یکی از مهم­ترین مبانی فلسفی حکمت متعالیه حرکت جوهری است که ملاصدرا از طریق حرکت اعراض و متغیر بودن علّت متغیر به اثبات آن پرداخته است. شیخ احمد احسائی بر آن است که به دلیل فاعلیت خداوند نسبت به همه موجودات، جوهر، علّت عرض و فاعل حرکت آن نیست و مبانی ملاصدرا در زمینه فاعل حرکت جوهری و وحدت وجود (یکی بودن محرّک و متحرّک) منجر به دهری و مادی گرائی می­­گردد. احسائی با طرح اراده و اختیار داشتن جمادات، ت...

ابن­سینا، برای حلّ مسئلة علم خداوند به حالات وجودی موجودات مادی قبل از ایجاد آن­ها، نظریّة صور مرتسمه را طرّاحی کرده و معتقد است که علمِ تفصیلی خداوند به موجودات قبل از ایجاد آن­ها، از طریقِ این نظریّه قابل تبیین است. ملّاصدرا برخی از دعاوی ابن­سینا را در این زمینه پذیرفته است؛ از جمله: اصل علم واجب تعالی به همة اشیا پیش از وجود آن­ها، حضور صور عقلی موجودات نزد واجب تعالی پیش از وجودشان و این­که صور م...

ابن­سینا، برای حلّ مسئلة علم خداوند به حالات وجودی موجودات مادی قبل از ایجاد آن­ها، نظریّة صور مرتسمه را طرّاحی کرده و معتقد است که علمِ تفصیلی خداوند به موجودات قبل از ایجاد آن­ها، از طریقِ این نظریّه قابل تبیین است. ملّاصدرا برخی از دعاوی ابن­سینا را در این زمینه پذیرفته است؛ از جمله: اصل علم واجب تعالی به همة اشیا پیش از وجود آن­ها، حضور صور عقلی موجودات نزد واجب تعالی پیش از وجودشان و این­که صور م...

کتاب شریف نهج البلاغه، علاوه بر محتوای عمیق و روح بخش و دستورهای جاودانه اندرزهای حکیمانه، در لفظ نیز، دارای اهمیت و شکوه و استواری خاصی است . طنین دلنشین و آهنگ روح بخش جملات آن با سجعهای سخته در اعماق جان فرومی نشیند تصاویر رنگارنگ این کتاب ، تنها، نمایانگر بخشی از زیبایی و عظمت آن است . رساله حاضر تلاشی است هرچند نارسا، جهت نشان دادن جلوه هایی ازاین تصاویر . بخ عمده تصاویری که مورد بحث و برر...

ابوالفرج رونی از قصیده سرایان اواخر قرن پنجم و از پیشگامان تغییر سبک از خراسانی به عراقی است. از آن جا که یکی از ملاک های تغییر سبک، تغییر صور بیانی است و ابوالفرج نیز از شعرای نوآور در این زمینه شناخته شده است، این پژوهش صور بیانی دیوان این شاعر را مورد بررسی قرار می دهد. به این منظور صور بیانی استخراج و در ذیل هر بیت نوشته شده است. علاوه بر آن صور بیانیِ تشبیه، استعاره، کنایه و مجاز در چهار بخ...

علم الهی به اشیاءْ قبل از ایجاد، یکی از مباحث الهیات بالمعنی الاخص است که معرکه‌ی آرای مختلف قرار گرفته است. برخی از عهده‌ی تبیین این مسأله برنیامده و عده­ای نیز نتوانسته­اند تبیین دقیقی از علم تفصیلی در این مقام را ارائه دهند. در میان اقوال گوناگون که در این خصوص وجود دارد نظریه‌ی مشائین و ابن‌سینا معروف است؛ آن‌ها نظریه‌ی صور مرتسمه را مطرح نموده، بر این باورند که علم تفصیلیِ قبل­الایجادِ واجب‌ت...

صور خیال که دست چینی از ترفندهای شاعرانه در بیان پندار ، اندیشه و احساس شاعر به هدف زیبا و خیال انگیز سخت گفتن است در واقع دریچه ای سحرآمیز به سوی دنیای گسترده و آکنده از احساس و عاطفه ادبیات می باشد که در چهار بخش تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه، پندار و ذهن رمز آلود شاعر را در ترازوی توانایی و مهارت قرار می دهد و وزن و پیمانه ی سخنوری و نوآوری وی را در گستره ی شعر و ادب، می سنجد. در واقع صور خیا...

ادعا شده است که اصالت وجود و نظام تشکیکی وجود در اندیشه فلسفی ملاصدرا به نظریه نام گرایی می انجامد. این ادعا به بیان های مختلف مطرح شده است. یکی از نتایج اصلی نام گرایی، نفی کلی طبیعی و نیز هر گونه امور مجرد، مانند مثل افلاطونی، است. اعتباریت ماهیت مهم ترین دلیل کسانی است که معتقدند نظام صداریی فاصله چندانی تا نام گرایی ندارد و به کمک تشکیک خاصی و حرکت جوهری، این ادعا را تقویت می کنند. برخی از ...

ابن­سینا، برای حلّ مسئله علم خداوند به حالات وجودی موجودات مادی قبل از ایجاد آن­ها، نظریّه صور مرتسمه را طرّاحی کرده و معتقد است که علمِ تفصیلی خداوند به موجودات قبل از ایجاد آن­ها، از طریقِ این نظریّه قابل تبیین است. ملّاصدرا برخی از دعاوی ابن­سینا را در این زمینه پذیرفته است؛ از جمله: اصل علم واجب تعالی به همه اشیا پیش از وجود آن­ها، حضور صور عقلی موجودات نزد واجب تعالی پیش از وجودشان و این­که صور م...

در میان حکمای اسلامی، صدرالمتألهین بیش‌ترین مباحث را درباره‌ی ارباب انواع و نظریه‌ی مثل مطرح کرده است؛ به‌گونه‌ای که بحث کامل و همه‌جانبه‌ی این نظریه، قبل از او بى‏سابقه است. مباحث حکمت متعالیه درباره‌ی نظریه‌ی مثل به سه بخش تقسیم می‌شود: ۱. پاسخ‌گویی به تأویلات و اشکالات فیلسوفان دیگر؛ ۲. اقامه‌ی براهین پنج‌گانه در اثبات ارباب انواع؛ ۳. جایگاه این نظریه در حکمت متعالیه. از جمله‌ی این سه، می‌تو...