چکیده: آیه «بسم الله الرحمن الرحیم» به عنوان اولین آیه قرآن موضوع ترجمه و تفسیر مترجمان و مفسران فارسی­نویس قرآن بوده است. گوناگونی مشرب فکری و ذوق ادبی مترجمان باعث شده، ترجمه ­های متفاوتی از این آیه ارائه شود. در بخش نخست مقاله با معرفی سیزده اثر کهن در ترجمه فارسی قرآن، به نقد و بررسی ترجمه­ های آنها از این آیه پرداخته و ضمن معرفی کوتاهی از صاحبان این آثار تاریخی، به تبیین امتیازات، نوآوری ...

نورالدین عبد الرحمن جامی از شاعران، محققان و عارفان نامدار قرن نهم هجری است که در میان متصوفه جایگاهی بس، عظیم دارد. هر چند در بسیاری از آثار جامی مباحث عرفانی وجود دارد؛ اما بیشتر دیدگاه‌های عرفانی او در مثنوی هفت اورنگ مطرح شده است. این مثنوی، در کنار بسیاری از قابلیت‌هایش، به مضامین و اندیشه‌ای نقشبندیه نیز آراسته شده که در این نوشتار به اختصار بدان پرداخته شده است. هدف این نگارش پردازش سیر ...

پیمان ازلی الست که در عالم ذرّ به همه فرزندان آدم ارائه شده، از گذشته‌های دور حتّی قبل از اسلام مورد توجه متفکران بوده است. بعد از اسلام، مفسران، محدّثان، فلاسفه و عرفا و... به آن پرداخته‌اند. عرفا عالم الست را مبتنی بر مشرب عرفانی خود بررسی کرده و بر اساس دریافت خود از این واقعه سخن‌ها گفته‌اند. در این نوشته عالم الست و مباحث مربوط به آن در متون منثور کهن عرفانی بررسی شده است و بر اساس کتب مذکور ...

تعریض از مباحثی است که درخصوص آن بین بلاغت‌دانان، اختلاف بوده است. این صنعت در شعرشاعران مختلف نمود داشته، اما در شعرحافظ به شکل بارزتری متجلّی شده است به‌گونه‌ای که بدون در نظرگرفتن ‌آن، معانی بسیاری از اشعار حافظ دریافت نمی‌شود. یکی از جلوه‌‌های زیبایی‌شناسی شعر حافظ، ایهام هنری آن است. دلایل‌ مختلفی از جمله روح عنادی و سرکش خواجه و مشرب عمیق انتقادی و افکار و عقاید سنت‌برانداز او باعث شده تا ...

استعاذه یا به عبارت دیگر پناه­بردن و پناه­خواستن یکی از اذکار الهی است که در قرآن کریم به کار رفته و انسان مسلمان مؤمن، هنگام مواجهه با شیطان و وساوس او، از آن استفاده می­کند. با بررسی آثار دانشمند بزرگی همچون ملاصدرا می­بینیم که وی با توجه به روش و مشرب خویش به تبیین این ذکر پرداخته اس...

خلقت بهینه انسان از جمله مفاهیمی است که اشاراتی بدان در جای‌جای قرآن کریم دیده می‌شود. این مفهوم از دیرباز نظر مفسران را به خود جلب کرده است. آنها در هزار و چهارصد سال گذشته، دیدگاههای مختلفی را در تفسیر این مفهوم قرآنی بیان داشته، و در این باره بحث کرده‌اند که اولا خلقت بهینه دقیقا به چه معناست، و ثانیا، اسباب و علل بهینگی خلقت انسان در قیاس با دیگر موجودات چه می‌تواند باشد. بناست که در این مط...

در جغرافیای عرفانی با سه نوع اصطلاح جغرافیایی روبرو هستیم. یکسری مقولاتی که در جغرافیای طبیعی ما بإزای خارجی دارند مثل جهات چهارگانه، نام شهرها، اقالیم و ممالک که البته در جغرافیای عرفانی تأویل‌پذیرند و نقش نمادین و رمزگونه به خود گرفته‌اند. دستۀ دوم مقولاتی جغرافیایی که منشأ قرآنی دارند همانند قاف، عرش، کعبه، طور و مجمع البحرین که آن­ها نیز بر مشرب عرفا تفسیر و تأویل می‌شوند. دستۀ سوم که فقط د...

مقاله حاضر به کاوشی پیرامون نظریه امامت درنحله های گوناگون اسلامی می پردازد. مسائلی چون چیستی ، چرایی و کیستی امامت در مشرب های کلامی اشاعره ، معتزله و امامیه مورد بررسی قرار می گیرد. ویژگی های رهبری و چارچوب های نظری مشروعیت قدرت در جامعه مسلمان ، به عنوان نقطه مرکزی پژوهش در این مقاله مطرح شده است. مطالعه نظریه پردازی های دانشیان اهل سنّت درخصوص بایستگی های شخصیتی مقام امامت که برمبنای تصویرتق...

شریف رضی (406 هـ.) شاعر و ادیب عرب و فخرالدّین عراقی (688 هـ.) شاعر نامور ایرانی از جمله شاعران برجسته‎ای هستند که در قالب غزل، سروده‎های دلنشینی از خود بر جای نهاده‎اند و هر یک، با توجّه به عوامل بیرونی و درونی و نیز توانایی خویش، از آن به عنوان ابزاری به منظور بیان اندیشه و عواطف خود بهره جسته‎اند. اشعار عاشقانۀ رضی و عراقی با وجود فاصلۀ زمانی و تفاوت زبانی، دربردارندۀ مفاهیم و اندیشه‎های همسان...

چکیده:گرچه‌ وجود جهان‌ پس‌ از مرگ‌ و زندگی‌ اخروی‌، ازجمله‌ اصول‌ اعتقادی‌ تمامی‌ مسلمانان‌ است‌، اما در مورد این‌که این‌ نوع‌ زندگی‌ به ‌چه‌ گروهی‌ از موجودات‌ اختصاص‌ دارد، دیدگاه‌های‌ مختلفی‌ توسط‌ اندیشمندان‌ مسلمان‌ مطرح‌ شده‌ است‌. با عنایت به این امر، جریان‌شناختی برانگیختگی موجودات و زندگی پس از مرگ آن‌چنان موضوعی پیچیده و دشوار می‌باشد که بررسی و تحلیل آراء متفکران می‌تواند به رفع ابها...