شاهنامه فردوسی، اثر ماندگار ایرانی و اصیلی است که آیین ها و فرهنگ ایران کهن را در خود نگاه داشته است. هر کدام از آن آیین ها قابل بررسی است. یکی از این آیین ها، آیین سوگند خوردن است که امروزه نیز از آن استفاده می شود و در جای جای شاهنامه به آن پرداخته شده است. بنابراین در این مقاله سوگند و باورهای کهن مرتبط با آن و بازتاب آن در شاهنامۀ فردوسی و نیز ارتباط اساطیری آن با دو عنصر آب و آتش بررسی می ...

این نوشتار، به بررسی و تطبیق مفهوم عرفانی «عالم صغیر» یعنی پنداشتن انسان به منزله جهانی کوچک که در بردارنده تمام عناصر «عالم کبیر» یعنی جهان هستی است در عرفان ایرانیان باستان و مشترکات آن با عرفان اسلامی (= مولوی) می پردازد. با نگرشی اجمالی و کوتاه درباره تاریخچه اندیشه عالم صغیر و کبیر در فرهنگ یونان، هند قدیم، ایران باستان، به تبیین کلّی دیدگاه اسلام بخصوص مولوی در این زمینه می پردازیم. انسانی...

بسیاری از پدیده ها و تحولات تاریخی ایران باستان و از جمله دورة هخامنشی ریشه در ساختار قبیله ای جامعه و قدرت دارد. یکی از این پدیده ها هفت خاندان بزرگ است که به رهبری داریوش موفق شدند بردیا / گوماته را سرنگون کنند. نویسندگان باستان تأیید می کنند که از این زمان تا پایان دورة ساسانی هفت خاندان با اسامی گوناگون نقش مهمی در ساختار سیاسی، اقتصادی و نظامی ایران باستان ایفا کرده اند. گبریاس یکی از اعضا...

متون فارسی میانه مانوی و پهلوی اشکانی ترفانی نه تنها از نظر محتوا بلکه از جهت ادبی اهمیت فراوان دارند. این سرودها که برای هدفهای دینی سروده شده است فصیح و شیوا و زبان آن غنی است. نثر متون مانوی به زبان فارسی میانه و پارتی ثقیل و بسیار ساده است. در برابر، آثار منظوم مانوی از ارزش والاتری برخوردارند. از آنجا که ادبیات مانوی خصوصاً سرودها بخش مهمی از ادبیات ایران باستان را شامل می شود و تاکنون نیز ...

خویشاپیوندی یا ازدواج با محارم، ترجمة مصطلح واژة پهلوی خودوده (xw?d?dah) است؛ موضوعی که اغلب آن را به ایرانیان باستان منسوب می دارند. اما این موضوع هرگز خاص ایرانیان نبوده است و نمونه-هایی از آن را در فرهنگ های دیگر نیز می توان یافت. این مقاله پس از بیان نمونه هایی از فرهنگ های دیگر و ایرانیان باستان، به شاهنامه و نمونه های موجود در آن می پردازد. در این نامة کهن در مقام بازگویی داستان های ایران...

از نیازهای نخستین و اساسی جوامع بشری البسه و پوشاک بوده و تمدّن های کهن به واسطه همین پوشاک و نوع طرّاحی آن در دوره های تاریخی از یکدیگر متمایز و شناخته می شوند. در تمدّن های ایران باستان نیز با وجود نشانه های خاص خود، سیر تحوّل و تطوّر در نوع انتخاب و انتصاب پوشاک برای طبقات اجتماعی همواره امری جدی بوده و انتخاب و تغییرات در پوشاک بر اساس نیاز های هر دوره انجام می گرفت. لذا نوع پوشاک و مشخصه های ری...

در حوزه زبان و ادبیات پارسی آثار ارزشمندی وجود دارد که سرشار از چشمه های حکمت و معرفت است. آن زمان که به دنبال سرچشمه های این معارف عمیق می رویم درمی یابیم که بسیاری از سرچشمه های این معارف در فرهنگ غنی ایران زمین نهفته است و این خود گویای این است که ایرانیان باستان، به ویژه زرتشتیان، در عرصه های اخلاقی و اندرزی پیش گام و پیش قدم بوده اند؛ اما متأسفانه گذر روزگار و سختی زبان این متون، گردی از ف...

تاریخ سیاسی سرزمین ایران در دوران پس از فتوحات مسلمانان، مشتمل بر چالش های بسیاری است که به علل گوناگون جامعه ایرانیان این عصر را در بر می گیرد. این تحول عظیم که در قرن هفتم .م منجر به سقوط پادشاهی ساسانی می شود، تمامی ابعاد فرهنگی، سیاسی، دینی، اجتماعی و اقتصادی مردم این سرزمین را تحت الشعاع قرار می دهد و در نتیجه این تحول و بحران، شورشهای بسیاری از جانب ایرانیان در شرایط نوین شکل می گیرد. درم...

دستاوردهای فراوان از آثار و تحقیقات خاورشناسان در زمینه های گوناگونِ علمی، ‌فرهنگی، ادبی و هنری در ارتباط با ایران، گویای این واقعیت است که کشور ایران از گذشته های دور تا سده های اخیر همواره مهد فرهنگ و تمدّن و یکی از چند تمدن محدود جهان باستان بوده است. به بیان هرتسفلد (Herzfeld): «ایران مرکز تمدّن ما قبل تاریخ بوده» و به شهادت باستان شناسان و محقّقانی که در این منطقه کاوش کرده‌اند،‌ ایران در دوره...

دستاوردهای فراوان از آثار و تحقیقات خاورشناسان در زمینه های گوناگونِ علمی، ‌فرهنگی، ادبی و هنری در ارتباط با ایران، گویای این واقعیت است که کشور ایران از گذشته های دور تا سده های اخیر همواره مهد فرهنگ و تمدّن و یکی از چند تمدن محدود جهان باستان بوده است. به بیان هرتسفلد (Herzfeld): «ایران مرکز تمدّن ما قبل تاریخ بوده» و به شهادت باستان شناسان و محقّقانی که در این منطقه کاوش کرده‌اند،‌ ایران در دوره...