با توجّه به چالش های دین در دنیای مدرن و دفاع به ویژه جامعه شناسان و روان شناسان از کارکردها و آثار معنوی و تربیتی دین، دانش های جدیدی، نظیر جامعه شناسی و روان شناسی دین در حوزه ی پژوهش های دینی پدید آمد. پژوهشگران این حوزه کوشیدند تا طرح ها و راهکارهایی برای عملیاتی کردن دین ارائه نمایند و آثار تربیتی دینداری را به صورت عینی در مناسبات و رفتارهای اجتماعی نشان دهند. ازاین رو، برای دین ابعاد متعدّ...

نظریۀ عمل گرای صدق، از جمله نظریه های مهم در باب مفهوم صدق است. بر اساس این نظریه، «گزارۀ p صادق است، اگر و تنها اگر، گزارۀ p در عمل سودمند باشد». اخذ این نظریه در مطالعۀ دینی، فضای فکری مستقل و متفاوتی را در گستره های گوناگونِ دین پژوهی پدید می آورد. در این نوع دین پژوهی، به جای بررسی مطابقت یا عدمِ مطابقتِ تعالیم و گزاره های دینی با واقعیت، آثار محسوس و نتایج عملی آنها سنجش و ارزیابی می شود. حقا...

سنت عرفان و تصوف اسلامی سنتی دیرپاست که همواره کشف و شهود را منبعی بالاتر از عقل برشمرده و پیرامون دین، عقل، عرفان و رابطه آنها سخن گفته است. از طرف دیگر در غرب و عالم مسیحیت از قرن هجدهم اندیشه ای با نام تجربه دینی در مقابله با عقل گرایی افراطی آغاز شد و محور اندیشه آنان نیز رابطه دین، عقل و باطن با یکدیگر است. امروزه این گرایش فکری در غرب رواج تام یافته است و در جامعه ما نیز توجه اندیشمندان م...

احساس و شناخت نزد فیلسوفان دین و عرفان، همواره به‌عنوان دو مؤلفه سازنده دین، عرفان، تجربه‌ دینی و عرفانی شناخته شده­اند. در این میان دو تن از فیلسوفان دین غربی، جیمز و هاکینگ، بیش از دیگران در سازگارنمودن این دو عامل در متن دین و عرفان نقش داشته­اند. چگونگی این تلفیق از دیدگاه این دو تن، موضوع بحث این نوشتار است. از دیدگاه جیمز سرچشمه عمیق­تر دین، احساس است. جیمز هم تجارب عرفانی را از مقوله احس...

با توجّه به کاهش قدرت، و رواج و حضور روز افزون دین در دنیای امروزی، و به دنبال آن با بروز چالش‏ها و مباحثی میان دین و مدرنیته، جامعه‏شناسان وروان‏شناسان به دفاع از کاردکردهای دین و دینداری و آثار معنوی و تربیتی دین پرداختند، که سبب شکل‏گیری دانش‏های جدیدی، نظیر جامعه‏شناسی دین و روان‏شناسی دین در حوزه‏ی دین پژوهی شد. دانشمندان این دو حوزه کوشیدند تا نظریه‏ها و راه حل‏هایی برای پیشبرد اهداف دین، ...

ایمان دینی از ابعاد و زوایای مختلفی قابل تأمل و تحلیل عقلانی است. یکی از ابعاد ایمان که در سدة اخیر بیشتر مورد توجه بخشی از متفکرین قرار گرفته است، بعد عاطفی و ارادی آن است. ویلیام جیمز، فیلسوف معروف آمریکایی از کسانی است که در برخی از کتابهای خودش بخصوص مقاله « اراده معطوف به باور» به این موضوع پرداخته است. او با بیان تفاوت های موجود میان باور دینی و دیگر باورها و اهمیت خطیر و حیاتی این دسته ا...

کند و کاو تاریخی در باره‌ی سیر نظریه‌ی تجربه‌ی دینی مدّ نظر این پژوهش است. یکی از طرّاحان اصلی این نظریّه‌، شلایر ماخر است که برای حفظ مسیحیّت در برابر شبهات بنیان کنی که پیشرفت علم تجربی و معرفت شناسی پیش کشیده بود، آن را طرح کرد و پرورش داد؛ از این منظر، دین هویّت مستقلى دارد و گوهر دین، احساس درونى و اتکاى بى ‏واسطه­ به واقعیّت مطلق است. کی یرکگارد بر این باور بود که نباید ایمان را موضوع سنجش عقلا...

 این مقاله در پی بازشکافت مقایسه­ای نسبت عادت با تربیت از نگاه شهید مرتضی مطهری و ویلیام جیمز است تا روشن شود که از نگاه آنان تعریف تربیت چیست، عادت چه تعریفی دارد، نسبت میان عادت و تربیت کدام است.  در این پژوهش بنیادی - تاریخی که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، برای بازشکافت دیدگاه دو دانشمند یاد شده درباره عادت و نسبت آن با تربیت، اطلاعات لازم گردآوری و سامان داده شد، ...

گونه‌شناسی روایت از مباحث ساختاری جدید روایت‌شناسی است که فراتر از شیوه‌های سنّتی، به صناعت داستان توجّه دارد و از راه تحلیل گونه‌های روایی، نوع راوی و نحوۀ انتقال معنا به مخاطب به تحلیل کارکرد روایت می‌پردازد. از آنجا که در بررسی گونه‌های روایی، مهم‌ترین بخش تحقیق، تعیین نوع راوی یا دیدگاه روایی است، بر این ‌اساس در رمان "رؤیای تبّت" به‌جهت گونۀ روایی خاص آن و کشف ویژگی‌های پنهان متن، قالب‌های رو...