روایت‌شناسی از مباحث مورد توجه در سبک‌شناسی است که با رویکرد افرادی مثل؛ تزوتان تودوروف[1]، ولادیمیر پراپ[2]، شلومیت ریمون-کنان[3]، رولان بارت[4]و مایکل جی تولان[5]که در این حوزه صاحب نظر هستند، گسترش پیدا کرده است. بررسی ساختار روایی در حکایات تمثیلی که به نثر فنی و مصنوع نوشته شده‌اند، موضوعی است که در این مقاله بدان پرداخته شده است. سبک حکایت‌های تمثیلی قرن ششم که  با صنایع بدیعی و توصیفات م...

نویسندگان در این مقاله، سروده‌های تمثیلی مهدی اخوان ثالث، در دو مجموعۀ «زمستان» و «آخرِشاهنامه» را بازخوانی و بررسی کرده‌اند. بدین منظور، درونمایه و محتوای تمثیل‌های به کار رفته در سروده‌های دو مجموعه شعر یادشده را با تکیه بر منابع معتبر، مطالعه و بررسی نموده و دریافته‌اند که شاعر در این دو مجموعه، به روشی تازه دست یافته و اغلب شعرهای خویش را به شیوه‌ی تمثیلی و روایی سروده است. این تمثیل‌ها به‌و...

حدیث اوائل با سه شاخه روایی ِعقل، قلم و نور نبی دست‌کم در سه دسته از متون حدیثی و تفسیری، متون فلسفی و متون ادبیات عرفانی بازتاب گسترده‌ای یافته است. در دو دستة نخست، مقصود اصلی، تعیین و تبیین نخستین مخلوق و کیفیت صدور آن از واحد است. در دستة سوم هم این حدیث بیشتر بازتاب ذوقی و ادبی پیدا کرده و اغلب بر پایة دو شاخه از حدیث، یعنی نور محمدی و عقل کلی (عقل اول) شکل گرفته است. در دستة سوم، بازتاب ای...

تمثیل «نابینا و مفلوج»از جمله حکایت‌هایی است که در متون مختلف فارسی و عربی آمده است. از این آثار به قصص‌الانبیاء نیشابوری، کشف الاسرار میبدی، اسرارنامۀ عطار، سراج الملوک طرطوشی، نامۀ تنسربه گشنسب و اخلاق محتشمیاز خواجه نصیرالدین طوسی می‌توان اشاره کرد. برخی حکایت‌های کهن قابلیت آن را دارند که از زاویۀ نگرش‌های مختلف نقد ادبی، </stron...

چکیدهتمثیل یکی از مهم‌ترین انواع ادبی است که جایگاه والایی را در ادبیات فارسی به خود اختصاص داده است. مثل، مثال و تمثیل در ادب فارسی به تبعیت از زبان عربی اغلب به جای یکدیگر به کار رفته‌اند و هر یک نامی جدا و خاص خود را ندارند از این رو با پیچیدگی و گره‌خوردگی خاصی در ادب فارسی رو به‌رو هستند. تمثیل را در ادب فارسی از حیث ساختار می توان در دو بخش تمثیل توصیفی(تمثیل کوتاه) که از یک یا چند جمله ف...

چکیده تمثیل از جمله مباحثی است که هم در بلاغت قدیم و هم در بلاغت جدید به آن توجه شده است. در کتاب‌های قدیم از تمثیل در مباحث تشبیه مرکب و استعاره‌ی تمثیلیه سخن گفته شده است؛ درحالی که در نقد جدید، تمثیل زیر مجموعه‌ی مبحث تصویر و خیال است. از نظر ساختار، تمثیل‌های فارسی به دو بخش تمثیل توصیفی (تمثیل کوتاه یا فشرده) و تمثیل روایی (تمثیل گسترده) تقسیم می‌شود. تمثیل روایی شام...

در این جُستار خواننده نخست با کلیاتی دربارۀ مانویت و اسطورۀ آفرینش در کیش مانی آشنا می شود. آن گاه نگارنده، با تعریف نوع ادبی تمثیل و داستان تمثیلی، اسطورۀ آفرینش مانویت را به مثابۀ داستانی تمثیلی در نظر می گیرد و بر نقش تمثیل، در جایگاه یکی از ابزار های فن بلاغت در آسان فهم کردن اصول دینی، فلسفی و اخلاقی برای تودة مردم، تأکید می کند. با این مقدمات، تمثیلی مانوی به زبان پارسی میانه بر اساس الگوی...

در این مقاله، پنج سروده­ی تمثیلی و روایی مهدی اخوان ثالث، در مجموعه­ی «از این اوستا»، بازخوانی و بررسی می­شود. این مقاله برآن است تا نشان دهد که شاعر، در این سروده­ها، تنها روایت­گر و قصه­گو نیست، بلکه از روایت و حکایت برای گزارش رویدادهای اجتماعی و مفاهیم انسانی روزگار خویش بهره می­گیرد. در این راستا، تمثیل­های به کاررفته در سروده­ها و شیوه­ها و شگردهای روایت­پردازی شاعر، تبیین و بررسی می­شود....

بردگان، از نژادهای گوناگون، زن و مرد و سیاه و سفید، در جوامع و در میان طبقات اجتماعی مختلف حضوری انکارناپذیر داشته‎اند. دراین میان، نقش چشمگیر بردگان زنگی شایان توجه است. زنگیان که در آغاز نوبردگانی بیش نبودند و زندگی معیشتی ـ اجتماعی بسیار سختی داشتند، اندک اندک همراه با تحولات جامعه و حضور در جوامع دیگر صاحب اندیشه و منزلت اجتماعی- سیاسی شدند و به عرصه های مختلف، ازجمله حوزه ادبیات، راه یافتن...

در زبان بشری الفاظی وجود دارد که در زبان دینی به نحو مشترک به خدا و مخلوقات نسبت داده می شود. نسبت این الفاظ به خدا و انسان به نحو مشترک لفظی و مشترک معنوی منجر به دیدگاه تشبیه و تعطیل می شود که از چالش های الهیاتی است. اندیشمندان اسلامی برای حل این چالش به معنا و مفاهیم تشکیکی این الفاظ متوسل شده اند. ملاصدرا، با مبانی فلسفی خود، برای حل این مسئله نظری را طرح کرده که می توان آن را الهیات تشکیک...