزل فارسی ( سنایی ، عطار ، مولوی ، عراقی و حافظ مورد بررسی قرار گرفته است . عرفان در قرن ششم و با پیشگامی سنایی به حوزه شعر راه یافت . یکی از شاخه های ادبیات عرفانی ، ادب قلندری است که آن هم توسط سنایی به غزل وارد شد . غزل سنایی و عطار برجسته ترین نمونه های شعر قلندری اند . پس از آنها این نوع شعر کم رنگ شده است و به خصوص در شاعران بعد از حافظ غالبا جنبه تقلید دارد . در غزلهای قلندری سنایی ، عطار ، مولوی ، عراقی و حافظ < باده نوشی > ، <رفتن به خرابات و میکده و ...> و < تعریض و کنایه به زاهدان > به ترتیب بیشترین کاربرد را دارد . واژگان غزل قلندری هم در آخر این پایان نامه آمده است .