نام پژوهشگر: فرخ حاجیانی

توصیف زبان شناسی گویش بردخون (شهرستان دیر)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه پیام نور - دانشگاه پیام نور استان تهران - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  حبیب احمدی   نگار داوری اردکانی

هدف این پژوهش که در قالب پنج فصل تنظیم گردیده، توصیف زبان شناختی گویش بردخون در شهرستان دیر از توابع استان بوشهر است. فصل اول پژوهش به بیان زمینه مسئله، هدف، ضرورت تحقیق ، فرضیه ها و روش پژوهش می پردازد. فصل دوم به مرور مطالعات صورت گرفته پیشین در زمینه وضعیت تاریخی ، جغرافیایی و اجتماعی استان ، شهرستان و بخش بردخون و نیز پژوهشهای گویش شناسی، می پردازد و فصل سوم، به مبانی نظری تحقیق اختصاص دارد. فصل چهارم که به بحث و تحلیل داده ها می پردازد، در برگیرنده ی بررسی آوایی، صرفی و نحوی گویش است. در بخش آوایی، همخوانها، واکه ها، ساختمان هجا، واحدهای زبر زنجیری، و فرایندهای آوایی، در بخش صرف، موضوعاتی ازقبیل اسم، شمار، معرفه ونکره، نشانه ی اضافه، ندا، اسمهای توزیعی، جمع و مفرد، جنس، شیوه های بیان زمان، ضمایر، صفت، عدد، قید، حروف اضافه و ربط، دستگاه فعل، ساختمان افعال (ساده، مشتق و مرکب ) و ساختمان واژه و در بخش نحو، موضوعاتی مثل نهاد و گزاره، اجزای جمله، انواع جمله، ساختمان بند، گروه اسمی، فعلی و قیدی و تجزیه ی روساختی جمله مورد بررسی قرار می گیرد. ویژگیهای مورد بحث در این گویش در حد امکان با فارسی مطابقت داده شده است.

واژه نامه بسامدی، توصیفی و ریشه شناختی منتخبی از اندرزنامه های پهلوی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1388
  سمیه رحیمی   فرخ حاجیانی

زبان فارسی میانه و متن های بازمانده از آن، نه تنها از نظر مطالب مورد بحث و واژ گان گنجینه ای گسترده و پهنه ای نا شناخته است و به بررسی و تجزیه تحلیل نیاز دارد، بلکه از جهت شیوه آوانگاری نیز مقوله ای در خور توجه و بحث است.وجود املای تاریخی فراوان با نارسایی های خطی و برخی از غلط خوانی ها که در متن های موجود راه یافته است کار پژ وهشگر این زبان را از چند جهت دشوار می سازد.از آنجا که نیاز به فرهنگ جامع ریشه شناختی به ویژه برای دانشجویان مشتاق این زبان آشکار است و از طرفی اخلاقیات مهم ترین بخش ادبیات این دوره را تشکیل می دهد، بر آن شدیم تا واژه نامه ای بسامدی-ریشه شناختی بر منتخبی از اندرزنامه های پهلوی ارائه دهیم که ضمن بررسی دستوری هر کلمه، معادل های آن در زبانهای مختلف نظیر ایرانی باستان،فارسی باستان،اوستایی،فارسی میانه ترفانی،پارتی،پازند و فارسی نو در نظر گرفته شود.ارائه این واژه نامه می تواند دانش پژوهان را در جهت شناخت بهتر این متون و نیز سیر تحول واژگان تا به امروز،راهنمایی کند.

رابطه ساخت اطلاعی جمله و گروه های اسمی در جایگاه مبتدا در فارسی معیار
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1388
  مهرداد شهبازی   ناصر رشیدی

در این تحقیق هدف اصلی بررسی رابطه بین مبتدای جمله (نهاد جمله) و ساخت اطلاعی جمله از نظر ترتیب قرار گرفتن اطلاع کهنه (مفروض) و اطلاع نو می باشد . مطالعه حاضر که درباره ساخت اطلاعی جملات نوشتاری زبان فارسی انجام می گیرد بر اساس درجه بندیی از میزان آشنایی گروه های اسمی برای شنونده است که پرینس (1981) در مقاله خود به آن پرداخته است و او با آوردن شواهد گفتاری و نوشتاری از زبان انگلیسی به تجزیه و تحلیل گروه های اسمی در جمله و رابطه آن ها با ساخت اطلاعی می پردازد. پرینس (1981) گروه های اسمی به کار رفته در یک جمله را به سه طبقه اصلی با توجه به میزان آشنایی شنونده تقسیم می کند : گروه اسمی جدید (new) ، گروه اسمی مورد اشاره واقع شده (evoked ) و گروه اسمی حدس زدنی (inferable) . سپس برای هر یک از این گروه های اسمی انواعی قائل می شود. پرینس (1981 و 1992) با بررسی گروه های اسمی در گفتار و نوشتار نتیجه گیری می کند که گروه های اسمی که جدید (نکره) هستند کمتر از بقیه گروه های اسمی مبتدا واقع می شوند و گروه های اسمی اشاره شده در متن یا موقعیت گفتگو بیشتر از بقیه گروه های اسمی در جایگاه مبتدا قرار می گیرند به عبارت دیگر ، اطلاع کهنه غالباً به شکل گروه اسمی اشاره شده در جایگاه مبتدا در جمله ظاهر می شود پرینس (1992) با بررسی فاعل ها در جمله های بی نشان (unmarked) معرفگی را ویژگی گروه های اسمی می داند که در جایگاه فاعل قرار می گیرند. برای تایید یا رد نظریه پرینس و بررسی جهانشمولی این نظریه به مطالعه و بررسی گروه های اسمی ای پرداخته می شود که در جایگاه مبتدای جمله های متون مختلف نوشتاری فارسی قرار گرفته اند و در راستای هدف اصلی پژوهش، به تعریف و تشریح گروه های اسمی و انواع آن و ویژگی معرفه یا نکره بودن گروه های اسمی در زبان فارسی با توجه به پژوهش های انجام شده قبلی می پردازیم و همچنین به مفاهیم اطلاع کهنه و نو و مبتدا در جمله های فارسی توجه می کنیم سپس به شناسایی و تجزیه و تحلیل مبتدای جمله های برگزیده از متون نوشتاری زبان فارسی می پردازیم. در واقع مباحثی از نحو را در ارتباط با مباحثی از گفتمان مطالعه می کنیم . لازم به ذکر است که تاکنون در حوزه شناخت زبان پژوهش ها و مطالعات بسیاری در بخش های آوایی، نحو و معنایی زبان انجام شده است و این حرکت رو به گسترش است اما در زمینه های گفتمان زبان مخصوصاً ساخت اطلاعی جملات، پژوهش های قابل توجه ای به عمل نیامده است در حالی که ضرورت و اهمیت این بخش در بررسی های زبانی حس می شود و شایسته است بنا به دلایلی که در زیر به آنها اشاره می شود. در این عرصه کارهای پژوهشی بیشتری انجام گیرد. شناخت ساخت اطلاعی جمله در زبان های متفاوت و مقایسه آن ساخت ها با هم کار ترجمه از یک زبان به زبانی دیگر را آسان و دقیق می کند . به نظر هیکی(1993) مشکلی که اطلاع کهنه و اطلاع نو برای مترجم به وجود می آورد این است که مترجم به راحتی نمی تواند برای انتقال اطلاع کهنه متن مبدأ که برای خواننده ترجمه گاهی اطلاع جدید به شمار می آید راهی پیدا کند که اولاً این اطلاع به صورت اطلاع جدید به مخاطب ترجمه عرضه شود. ثانیاً، سبک متن اصلی تا حد امکان رعایت شود. در صورتی که آگاهی بر ساختار اطلاعی جمله های زبان مبدأ و مقصد ابزاری کارآمد در دستان مترجم می تواند باشد تا در بیان و انتقال مفاهیم از زبان مبدأ به زبان مقصد امین باشد و سبک نویسنده را نیز حفظ کند. در بررسی های روانشناختی زبان در مباحث مربوط به چگونگی پردازش و درک اطلاعات و جمله ها در ذهن خوانندگان موضوع اطلاع کهنه و نو نیز مطرح است. کارول (2005) بیان می کند که بر اساس استراتژی کهنه - نو، فرآیند فهمیدن و درک یک جمله در بافت از سه مرحله تشکیل می شود. ابتدا، اطلاع نو یا کهنه در جمله شناسایی می شود سپس مرجعی در حافظه برای اطلاع کهنه جستجو می شود و سرانجام اطلاع نو به جایگاه اطلاع کهنه در حافظه پیوست می شود . هنگامی که اطلاع کهنه در حافظه خواننده جایگاه مشخص قبلی نداشته باشد و ذهن خواننده با آن آشنایی قبلی نداشته باشد مشکلات درک مطلب و فهم جمله برای خواننده ایجاد می شود. پژوهش پیرامون ساخت اطلاعی جمله در امر آموزش و فراگیری زبان بیگانه هم مفید است . آگاهی معلم از چگونگی ساخت اطلاعی جمله در زبان مادری و زبان بیگانه و توجه خاص وی به شباهت ها و تفاوت های بین آنها، وی را در یافتن خطاهای منتج از تأثیر ساخت زبان مادری و خود زبان بیگانه کمک می کند و او را در انتخاب روش آموزش مناسب یاری می کند . براون (2000) پس از تعریف خطاهای به وجود آمده از انتقال منفی بین زبانی و انتقال منفی درون زبانی تأکید می کند که آگاهی و آشنایی معلم با زبان مادری زبان آموز او را در شناسایی و تجزیه و تحلیل خطاهای زبانی زبان آموز مساعدت می کند سپس خلاصه ای از پژوهش انجام گرفته توسط ریچاردز، جک را ذکر می کند که خطاهای زبان آموزان انگلیسی را در رابطه با کاربرد حروف تعریف a- an- the طبقه بندی کرده است که می توان آنها را در ارتباط با ساخت اطلاعی جمله و بحث معرفگی دانست. به طور کلی ، بررسی ساخت اطلاعی جمله در یک زبان گامی است برای توصیف و تبیین جامع زبان ، یعنی با بررسی و شناخت ساخت های نحوی و آوایی و معنایی زبان بدون در نظر گرفتن خصوصیات گفتمانی زبان به جامعیت مطلوب در توصیف و شناخت زبان نایل نمی شویم. بنابراین موضوع این پژوهش از بعد نظری در اعتلا و غنای دانش زبان شناسی نیز سودمند است. در این پژوهش با بررسی جمله های نوشتاری زبان فارسی می خواهیم پاسخ پرسش های زیر را پیدا کنیم: 1- نوع گروه های اسمی به کار رفته در جایگاه مبتدای جملات نوشتاری فارسی کدام است؟ 2- کدام نوع گروه اسمی بیش از گروه های اسمی دیگر در جایگاه مبتدای جملات نوشتاری فارسی قرار گرفته است؟ 3- آیا رابطه ای بین نوع گروه های اسمی به کار رفته در جایگاه مبتدای جملات نوشتاری فارسی و اطلاع کهنه ارائه شده در جملات وجود دارد؟ 4- آیا در متون متفاوت نوشتاری (ادبی- تاریخی- علمی ...) فارسی نوع گروه های اسمی به کار رفته در جایگاه مبتدای جملات مشابه هستند و از میزان کاربرد یکسان یا نزدیکی برخوردارند؟ به منظور پاسخگویی به سوالات بالا حدود هزار جمله از ده متن نوشتاری فارسی رسمی انتخاب شده است و گروه های اسمی در جایگاه مبتدای جمله ها بر اساس میزان آشنایی گروه های اسمی برای شنونده و همچنین از نظر معرفه و نکره بودن تحلیل شده اند . نتایج تحلیل محتوایی جمله ها نشان می دهد که در 904 جمله از گروه اسمی در جایگاه مبتدا استفاده شده است و گروه های اسمی اشاره شده در متن و موقعییت گفتگو با 43 درصد کاربرد ، بیش از گروه های اسمی دیگر در جایگاه مبتدا به کار رفته اند . علاوه بر این ، بررسی دقیق جمله ها حاکی از این است که بیش از 80 درصد گروه های اسمی در جایگاه مبتدا انتقال اطلاع کهنه شنونده بنیاد را انجام می دهند . از یافته های قابل نوجه دیگر در این پژهش این است که در مجموع 5/88 درصد کل گروه های اسمی به کار رفته در جایگاه مبتدای جمله های نوشتاری فارسی گروه های اسمی معرفه اند یعنی این که علائم ظاهری و صوری گروه های اسمی معرفه را به همراه دارند و برای شنونده شناخته شده اند . در حالی که 5/11 درصد گروه های اسمی در جایگاه مبتدا علائم صوری گروه های اسمی نکره را همراه دارند یا نکره محسوب می شوند .

بررسی و توصیف زبان شناختی گویش بردستانی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز 1389
  میثم زنده بودی   فرخ حاجیانی

هدف اصلی این پایان نامه، توصیف و تجزیه و تحلیل سطوح گوناگون زبانیِ گویش بردستانی است. این گویش در روستاهای بردستان و لمبدان و بندر دیّر در شهرستان دیّر در استان بوشهر، دارایِ گویشور می باشد. این پژوهش پس از شناساندن موقعیت کلی و جغرافیایی منطقه و بازگوییِ تاریخچه ی آن و به دست دادنِ پیشینه ی تحقیقات گویش شناسی در ایران و استان بوشهر و نیز روش تحقیق، ساختمان این گویش را در سطوح گوناگونِ آوایی و ساخت واژی و نحوی، تجزیه و تحلیل می نماید. در بخش آوایی، افزون بر بررسیِ هم خوان ها و واکه های گویش از طریق " جفت های کمینه "، به بررسی الگوی هجایی و خوشه های هم خوانی و فرآیندهای آوایی و واحدهای زبرزنجیری می پردازد. در بخش ساخت واژی، گونه های واژه دربردارنده ی اسم و صرف فعل و قید و تصریف و اشتقاق و ترکیب بررسی می گردد. در بخش نحو، عبارت ها و جمله ها و اجزای آن دربرگیرنده ی بند و گروه فعلی و اسمی و قیدی بررسی خواهد شد. در همه ی مراحل پژوهش تلاش شده که این گویش با فارسی معیار مقایسه شود و تفاوت های آن با فارسی استاندارد مشخص گردد.

توصیف گویش نیشابوری
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  ابوالحسن شریفان   فرخ حاجیانی

پژوهش حاضر به توصیف و بررسی زبان شناختی گویش نیشابوری، گویش شهرستان نیشابور از شهرهای استان خراسان رضوی، می پردازد. گویش نیشابوری بازمانده ی زبان های میانه ی غربی می باشد. این پژوهش در پنج فصل گردآوری شده است: ابتدا طی مقدمه ای به بیان مسئله، فرضیه ی تحقیق، اهمیت وضرورت آن، و همچنین موقعیت جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی، و اقلیمی شهرستان پرداخته شده است. در بخش های دوم و سوم به ترتیب به پیشینه و روش تحقیق پرداخته می شود. در بخش تجزیه و تحلیل داده ها، مشخصه های واجی، صرفی، و نحوی گویش نیشابوری به روش توصیفی مورد بررسی قرار می گیرد. واج ها، فرآیندهای واجی و ساخت هجایی گویش در زیربخش واجی، مشخصه های مربوط به تصریف، اشتقاق و ترکیب در زیربخش صرف، و تجزیه ی روساختی جملات در گویش نیشابوری در زیربخش نحو از مهمترین مباحث این فصل می باشد. در بخش پایانی پیشنهاداتی در خصوص انجام پژوهش های آتی و برخی محدودیت های تحقیق از سوی پژوهشگر بیان شده است. در پایان بعنوان پیوست، فهرستی از واژگان موضوعی گویش آورده شده است.

بررسی متن پهلوی دینکرد ششم از بند 1 تا 289 به همراه آوانویسی، حرف نویسی، ترجمه و ارائه ی واژهنامه ریشه شناسانه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  فاطمه دیده خورشید   فرخ حاجیانی

دینکرد ششم که موضوع این پژوهش است، یکی از نُه کتاب دینکرد و بزرگ ترین اندرزنامه زبان پهلوی است و از نظر محتوا جزء دانشنامه های دینی محسوب می شود که تألیف آن در سده های نخستین اسلامی صورت گرفته است.کل آن را گزیده ای از "برش نسک" اوستا می دانند که در برگیرنده ی تعالیم و اعتقادات زردشتی و آگاهی و دانش های قدیمی وکهن است. مطالب آن از منابع گوناگون استخراج شده است و نمی توان آن را به یک نویسنده ی مشخص نسبت داد. دینکرد که به معنای "تألیف دینی"است، به خط پهلوی نگاشته شده که جزء زبان های ایرانی میانه غربی است. متن های بازمانده از زبان فارسی میانه از لحاظ بررسی واژگان، بسیار گسترده و از بعضی جهات ناشناخته اند و به بررسی، ترجمه و تجزیه و تحلیل نیاز دارند. در این پژوهش که به شیوه کتابخانه ای است، متن پهلوی به ترتیب حرف نویسی، آوانویسی و ترجمه شده و در نهایت توضیح ریشه شناسانه ی کلمات متن بر اساس فرهنگ های زبان پهلوی موجود قرار گرفته است. در متن پهلوی سعی بر تصحیح متن بوده و آوانویسی و حرف نویسی بر اساس این متن تصحیح شده صورت گرفته است. با بررسی اینگونه متن ها به خط و زبان پهلوی نه تنها با بایدها و نبایدهای اخلاقی و دینی نیاکانمان آشنا می شویم که حتی هنوز هم پس از گذشت سالها می توانند راه را از بیراه برای ما نمایان سازند، بلکه ردپای زبان فارسی میانه را نیز که در پیوندی ناگسستنی با زبان کنونی ماست می-توانیم در آنها جستجو کنیم.

معرفی و بررسی زیورآلات در متون و آثار باستانی ایران
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1391
  گلنار امیرصدری   کتایون نمیرانیان

یکی از برجسته ترین صفات توصیفی در مورد خدایان،ایزدان،پادشاهان، زنان و مردان ایران باستان آراسته بودن به زیورهای گوناگون است،چنانچه شرح بسیاری از آنها را در متون باستانی ایران زمین از جمله یشت ها ،وندیداد، یسنا و...می توان یافت.به همین منظور مبنای بررسی در این پژوهش ، که در هفت فصل تهیه گردیده، معرفی اینگونه هنرهای باستانی و جنبه های کاربرد آنها در دوران اوستایی، پیشاهخامنشی و هخامنشی به منظور نمایاندن ثروت ،شکوه و احتشام انسان ها به همراه تجمل و عظمت تمدن ایران باستان می باشد.فصل اول به معرفی کوتاهی از هنر ایران و اهمیت آن در دوران های مختلف تاریخ می پردازد.درفصل دوم علاوه بر معرفی، به بررسی زیورآلات و لوازم آرایش پرداخته شده است.در فصل سوم از زیورهای تزیینی کفش و لباس سخن رفته است.موضوع فصل چهارم توصیف زیورهای فراوان استفاده شده در منازل و کاخ ها است.در فصل پنجم اهمیت زینتی بودن ابزار جنگی به منظور نشان دادن ابهت و عظمت سپاهیان آمده است. در فصل ششم نه تنها به وجود زیورآلات برای حیوانات اشاره شده بلکه به نقوش مختلف حیوانات در زیبا سازی و تزیین نیز پرداخته شده است و سرانجام در نتیجه گیری اهمیت و نقش زیورآلات در ایران باستان مبتنی بر متون کهن مشخص گردید.

بررسی نقش و اهمیت اسب در ایران باستان بر اساس متون اوستا و متونن فارسی میانه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  آرزو اکبرپوربازرگانی   کتایون نمیرانیان

اسب این حیوان باشکوه و نجیب، گذشته ای بس شگفت آور دارد. این جاندار در ابتدا شکار، و خورده می شد، سپس انسان او را اهلی کرد و به خدمت خود در آورد و بر پشت او به جهانگشایی پرداخت و گیتی را در نوردید و سرانجام در اوج ترقی و شکوه خود بود که اسب، مرکب ایزدان گردید و در فراخنای آسمانها به پرواز در آمد؛ فراگشتی پرشکوه که حتی امروزه نیز ردپای پر رنگی در زندگی و تمدن انسانی دارد. بررسی این تحول شگفت انگیز خود بخشی از پژوهش های تاریخ انسانی را تشکیل می دهد. این پژوهش که به شیوه کتابخانه ای صورت گرفته، شامل 5 فصل است. فصل اول که تحت عنوان کلیات ارائه گردیده، شامل مقدمه، مبانی نظری تحقیق، پیشینه تحقیق و روش تحقیق می باشد. در پایان فصل یادداشتهای مربوط به آن ذکر شده است. در فصل دوم به بررسی ریشه شناسی واژه اسب و نامهایی که در آنها واژه اسب به کار رفته است بر اساس متون اوستا و پهلوی، همراه با آوانویسی های ارائه شده توسط محققان بنامی چون بارتولومه، مایرهوفر، یوستی، کلنزو... پرداخته شده است. فصل سوم بررسی اسب در اوستا، که شامل چندین زیر مجموعه و هر زیر مجموعه شامل زیر مجموعه های دیگر می باشد، بررسی اسب و گردونه در اوستا و همچنین بررسی اسب به عنوان طلب و هدیه، آمده است. در پایان فصل یادداشتهای مربوط به آن ذکر شده است. در فصل چهارم اسب در متون پهلوی، که شامل چندین زیر مجموعه می باشد، مورد بررسی قرار گرفته است. در پایان نیز یادداشتهای مربوط به فصل چهارم ذکر شده است. در نهایت، در فصل پنجم به جمع بندی و نتیجه گیری و پیشنهادات پرداخته شده است.در نتیجه گیری به سئوالاتی که در مبانی نظری تحقیق بیان شده است، جواب داده شده است. در انتها عکسهای مربوط به اسب آورده شده است. چنین نتیجه میگیریم که اسب از معدود جاندارانی است که با انسان زیسته و در خدمت او بوده و جایگاهی برتر از دیگر جانوران داشته است چنانکه انسان حتی از روزگاران بسیار کهن اسبان خود را نامگذاری می کرده است، ارتباطی دو جانبه که سبب گردید نام این جانور بر انسان ها نیز گذارده شود. انبوه نامهای کهن ایرانی برساخته با واژه "اسب"، که تا کنون و در این پژوهش بررسی شده اند، گواه این واقعیت مهم می باشند..... واژگان کلیدی: اسب، اوستا، متون پهلوی،گردونه، ایران باستان.

سیستم اداری و امور درباری هخامنشیان بر اساس الواح تخت جمشید و متون کلاسیک
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  ابوالحسن نجف زاده   گلنار قلعه خانی

چگونگی مدیریت هخامنشیان بر ایالات و نحوه مدیریت خراج گیری و نظارت بر امور درباری و نظامی و سیاسی

زن در قصه های عامیانه ی آذربایجان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1391
  عاطفه غفوری   محمدعلی رنجبر

فولکلور یا دانش عامه از بارزترین جلوه های فرهنگی هر قوم است؛ این دانش به مثابه تابلویی است که طرح ها و رنگ های فرهنگ و سنت یک قوم را به نمایش می گذارد. قصه های عامیانه یکی از زیرمجموعه های این دانش محسوب می شود؛ دانشی که سعی دارد از پس عادی ترین و ساده ترین عناصر یک قوم به درونی ترین لایه های آن نفوذ کرده، به تجزیه و تحلیل آن ها بپردازد. این تحقیق سعی دارد با مطالعه ی قصه های عامیانه ی آذربایجان به نوع نگاه جامعه ی آذربایجان به زن برسد. بدین منظور عنصر زن به دو شیوه مورد بررسی قرار گرفت. نخست ساختار قصه ها به شیوه ی ریخت شناسی مطالعه شد و سپس مفهوم و محتوای آن ها به روش تحلیل محتوا مورد بررسی قرار گرفت. به این طریق همه ی صد قصه ای که به عنوان نمونه ی آماری این تحقیق انتخاب شده اند به شکلی جداگانه مطالعه شده اند. با بررسی ساختار قصه ها چگونگی حضور زن در قصه ها به عنوان نمادی از جامعه مورد بررسی قرار گرفت. حضور زنان در نقش هایی از قبیل قهرمان و دختر پادشاه نشانگر این مطلب بود که هرچند زنان بیشتر موجوداتی خواستنی تصویر شده اند اما به توانایی های ایشان در زمینه های مختلف نیز اذعان داشته شده است. با بررسی مفهوم قصه ها این حضور تعریف شد و زوایای مختلف آن و شرایط لازم برای این حضور نشان داده شد. زنان باید با حفظ ضوابطی در جامعه حضور پیدا کنند. این حضور چه در خانه و چه بیرون از خانه می باید کنترل شده و با رعایت مسایلی باشد که عرف جامعه را تشکیل می دهد. عرفی که مردان و زنان هر دو بر آن نظارت دارند ولی عمده-ترین مجریش مردان هستند.

بررسی نامه دوم منوچهر
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده علوم انسانی 1391
  مهدخت قاسمی پور   فرخ حاجیانی

چکیده بررسی نامه دوم منوچهر به کوشش مهدخت قاسمی پور زبان فارسی، بازمانده زبان فارسی میانه یا پهلوی و آن، بازمانده زبان فارسی باستان است. زبان پهلوی در دوره ی ساسانی زبان رسمی ایران بوده است و از آن چهار نوع اثر با چهار الفبا به جای مانده است که از این میان یکی، نوشته های زردشتیان ایران به خط پهلوی کتابی است. بخش عمده ای از آثار زردشتیان به فارسی میانه را نوشته های دینی تشکیل می دهند که متن مورد پژوهش ما نیز از آن جمله است. منوچهر پسر گشن جم، پیشوای دینی زردشتیان در نیمه دوم قرن سوم هجری(9 م.) می زیسته است. از وی دو اثر به جای مانده است؛ کتابی تحت عنوان دادستان دینی و سه نامه که به نامه های منوچهر شهرت دارد. این سه نامه در رد بدعت هایی است که برادرش، زادسپرم، بنا نهاد. وی نامه اول را خطاب به مردم سیرجان و کرمان، نامه دوم را خطاب به زادسپرم و نامه سوم را خطاب به بهدینان نوشت. هدف از این پژوهش بررسی متن پهلوی «نامه دوم منوچهر» است که تاکنون مورد مطالعه دقیق علمی قرار نگرفته است. بدین منظور این متن ابتدا حرف نویسی و آوانویسی، و سپس ترجمه شده است؛ نیز واژه نامه-ای بسامدی ترتیب داده شده که در آن معانی واژگان و ریشه شناسی آن ها? صورت های باستانی و نکات دستوری هر واژه توضیح داده شده است. یادداشت ها و نتیجه گیری و دو پیوست، که اولی متن پهلوی ویراسته دابار و دومی فهرست واژه ها و اصطلاحات تخصصی است، در ادامه آورده شده اند. آوانویسی و حرف نویسی بنابر شیوه مکنزی، و برگردان فارسی بنابر آوانوشت است. در فصل یادداشت ها، از اختلاف واژگان در دستنویس ها و نیز تفاوت های آن ها، به همراه نظرات نگارنده سخن رفته است.

بررسی گزیده ای از متون نظم و نثر پارتی و پارسی میانه ی مانوی (آوا شناسی، ترجمه، ریشه شناسی)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده علوم انسانی 1391
  معصومه خواجه زاده   فرخ حاجیانی

چکیده بررسی گزیده ای از متون نظم و نثر پارتی و پارسی میانه ی مانوی (آوا شناسی، ترجمه و ریشه شناسی) به کوشش معصومه خواجه زاده درخت کهن سال شعر و ادب ایرانی با قدمتی سه هزار ساله، آثار درخشان و جاودانی به بار آورده است که چون ستاره های تابناک در آسمان ادب سرزمین هنرپرور ایران می درخشند. هر یک از این آثار، به زبان های ایرانی و دوره های متفاوتی از تاریخ تعلق دارند. زبانی که اقوام ایرانی پس از جدایی از هم نژادان خویش (هندوآریایی ها) به کار می بردند، «ایرانی باستان» یا «ایرانی آغازین» نامیده می شود. این زبان در واقع مادر همه ی زبان هایی ست که به نام زبان های ایرانی می شناسیم. زبان های ایرانی به سه دوره ی تاریخیِ باستان، میانه و نو تقسیم می شود. زبان های ایرانی میانه خود به دو شاخه ی شرقی و غربی تقسیم می شوند. زبان های ایرانی میانه ی غربی عبارت اند از: پارتی (پهلوی اشکانی) و پارسی میانه (پهلوی یا پهلوی ساسانی). از مهم ترین آثاری که به این دو زبان بر جای مانده است، نوشته های مانویان است که در آغاز سده ی بیستم میلادی از واحه ی ترفان به دست آمده اند. مانی و پیروان او، برای ترویج دین خود، آثارشان را به زبان مردمی که در میان آن ها قصد تبلیغ داشتند، می نوشتند یا از زبان دیگری ترجمه می کردند. در ایران، میان اهل پارس و پارت و سغد، آثار خود را به پارسی میانه و پارتی و سغدی منتشر می ساختند و این سه زبان سبب پیشرفت سریع مانویت بود. بویس، نوشته های مانوی به دو زبان پارسی میانه و پارتی را در جلد نهم کتاب اکتاایرانیکا به چاپ رسانیده است. بررسیِ آوانوشتی، ترجمه و ریشه شناختیِ بخش های هفت تا یازده و شانزده تا هجده از کتاب وی، هدف این پژوهش بوده که در پنج فصل انجام شده است. آوانویسی و معانی واژگان بر اساس واژه نامه ی بویس می باشد و ترجمه بر پایه ی آوانوشت ها، به همان ترتیب بخش آوانویسی، انجام شده است. در فصل یادداشت ها، همه ی ابهامات آوایی، زبانی، تاریخی، دینی، نام ها و اصطلاحات خاص توضیح داده شده اند. ریشه شناسی واژگان به صورت واژه نامه ای بسامدی، در دو بخش پارتی و پارسی میانه صورت پذیرفته است. در این پژوهش، همه ی تلاش بر این بوده تا تصویری دقیق از گزیده ی متون مانوی فراهم شود به گونه ای که فرهنگ و هنر و زبانِ بخشی از تاریخ ادبیات پر گُهر ایران زمین را باز تاباند. امید است که نتیجه ی کار چنین بوده باشد.

قهرمان در اساطیر و حماسه های بین النهرین ،یونان و ایران
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات 1391
  رضوان رحیمی   اکبر نحوی

در این جُستار، قهرمان از دیدگاه های گوناگون بررسی شده است. در تنظیم مطالب، اسطوره و حماسه از نظر لغت و اصطلاح تعریف شده و ضمن مشخص کردن مرز این دو مقوله ، بر تاریخچه ی اسطوره شناسی، درنگی کوتاه داشته و تداوم داستان قهرمان از اسطوره به حماسه و رمان، شرح داده شده است. ضمن توصیف قهرمان در بینش اسطوره ای بر ماندگاری قهرمان به عنوان الگوی مثالی در ذهن و خاطره ی جمعی- حتی در جوامع مدرن- تأکید شده است. از سویی قهرمان با رویکردی روان شناختی و جامعه شناسی بررسی شده و ضمن تعریف قهرمان از نظر واژگانی و از دیدگاه های گوناگونِ اسطوره ای، فلسفی و جامعه شناسی، به عنوان « انسان کامل» نیز تعریف شده است. ضمن پرداختن به زندگانی قهرمان از تولد تا فرجام، الگوهای ثابت و تقریباً مشابه که زندگی قهرمان در چارچوب آن قرار می گیرد و علی رغم تنوع، داستان وی در فرهنگ های مختلف، ساختاری یکسان دارد، تبیین شده است. درباره ی بلوغ فکری قهرمان به آیین تشرف و رازآموزی های او در سفر و گذر از آستانه ها-که لیاقت وی را برای مقام قهرمانی اثبات می کند و شامل سه مرحله ی جدایی، تشرف و بازگشت است- بحث شده است. همچنین ضمن پرداختن به تراژدی از دیدگاه ارسطو برای تحلیل مرگ سوگناکِ قهرمان با بهره گیری از نظریه های بعضی از فیلسوفان، توضیح داده شده است که چرا قهرمان سرنوشتی سوگناک دارد. بنابر پایداری و قداست قهرمان در اسطوره به آیین هایی که برای بزرگداشت مقام و خاطره ی او برگزار می شود، اشاره شده است. از سویی، خصلت های کلی و ویژگی هایی که قهرمان را از سایر افراد ممتاز می کند و ترسیم کننده ی سیمای آرمانی اوست در بخش های جداگانه بررسی شده است. با توجه به کُنش قهرمان در داستان های اسطوره ای و حماسی، قهرمانان به انواع مختلف، تقسیم بندی شده، سرگذشت آن ها در انواعِ مختلف به اختصار آمده است. سرانجام از طرحِ موضوع قهرمان در اسطوره، حماسه و مباحث خودشناسی در روانشناسی و تکامل فرهنگ در علوم اجتماعی، چنین نتیجه گیری شده است که به این دلیل که قهرمان از الگوهای مثالی در تکامل روح و تجسم رویاهای جمعی است، شخصیت وی در فرهنگ های مختلف، با ویژگی های آرمانی تعریف می شود.

رهبری در جنگ و سپاهیگری هخامنشیان به پیوست گزیده ای از واژگان جنگی در زبانهای ایرانی باستان
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی 1391
  سمیه روستا   فرخ حاجیانی

این پایان نامه به بررسی رهبری در جنگ و سپاهیگری هخامنشیان می پردازد. مقصود از رهبری در جنگ، تکنیک های برگزیده پادشاهان در مهمترین جنگ های این دوره و سرنوشت نهایی این پیکارها بوده است. این فصل بیشتر حالت توصیفی دارد و پس از بررسی سیستم دفاعی در زمان مادها به موضوع هخامنشیان می پردازد. برای حفظ پیوستگی مطالب تاریخ مختصری اززمان به سلطنت رسیدن و پایان یافتن دوره سلطنت هر پادشاه بیان شده است. در مورد جزئیات عملیات جنگی اطلاعات کافی و مکتوب در دست نیست اما شواهد موجود نشان دهنده تفکر برتر و سیستم دفاعی نفوذ ناپذیر در دوران نخستین پادشاهان هخامنشی است که این امر به مرور زمان و به خصوص در آغاز تهاجمات جدی ایران و یونان رو به افول می نهد. در فصل سپاهیگری هخامنشیان، سازماندهی ارتش به صورت واحدهای مختلف زمینی، دریایی، پشتیبانی، عملکرد هر یک از این واحدها و جنگ افزارهای مورد استفاده آن ها بررسی شده است. مبنای کار در تنظیم این فصل، توصیفی، باستان شناسی و در پاره ای موارد ریشه شناسانه بوده است.خوشبختانه وجود آثار متعدد هنری و باستانی به مستندتر بودن مطالب این بخش کمک بسیاری کرده است. این پایان نامه، همچنین دارای پیوستی از واژه ها و اصطلاحات جنگی در زبان های اوستایی، فارسی باستان، سغدی، پارتی ، فارسی میانه ،ختن- سکایی و خوارزمی می باشد.

بررسی مرگ و آیینهای آن در دین زرتشتی از گذشته تا به امروز
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده علوم انسانی 1391
  سمیه فرودی   فرخ حاجیانی

آیین های پس از مرگ در دین زرتشتی از ایران باستان تا کنون، همواره هدف مشخصی را دنبال می کند و آن کمک به روان در گذر از پل چینود و آسایش آن در جهان اخروی است. با این حال این آیین ها تغییرات محسوسی را در دوره های زمانی مختلف داشته اند. در پژوهش پیش رو با جمع آوری متون اوستایی و پهلوی و شواهد باستان شناسی به جا مانده از ایران باستان و بررسی پژوهش های انجام شده در این زمینه و مصاحبه با زرتشتیان کنونی شهر های یزد، کرمان و شیراز، تا حد زیادی به تغییرات این آیین ها در گذر زمان دست پیدا شده است. به نظر می رسد که این آیین ها با حساسیت و وسواس بیشتری در اواخر دوران ساسانی و پس از اسلام اجرا می شده است. رسم دخمه گذاری در ایران تا قرن اخیر اجرا می شد. این رسم ابتدا در تهران، سپس کرمان و در نهایت یزد پایان یافته است، اما در بمبئی و در میان پارسیان هند هنوز اجرا می شود. در ایران، تا به امروز بسیاری از آیین هایی که در گذشته انجام می گرفته، حذف شده اند و رو به سادگی می رود.

بررسی تصویر دربار ایران در عهدین و مقایسه ی آن با روایات تاریخی و ملی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده علوم انسانی 1389
  آذین سلیمی   کتایون نمیرانیان

در عهدین روایت هایی در باب دربار ایران وارد شده است. در این تحقیق میان این روایات و آن چه مورخین نقل نموده اند مقایسه ای صورت پذیرفته است. برای به دست آوردن این اطلاعات، منابع کهن و نیز آن چه مورخان امروزی با استناد به آن، تاریخ را بازسازی می کنند بررسی شدند، سپس مقایسه ای با چند بخش از عهدین انجام شد که مشهورترین گفته ها را مورد ایران و پادشاهان ایرانی دارند. در فصل اول به ذکر مقدمه شامل بیان کلی موضوع، مبانی و پایه های نظری و تحقیق، روش تحقیق، پیشینه ی تحقیق و اهمیت و ضرورت تحقیق پرداخته شد. در فصل های دوم تا ششم به ترتیب کتاب های دانیال، اشعیا، استر، نحمیا- عزرا و انجیل متی معرفی شدند، خلاصه ای از این کتاب ها نقل شد و سپس مقایسه ای میان مندرجات آن ها و تاریخ انجام شد. در انتهای هر فصل ورود احتمالی عناصر ایرانی به این کتاب ها مورد بررسی قرار گرفت.

حرف نویسی، آوانویسی، ترجمه و واژه نامه ریشه شناختی متن پهلوی اوشنر دانا
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1391
  مریم یدملت   فرخ حاجیانی

اندرزنامه اوشنر دانا یکی از آثار کوچک ولی مهم ادبیات اندرزی به زبان پهلوی است که به لحاظ متعدد اهمیت دارد. نخست سبک بیانی این اندرزنامه است که تا حدی این امکان را فراهم می آورد تا آن را همچون پرسش هایی شفاهی مطرح کنند، پرسش هایی که تا اندازه ای شبیه چیستان های فارسی کنونی است. امری که شاید بتوان از آن نتیجه گرفت که این متن در اصل به صورت شفاهی نقل می شده است یا تدوین آن به منظور نقل اندرزها به صورت شفاهی بوده است. حالت چیستان گونه برخی پندهای این اندرزنامه هم آن را از حالت خشک موعظه ای آمرانه خارج می سازد و به ویژه آن را مناسب انتقال دادن به جوانها می سازد. بررسی ویژگی های دستوری متن اوشنر دانا هم حالتی آمیخته را نشان می دهد. برخی ویژگی های کهن پهلوی مثلا استفاده از ضمایر در حالت مستقیم و غیر مستقیم از بین رفته اند، چیزی که نشان می دهد این متن متعلق به دوران نسبتا متاخر زبان پهلوی است یا حداقل با زبان پهلوی متاخری بازنویسی شده است. آنچه سبب تایید این باور می شود این است که نشانه هایی از نفوذ زبان فارسی را می توان در متن اوشنر دانا دید که در فصل سوم به برخی از آنها اشاره شده است.

بررسی متن دینکرد هفتم، صفحات 591 تا 633 (حرف نویسی، آوانویسی، ترجمه، واژه نامه، یادداشتها و متن پهلوی)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  مریم میثاقی   فرخ حاجیانی

دینکرد یکی از مهمترین متون پهلوی است و این پایان نامه بررسی نیمه نخست کتاب هفتم این اثر را به ترتیبی که گفته خواهد شد، به انجام رسانده است. حرف نویسی و آوانویسی بخش های یاد شده دینکرد هفتم بر اساس متن ویراسته مدن انجام شده است و البته این کار ضمن مقابله ای با ویرایش نوینی از دینکرد هفتم، اثر راشد محصل انجام گرفته است. این دو اثر تنها پژوهش هایی هستند که متن پهلوی دینکرد را بررسی کرده اند. علاوه بر حرف نویسی و آوانویسی، ترجمه ای از قسمت های یاد شده دینکرد هفتم نیز انجام شده است. در این ترجمه کارهای قبلی درباره دینکرد نیز مورد توجه بوده اند. آثاری مانند ترجمه وست، ترجمه های آموزگار، تفضلی در اسطوره زندگی زردشت، و نیز ترجمه راشد محصل مورد استفاده قرار گرفته اند و تفاوت های مهم و نکات ابهام برانگیز در پانوشته هایی ذکر شده اند. به دنبال این ترجمه واژه نامه بسامدی و ریشه شناختی متن های بررسی شده نیز ارائه شده است. در این واژه نامه ریشه واژه ها در زبانهایی مانند اوستایی، فارسی باستان و سانسکریت (در صورت وجود داشتن) ذکر شده اند. افزون بر این برای استفاده بهتر در زیر هر مدخل نشانی منابعی ذکر شده است که می توان در آنها اطلاعات بسیار بیشتری را درباره این واژه ها به دست آورد. ضمیمه ای درباره نامهای خاص، اطلاعاتی را درباره نامهایی ارائه می دهد که در بخش های بررسی شده دینکرد ذکر شده اند. البته نظر به فراوانی این نامها، اطلاعات ارائه شده مختصر می باشد.

بررسی متن پهلوی اندرز پوریوتکیشان(حرف نویسی، آوانویسی، ترجمه، تجزیه و تحلیل دستوری و اشتقاقی واژه ها و تدوین واژه نامه بسامدی)
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1391
  نرگس زاهدی   گلنار قلعه خانی

بررسی متن پهلوی اندرز پوریوتکیشان(حرف نویسی، آوانویسی، ترجمه، تجزیه و تحلیل دستوری و اشتقاقی واژه ها و تدوین واژه نامه بسامدی) به کوشش نرگس زاهدی اندرزنامه ها بخش مهمی از ادبیات پهلوی هستند که منسوب به بزرگان دینی یا کشوری یا پیشینیان در ادوار مختلف هستند که موضوعات آنها عمدتا اخلاق دینی و حکمت عملی است. سبک نوشتاری این پندنامه ها متنوع و عمدتا با حجم کم است و غالبا عامه مردم را مخاطب قرار می دهد. یکی از این اندرزنامه ها اندرز پوریوتکیشان است که نگاشته ی دوران نخستین اسلامی است که به صورت "گزیده" یا منتخبی(?idag) از اندرزهای نخستین آموزگاران دینی زرتشتی در میان کتاب دینکرد سوم بوده و مبتنی بر اصول اولیه اعتقاد دینی زرتشتی است به صورت موجز و آن چه را که بهدین زرتشتی باید پس از بلوغ(15 سالگی) انجام دهد به رشته تحریر کشیده است. هدف از این تحقیق بررسی دقیق تر واژگان و تدوین یک واژه نامه مستقل در خصوص این متن است. سعی بر این است که با تدوین و تهیه واژه نامه ابهام در برخی از واژگان این متن به حداقل کاهش یافته و مشخص و شفاف باشد تا خوانندگانی که ان را مطالعه می کنند بتوانند علاوه بر حرف نویسی و آوانویسی واژگان به نقش دستوری آنها دسترسی داشته باشند.در این رساله ابتدا مقدمه ای در خصوص اندرزنامه های پهلوی آورده شده است و سپس حرف نویسی و آوانویسی و ترجمه کاملی از متن بر اساس منابع جدید انجام شده است و در نهایت به واژه نامه کاملی از کلمات به همراه تجزیه و تحلیل و نکات دستوری آن و ریشه شناسی واژگان متن پرداخته شده است. امید است که علاقمندان به خواندن کتب پهلوی بتوانند از آن بهره لازم را ببرند.

فرهنگ ریشه شناختی جانوران اساطیری اوستا و بازجست آن در متون فارسی میانه کتابی و شاهنامه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی 1391
  نورا ذنوبی   حسین نجاری

فرهنگ ریشه شناختی جانوران اساطیری اوستاو بازجست آن در متون فارسی میانه کتابی و شاهنامه هدف این پژوهش ارائه فرهنگی برپایه ریشه شناسی نام و اسطوره جانورانی است که شرح آن ها در اوستا آمده است. سپس وجود یا عدم وجود و همچنین سیر تحول نام و اسطوره مربوط به هر جانور در متون فارسی میانه کتابی و شاهنامه بررسی می شود. در این تحقیق بعد از مرتب کردن نام جانوران در دسته بندی های اهورایی یا اهریمنی، اتیمولوژی نام هرکدام باتوجه به منابع ریشه شناسی نیز ذکر شده است. سپس اسطوره اوستایی جانور بررسی می شود. درگام بعد این نکته آورده شده است که آیا نام و اسطوره جانور در متون فارسی میانه کتابی و شاهنامه گفته شده است یا خیر و اگر بله آیا تغییراتی در اسطوره رخ داده یا نه. باتوجه به این پژوهش نقش اهورایی یا اهریمنی بودن جانوران، اگر در متن های فارسی میانه کتابی یا شاهنامه آورده شده باشند، تغییر نکرده است. به برخی از جانوران یعنی اسب، گاو، سیمرغ و اژدها در شاهنامه نیز پرداخته شده است. هرچندکه برخی مانند اژی دهاکه اوستا در شاهنامه تبدیل به پادشاه شده است اما ارتباط با جانور و اهریمن را از دست نداده است.

بررسی هات28و29 ازگاهان.مقدمه،آوانویسی،برگردان فارسی،یادداشتهاوواژه نامه ریشه شناختی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1392
  سمانه زارع   کتایون نمیرانیان

گاهان به عنوانِ کهن ترین سند زبان و دین ایرانی مورد توجه مترجمان و مفسران قرار گرفته است. در این پژوهش کوشیده می شود که با مقدمه، آوانویسی، برگردان فارسی، یادداشت ها و واژه نامه ریشه شناختی به بررسی هات 28 و 29 از گاهان پرداخته شود. این پژوهش در پنج فصل ارائه شده است. فصل نخست مقدمه ای بر اوستا و گاهان، فصل دوم مروری بر تحقیقات انجام شده، در فصل سوم متن هر بند با خط اوستایی، آوانویسی و ترجمه آن، سپس تجزیه و تحلیل صرفی هر واژه و یادداشتهایی برای کمک به فهم بیشتر ارائه شده، فصل چهارم شامل واژه نامه ای ریشه شناختی- بسامدی است و فصل پنجم به نتیجه گیری پرداخته شده است. در یک نگاه اجمالی می توان پی برد پژوهشگران و مترجمان اوستا با یکدیگر کاملاً اتفاق نظر ندارند به نظر می رسد این عدم توافق را می توان ناشی از: دشواری متن (یسناها) به دلیل ایجاز فراوان و منفرد بودن آنها، قابلیت بررسی آنها با سروده های ودایی و قدیمی بودن آن و ... دانست. کلید واژه: گاهان، اوستا، یسنا (هات)، اهونودگاه

بررسی تعدادی از گزیده های منظوم فارسی میانه ترفانی و پهلوی اشکانی ترفانی: ریشه شناسی، آواشناسی، ترجمه و واژه نامه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1389
  فاطمه مرادی   فرخ حاجیانی

متون فارسی میانه مانوی و پهلوی اشکانی ترفانی نه تنها از نظر محتوا بلکه از جهت ادبی اهمیت فراوان دارند. این سرودها که برای هدفهای دینی سروده شده است فصیح و شیوا و زبان آن غنی است. نثر متون مانوی به زبان فارسی میانه و پارتی ثقیل و بسیار ساده است. در برابر، آثار منظوم مانوی از ارزش والاتری برخوردارند. از آنجا که ادبیات مانوی خصوصاً سرودها بخش مهمی از ادبیات ایران باستان را شامل می شود و تاکنون نیز واژه نامه ی ریشه شناختی برای این متون ارائه نشده است بر آن شدیم ضمن ارائه فرهنگ جامع ریشه شناختی، واژگان را نیز از لحاظ دستوری بررسی کرده و معادل آنها را در زبانهای ایرانی باستان، اوستایی، فارسی باستان، فارسی میانه، سغدی، فارسی نو، سنسکریت و هندو اروپایی بیاوریم. در ضمن ارائه چنین واژه نامه ای می تواند دانش پژوهان را در جهت شناخت بهتر متون مانوی و نیز سیر تحول واژگان فارسی راهنمایی کند.

بررسی بندهای 290 تا آخر دینکرد ششم، متن پهلوی، حرف نویسی، آوانویسی، ترجمه و واژه نامه ریشه شناسانه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  زهرا رجب پورشیرازی   فرخ حاجیانی

پس از تدوین اوستا و ترجمه آن به زبان پهلوی، نوشته های زیادی درباره موضوعات مختلف به آن زبان انجام شده است. از جمله این نوشته ها دینکرد است که از آن با نام "دانشنامه بزرگ دینی زرتشتیان" یاد می شود. این کتاب بزرگ به نُه کتاب تقسیم شده است که موضوع این پژوهش، بررسی بندهایی از کتاب ششم است. در کتاب ششم، سخن از اخلاقیات است و ویژگی های مختلف در آن ستایش یا نکوهش شده اند. از آنجا که اخلاقیات در دیدگاه ها و ادیان مختلف وجود دارند، می توان گفت که بیشتر مطالب مطرح شده در این دینکرد، کلی بوده و نگاهی جهان شمول دارد. در این پژوهش، ابتدا به بررسی متن اصلی قسمتی از دینکرد شش پرداخته شده است. در فصل بعد، متن بر اساس فرهنگ کوچک زبان پهلوی حرف نویسی و در فصلی جداگانه نیز، آوانویسی شده است. فصل بعد شامل ترجمه متن است که در آن سعی شده وفاداری به متن اصلی حفظ شود، حتی اگر گاهی از فصاحت کلام کاسته شده است. در پایان، فصلی به واژه نامه ریشه شناسانه اختصاص یافته است که در آن واژه ها از نظر دستوری و ریشه شناختی بررسی شده اند. بی شک استفاده از این ریشه و صورت ها برای ساخت واژگان تازه به زبان فارسی نو کمک خواهند کرد.

بررسی زبان شناختی گویش زرقانی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1390
  سودابه ملک زاده اردجی   فرخ حاجیانی

هدف از این رساله، مطالعه، بررسی و توصیف زبان شناختی گویش زرقان است. زرقان از توابع استان فارس است. گویش زرقانی در مجموعه گویش های جنوب غربی ایران قرار دارد. در این رساله پس از معرفی موقعیت تاریخی، جغرافیایی، فرهنگی و اقتصادی منطقه، به بررسی پیشینه تحقیقات گویش شناسی در ایران و سپس به معرفی روش تحقیق پرداخته شده است. در این تحقیق از روش های توصیفی و میدانی استفاده شده است. تحقیق میدانی از طریق انجام مصاحبه، پخش پرسشنامه و ضبط صدای گویشوران انجام گرفته است. سپس این گویش در سطوح مختلف آوایی، ساخت واژی و ساخت نحوی مورد بررسی قرار گرفته است. در بخش آواشناسی به بررسی دستگاه آوایی و واجی این گویش پرداخته شده است. در بخش ساخت واژگان به بررسی گروه اسمی، اسم، ضمیر، صفت، گروه قیدی، قید، حروف، دستگاه فعلی و چگونگی ساخت واژگان در گویش زرقانی پرداخته شده است. در بخش نحو، عبارات، جمله ها و انواع آن از نظر نوع فعل، وجه، نوع بند و تجزیه روساختی جمله ها مورد بررسی قرار گرفته شده است. سپس گزیده ای از واژگان این گویش به علاوه چندین ضرب المثل کهن و چند داستان قدیمی زرقانی همراه با آوانویسی نقل شده است. در هر بخش تفاوت های آن با فارسی معیار،در حد امکان بررسی و بیان شده است.

واژه نامه توصیفی و ریشه شناسی متن پهلوی دینکرد پنجم
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده علوم انسانی 1392
  نسیم مهتاب روشن   فرخ حاجیانی

چکیده واژه نامه توصیفی و ریشه شناسی متن پهلوی دینکرد پنجم به کوشش نسیم مهتاب روشن کتاب دینکرد که در حقیقت دانشنامه ای از دانسته های حکمت مزدیسنایی به زبان پهلوی است، از جمله مهمترین کتاب های ادبیات پهلوی به شمار می آید. کتاب پنجم دینکرد به علت دربرداشتن موضوعات و مطالب گوناگون از لحاظ آیینی، دینی، اسطوره ای، اجتماعی، اخلاقی و اندرزی از جمله متن های در خور توجه است. در این کتاب مطالب به صورت پرسش و پاسخ مطرح می شود و به دلیل سبک خاصی که دارد از جمله متن های مشکل پهلوی می باشد. با در نظر گرفتن واژگان غنی به کار رفته در متن کتاب دینکرد پنجم این اثر نمونه ای پرمحتوا جهت بررسی و تحقیق در زمینه ی زبان شناسی به شمار می رود. این پژوهش تلاشی برای به دست آوردن دیدگاهی کلی به اشتقاق واژگان، بررسی آن ها از لحاظ دستوری و سیر تحولشان از دوره ی باستان تا به نو می باشد. به این منظور سعی شده است هر کدام از واژگان متن از لحاظ دستوری و اشتقاق بررسی شود و معادل های ایرانی باستان، فارسی باستان، اوستا، پازند، فارسی میانه ترفانی، پهلوی اشکانی ترفانی آن ها با توجه به کتاب های موجود، گردآوری گردد. سپس واژگان از نظر ریشه شناسی مورد بررسی می گیرند و ریشه های هندواروپایی، سنسکریت، ایرانی باستان، فارسی باستان و اوستایی نیز ذکر می گردد. واژه نامه توصیفی و ریشه شناختی می تواند هر دانش پژوه را در جهت شناخت بهتر متن و همچنین ریشه شناسی، معنی، درک بهتر ساختار زبان فارسی میانه و سیر تحول واژگان تا به امروز راهنمایی کند. امید است این پژوهش گامی موثر در جهت بررسی های بیشتر و دقیق تر در خصوص ساختار و ریشه ی واژگان پهلوی باشد. کلید واژه: دینکرد، زبان پهلوی، زبان های باستان، اشتقاق، واژه نامه توصیفی و ریشه شناسی.

بررسی زبان شناختی و ریشه شناختی گویش دوانی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1392
  مینا فتحعلی زاده   فرخ حاجیانی

در این تحقیق به بررسی زبان شناختی گویش دوانی پرداخته شده است.این مهم از طریق بررسی آوایی و ساختواژی و همچنین نحوی این گویش حاصل شده است.بررسی ریشه شناختی این گویش از طریق تحقیق کتابخانه ای و یافتن معادل کلمات این گویش در زبان های اوستایی و فارسی باستان و پهلوی انجام شده است. در این تحقیق از 6 گویشور کمک گرفته شده است. برخی از کلمات این گویش به صورت واژه نامه موضوعی گرداوری شده و در تحقیق گنجانده شده اند. در پایان چند ضرب المثل و یک داستان به گویش دوانی برای آشنایی بیشتر آورده شده است.

بررسی و توصیف زبان شناختی گویش گراشی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1386
  ساناز رییسی اردکانی   فرخ حاجیانی

چکیده ندارد.

بررسی ریشه شناسانه بخشی از واژگان لری بویراحمدی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1385
  مسعود رضایی بیاره   کتایون نمیرانیان

چکیده ندارد.

بررسی هرمزد یشت آوانویسی، ترجمه، تفسیر، واژه نامه
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1385
  پریسا پورمحمدی   فرخ حاجیانی

چکیده ندارد.

واژه نامه بسامدی بر متن روایت پهلوی
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1386
  آرمین کنعانی   فرخ حاجیانی

چکیده ندارد.

فهرست نگاری نسخه های خطی پهلوی : "گنجینه ی دستنویس های پهلوی و پژوهش های ایرانی"
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه شیراز - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1388
  مینا کامبین   فرخ حاجیانی

همانطور که می دا نیم نسخه هایی که از خط و زبان پهلوی و اوستایی هم اکنون در دسترس ما می باشند همه رونویسی شده از روی نسخه های قدیمی تری هستند که تألیف اولیه ی آنها به دوران پیش از اسلام برمی گردد . بخشی از این دستنوشته های گرانبها به وسیله ی دستور کیخسرو جاماسپ آسا در سال 2535 ش. ه. به ایران آورده شد و چاپ عکسی آن ها ، به همت اساتیدی چون مرحوم ماهیار نوابی و آقای دکتر محمود طاووسی ، طی مجموعه ای پنجاه و هفت جلدی به نام گنجینه ی دستنویس های پهلوی و پژوهش های ایرانی ، توسط انتشارات مؤسسه ی آسیایی دانشگاه شیراز به چاپ رسید . پایان نامه ی حاضر تلاش دارد ، با تهیه ی فهرستی توصیفی از این مجموعه برای پژوهش گران و دانشجویان شرایطی فراهم آورد تا بتوانند به راحتی و با صرف زمانی کم از مطالب و رسالات موجود در این مجموعه اطلاع یافته واستفاده کنند .