میراث مکتوب زردشتیان به فارسی نوگنجینه ای از آثار دینی ادبیات فارسی است که کم تر بدان توجه شده است. این متون به تدریج از سده های چهارم از بازتولید متون اوستایی و پهلوی پدید آمدند. امروزه، صدها رساله در حوزه های فقه، آیین، تفسیر، اسطوره، تاریخ، کلام، ادبیات، روایت، زبان شناسی، نجوم، و ... از دستوران کیش زردشتی برجای مانده است. کلام و مباحث کلامی، به ضرورت روابط زردشتیان و جامعة اسلامی، از دیرینه...

صور خیال یا به عبارت دیگر، أسالیب بیان بخشی از علوم بلاغت به شمار میرود که به گوینده این توانائی را میبخشد تا آنچه در ذهن دارد و یا با تکیه بر خیالش تصور میکند، با راهکارهای مختلف بیانی که هر یک دارای تأثیر، زیبای و جذابیت خاص خود است؛ ارائه دهد. استفاده از صورخیال توسط شاعران، ادیبان و هنرمندان امری غیرقابل انکار است و وقتی آثار این افراد را میخوانیم، میبینیم که این افراد برای بیان تجارب شخص...

این گفتار به تحلیل «کلام نفسی» و «کلام لفظی» در آثار مولوی می پردازد و نشان میدهد که در یک چشم انداز کلی، تقسیم و تفکیک سخن و زبان به زبان لفظی و زبان یا کلام نفسی و نیز لوگوس باطنی و لوگوس به بیان آمده، به زمانی بسیار دور باز می گردد. با تأکید بر تأثیر چشمگیر بحثهای مطرح در حوزة اشعری بر آثار مولوی در دو بخش مجزا، کلام در قلمرو الوهیت و قلمرو انسان شناسی مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد و در اد...

ملاصدرا با این تلقی که کلام: انشاء چیزی است که بر ضمیر و نهان متکلم دلالت می کند، اظهار می دارد که کلام الهی شامل موجودات و افعال خداوند می شود؛ پس اطلاق کلمه و کلام برجهان آفرینش صحیح است و خداوند هم به این اعتبار متکلم است. صدرالمتالهین، مراتب سه گانه کلام الهی را تبیین و بر این نظر است که کلام اعلی، عالم امر؛ کلام اوسط، عالم نفس و کلام نازل، عالم تشریع است. از نظرگاه صدرایی، اما می توان هر ک...

دیوان خاقانی یکی از پر ابهام ترین کتابهای شعر در ادبیّات ایران است. دلایل ابهام در شعر خاقانی اگر با متون هم زمان آن مثل کلیله و دمنه مقایسه شود، البتّه ماهیّتی بسیار متفاوت تر پیدا خواهد کرد. علل ابهام در کلیله و دمنه اغلب به عاملهای خارج از درون نویسنده مثل سیاست، فرهنگ و ماهیّت موضوع مربوط است. در حالی که عامل دشواری در شعر خاقانی بیش از هر چیزی متأثّر از متغیّرهای درونی است. احساس حقارت از پاره ا...

سخن وقتی می تواند مفهوم خویش را به بهترین وجه منتقل نماید و در روح شنونده موثر باشد که به زیور فصاحت و بلاغت و سایر محسنات لفظی و معنوی، آراسته باشد؛ زیباترین سخن، یعنی قرآن کریم از این لحاظ در اوج فصاحت و ستیغ بلاغت می باشد. قرآن کریم، سرشار از صنایع ادبی است و این ویژگی های بی بدیل قرآن، به همراه سبک و اسلوب ویژه ای که نه نثر است و نه نظم؛ مخاطبین را به حیرت و شگفتی واداشته است. در حقیقت موسی...

در میان صنایع بدیعی، کمتر آرایه ای را می توان یافت که از نظر اهمیّت، ارزش سجع و موازنه را در آفرینش آثار منثور کلاسیک فارسی دارا باشد. نثری که بر این اساس شکل می گیرد، نثر موزون و مسجّع است که نوعی از کلام ادبی محسوب می شود و خصیصه اصلی آن، ایجاد آهنگ و موسیقی برای انتقال هرچه بهترِ معنای متن، از طریق تأثیرگذاری بر مخاطب است. سؤال این است که «آیا گلستان سعدی در استفاده از نثر مذکور، به جز رعایت قو...

چهارده قرن پیش برای زبان عربی موقعیتی استثنایی پیش آمد که برای دیگر زبانها نه فقط تاکنون دست نداده بلکه ظواهر امر نشان میدهد که موجبات به وجود آمدن آن نیز برای هیچ زبانی فراهم نخواهد شد. واقعه چنین بود که در آن تاریخ در بین قوم عرب زبان که سخت متمسک به ((زبان)) خویش بودند و پرداختن به ((زبان)) مخصوصاً زبان شعر ‘ یکی از حیاتی ترین مسائل زندگی آنان بود انسانی ظهور کرد و کلامی با خود آورد که آن را ...

از آنجایی که فعالیت های جمعی انسان بخش وسیعی از حیات زمینی وی را در بر می گیرد از اینرو شناخت صحیح نسبت به حیات اجتماعی و نقش رسالت انسان در آن ساحت، از جمله ضروری ترین معرفتهای بشری است که تنها در صورت اصلاح این روابط و تصحیح مناسبات، فرد و جامعه رشد و تکامل پیدا می کند، لذا این بخش در سعادتمندی انسان نقش مهمی را ایفا می کند و اهمیت و کاربرد کلام اجتماعی را دو چندان می نماید. در این راستا بهره...

مبحث جهان بینی توحیدی از پیچیده ترین و محوری ترین مباحث فکری و عقیدتی می باشد زیرا وحدت و هماهنگی میان اجزای عالم از یکتایی خالق و مدبر آن حکایت می کند که تمام موجودات و از جمله انسان به خضوع در مقابل آن سرشته شده اند و با زبان وجود و خلقت شان به آن اذعان دارند. یکی از شاخه های بحث نظری توحید بعد از توحید ذاتی و صفاتی، توحید افعالی می باشد که به دلیل حساسیت و چالش های موجود در این بخش از توحید،...