اعتبار ظاهر سخن، قراردادی خردمندانه است. تعمیم این قرارداد بشری به سخنان خداوند بر پایه مبانی کلامی شکل می‌گیرد. عدلی‌مسلکان بر این باورند که خداوند آنچه را که عقل قبیح بداند، انجام نمی‌دهد. سخن گفتن خارج از قرارداد سخنگویان خردمند به حکم عقل قبیح است، و خداوند این چنین سخن نخواهد گفت. جبرگرایان دادگری خداوند را در چهارچوب حسن و قبح شرعی معنا می‌کنند که در نتیجه درباره خداوند و صفات و افعال وی،...

شیخ محمود شبستری، عارف شاعر و اندیش‌مند بزرگ سدة هشتم هجری در آثار خویش، راه‌‌های دست‌یابی به معرفت یقینی را عقل و نقل و ذوق (کشف و اشراق) می‌داند. وی می‌کوشد منقولات دینی را با استدلال‌های اهل فلسفه و با ذوقیات اندیش‌مندان اشراقی درهم آمیزد و رسالت یک فیلسوف مسلمان و عارف و اندیش‌‌مند اشراقی را ایفا کند. شبستری هم‌چون غزّالی معتقد است، ورای عقل نظری، انسان را طوری و طریقی دیگر هست که به آن طور،...

مناظرات فلسفی و کلامی امام رضا (علیه السلام) یکی از برجسته‏ترین شیوه‏های تربیتی اسلام است. این پژوهش به تبیین و تحلیل ابعاد تربیتی روش امام رضا (علیه السلام) در مناظرات فلسفی و کلامی پرداخته است. نوع تحقیق حاضر، بنیادی نظری و روش تحقیق آن توصیفی- تحلیلی مبتنی بر روش کتابخانه‏ای است. مناظرات فلسفی و کلامی امام رضا (علیه السلام) بر پنج مبانی تربیتی استوار است. این مبانی تربیتی یا گزاره های کلی ا...

مذهب اقتصادی اسلام یکی از شاخه‌های دانش اقتصاد اسلامی است. از بحث‌های مقدماتی مهم در این شاخه از دانش اقتصاد اسلامی تعریف و روش آن است. مقاله پیش رو تعریف و روش کشف مذهب از دیدگاه شهید صدر; را تبیین و نقد کرده و سرانجام به نتیجه‌های زیر می‌رسد: الف) مذهب اقتصادی اسلام عبارت است از قواعد ثابتی که زیربنای فقه و اخلاق اقتصادی است و از منابع (آیه‌ها، روایت‌ها و عقل) استنباط می‌شوند و برای تنظیم رو...

این مقاله به دنبال پاسخ به این سؤال است که آیا ماهیت و وجود نفس از دیدگاه ابن‌سینا و کانت قابل شناخت است. به نظر می‌رسد ابن‌سینا علم ما به وجود نفس خود را، حضوری و نسبت به ماهیت نفس، با واسطه و از طریق استدلال می‌داند. اما کانت دیدگاهی متفاوت با ابن‌سینا دارد. به اعتقاد وی، ما صرفاً با وحدت آگاهی‌ها مواجه هستیم نه یک موضوع مشخص. وی حمل مقولات بر نفس و فراتر از محدودة تجربة ممکن را موجب مغالطه می...

راههای حس، تجربه و عقل در شناخت، قبل از افلاطون در فلسفه یونان مطرح شده بود. افلاطون راههای وصول به شناخت را حس، گمان، استدلال، تعقل و ارسطو صرفأ عقل می دانست. مسلمانان با فلسفه یونان بیشتر از طریق مدارس رها، نصیبین، حران، جندی شاپور و... توسط مترجمان سریانی با نوعی قبض آشنا شدند. ورود فلسفه به جهان اسلام موافقت و مخالفت و انتفادهایی را برانگیخت. در میان منتقدین، عرفا و در میان عرفا، عین القض...

زمینه: مفروضه‌های انسان‌گرایی، روشن‌گری و بهبودگرایی به دیدگاه‌های بنیادین دربارۀ طرح‌واره‌های فرهنگی، ماهیت انسان، زمینه و دورنمای فهم، شناخت، آموزش و پرورش، فردیت، و آزادی خواهی، باز می‌گردد. نقد توسعی درباره این مکتب‌ها و اندیشه‌های اصلی در عرصۀ زندگی اجتماعی کمک می‌کند که ادراک محیطی و تحولات آن از طریق تغییرات طرح‌واره‌های فرهنگی، ایده‌های فلسفی، عقل (یا تصور انتولوژیک نسبت به آن) و گونه‌ه...

مک اینتایر، فیلسوف معاصر اسکاتلندی، در فصل پانزدهم کتاب عدالت چه کسی؟ کدام عقلانیت؟(1988 ) نظریه ای درباره عقلانیت ارائه می دهد که مطابق آن سنت ها نه تنها تهدیدی برای عقلانیت نیستند بلکه عقلانیت اساساً وابسته به سنت است. وی در آن جا از یک سو استدلال هایی بر علیهنسبی گرایی و منظرگرایی مطرح می کند و از سوی دیگر روی خوشی به عق لگرایی مرسوم نشاننمی دهد. چنین موضعی او را در حالتی برزخی قرار م یدهد. ح...

مک اینتایر، فیلسوف معاصر اسکاتلندی، در فصل پانزدهم کتاب عدالت چه کسی؟ کدام عقلانیت؟(1988 ) نظریه ای درباره عقلانیت ارائه می دهد که مطابق آن سنت ها نه تنها تهدیدی برای عقلانیت نیستند بلکه عقلانیت اساساً وابسته به سنت است. وی در آن جا از یک سو استدلال هایی بر علیهنسبی گرایی و منظرگرایی مطرح می کند و از سوی دیگر روی خوشی به عق لگرایی مرسوم نشاننمی دهد. چنین موضعی او را در حالتی برزخی قرار م یدهد. ح...

سیدرضا مؤدب[1] مصطفی سامانی قطب آبادی[2] در این نوشتار نخست روایت ارزشمندی از امام کاظم× در رابطه با حجت های خداوند بر مردم بیان شده و محور بحث قرار گرفته است. سپس توضیح می‌دهد که روح پر فتوح اسلام شامل معارف عقلی (رکن درون ذاتی) و سفرای...