گناه نخستین در آثار منثور عرفانی بازتاب و انعکاس وسیع و گسترده ای داشته است. داستان آدم(ع) و چگونگی هبوط او از بهشت در آثار و سخنان نخستین بزرگان تصوّف، کمابیش در چارچوب اخبار و روایات مذهبی است. در این آثار، آدم به عنوان ابوالبشر و اولین انسان معرفی می گردد، بدون آن که صورتی از تأویل واژه ها و یا رویدادها در میان باشد. ولی به تدریج از قرن چهارم هجری، وقایع مربوط به حضرت آدم(ع) به زبان رمز و تأو...

آفرینش الهی دلیل حضور ما در جهان است. اما آیا براستی می­دانیم از کجا آمده­ایم؟ و زبهر چه آمده­ایم؟ یا انجام کار چیست؟ دغدغه این چرایی­ها در ذهن و زبان بسیاری موج می­زند و پاسخ آنان حکایت از تلاشی است که برای تخفیف دلنگرانی­های بشری داشته­اند. عرفان ایرانی اسلامی در مواجهه با این سؤال مهم از منظر ویژه­ای آن را مورد بررسی قرار داده است. آفرینش و داستان آدم و حوا در آثار بسیاری از عرفای نامدار س...

پردازجان میلتون در اثر حماسی خود، بهشت گم‌شده، به بیان و توصیف حکایت هبوط در داستان هبوط ابلیس، هبوط آدم و هبوط روح مسیح در کالبدی خاکی پرداخته است. در توصیفات و تعاریف میلتون علاوه بر جنبه‌های متفاوت هبوط، گاهی دیدگاه شاعر را در بیان لزوم و پیامدهای هبوط بشر هم‌چون عشق، مرگ، برافروختن شعلۀ شهوت و نیاز به توبه و تضرّع و هم‌چنین عظمت هبوط روح آسمانی مسیح را در جسمی زمینی و تأثیر آن در رستگاری و ج...

آدمیان از دیرباز، خاستگاه و گوهر خود را برتر از عالم مادی موجود می‌دانسته‌‌اند. اعتقاد به این باور که نیاکان بشر جایگاهی بهشتی داشته و در نتیجه گناه، به این خاکدان درافتاده‌اند، در غالب اسطوره‌ها و ادیان کهن بازتاب دارد و یکی از عناصر اصلی انسان‌شناسی ادیان قدیم و زنده را تشکیل می‌دهد. این مقاله به مرور و تحلیل داستان آفرینش، ویژگی‌های نخستین زیستگاه آدم و حوا (عدن) و علت هبوط آنان در کتاب مقدس...

از داستانهای مشهور در بارۀ خاستگاه بشر و سرآغاز زندگی انسان بر زمین، حکایت خلقت و هبوط آدم و حوا و گسترش نسل آنها ست. هم در عهد عتیق و دیگر آثار کهن دین یهود، و هم در قرآن کریم تحریرهای مختلف این داستان دیده می‌شود. به تناسب ذکر آن در قرآن، بحثهای مفصلی در بارۀ جزئیات حکایت را می‌توان در تفاسیر اسلامی نیز بازجست؛ جزئیاتی که هر یک برخوردار از خاستگاهی متفاوتند. پیشینۀ این داستان در ادبیات کتاب م...

داستان حضرت آدم(ع) در قرآن، هماره مورد تردیدها و ابهاماتی درباره‌ اصل وجود تاریخی وی، احکام خاص شریعت حضرت آدم(ع) و پیامبری وی بوده است. بازپژوهی تفاسیر قرآن، نشان داد که در مجموع، سه دسته شبهه درباره‌ شخصیت، شریعت و عصمت حضرت آدم(ع) وجود دارد. این شبهات در عصر حضور اهل بیت(ع) مطرح بودند و قرینه‌ای بر کهن بودن این شبهات است. مستندات روایی این شبهات، فاقد اعتبار لازم هستند و محتوای آن‌ها متأثر ا...

بررسی تطبیقی آفرینش زن در قرآن، تورات و انجیل است. قرآن و تورات و انجیل با تفاوتهایی روایت داستان آفرینش آدم )ع( و حوا را نقل می کنند امّا، نکات منفی کتاب مقدّس در قرآن دیده نمی شود ولی روایات موجود در تفاسیر قرآن، رنگ توراتی دارد. نویسنده، پس از توضیح مفهوم واژه »اسرائیلیات« و زمینه های نفوذ داستانهای اسرائیلی به حوزه روایی و تفسیری؛ به تفاوت دیدگاه قرآن، تورات و انجیل در آفرینش آدم )ع( و حوا به...

بررسی تطبیقی زن در ادیان قدیم، اسلام و فمینیسم است. زن در ادوار تاریخ حیات انسانی و در نگره های ادیان و مکاتب مختلف، در هویت، حقوق و ویژگی های خویش، نگاه های متفاوت و گوناگونی را بر تابیده است اما در هیچ منظری به اندازه دیانت اسلامی، واقع بینی نسبت به زن دیده نمی شود. نویسنده، نگرشهای مختلف چون باورهای جاهلی، زرتشتی، یهودی، مسیحی، اسلام، مکتب های فلسفی و فمینیستی معاصر، نسبت به زن را در یک بررس...

بحث اختیار انسان و سوء استفادة وی از اختیار، یا گناه، یکی از آموزه‌های اصلی کتاب مقدس و همچنین اندیشمندان مسیحی بوده است. از این میان، ایرنائوس و ترتولیان- از نخستین آبای کلیسا- هر دو اختیار انسان را به منزلة ضرورتی در آفرینش آدمی برای به کمال رسیدنش می‌دانند، اما انسان همواره اختیار خود را به درستی به کار نمی‌برد و چه بسا موجبات گناه خود را فراهم آورد. ایرنائوس هرچند به مفهوم بازدارندة گناه در...

وجوب عصمت پیامبران و پاکی آن‌ها از هرگونه آلودگی و گناه یکی از مهم‌ترین مسائل قرآن و روایات، و تقریباً مورد اتفاق علما و دانشمندان مسلمان است. ما در این کوتاه، نخست به بررسی عصیان و عدم عصیان حضرت آدم(ع) از منظر مفسران شیعه و سپس مفسران اهل سنت پیرامون آیه 121 سوره مبارکه طه می‌پردازیم، سپس در ادامه به روایات فریقین، پیرامون این مطلب می‌پردازیم تا به عصمت یا عدم عصمت حضرت آ...