حدیث «یَکُونُ بَعْدی اثْنَاعَشَرَ خَلِیفَة» از مهم ترین احادیث بحث امامت است که علاوه بر منابع شیعی، در منابع ‏اهل سنّت هم به وفور نقل شده است. برخلاف نظر شیعه، علمای اهل سنت از این حدیث، مسئله خلافت خلفای ‏اهل تسنن را برداشت کرده اند. به نظر می رسد راه حل مناسب در تبیین مفهوم این حدیث و بیان نظر صحیح، ‏طرح نظرات مختلف و نقد آنها باشد.‏ در این مقاله پس از بررسی اعتبار سندی حدیث نزد علمای شیعه و اهل سنّت، و نق...

جایگاه اصحاب اجماع در علم الحدیث و فقه براساس عبارت معروف «اجتمعت العصابه علی تصحیح مایصح عنهم» که توسط رجالی معروف ابوعمرو محمدبن عمرکشی مطرح شده می­باشد. نظریاتی توسط علما مانند محدث میرزاحسین نوری، شیخ طوسی، آیت ا... خویی، مهدی کلباسی و دیگران ارائه گردیده است، بعضی معتقدند آنچه از طرف اصحاب اجماع رسیده مورد اجماع می­باشد؛ یعنی اگر از اول سند تا به اصحاب اجماع صحیح باشد دیگر از اصحاب اجماع ت...

یکی از مسائل که در اسلام اهمیّت ویژه ای دارد، بررسی تاریخ حدیث از این نظر است که نهی از کتابت حدیث به چه دلیل و هدفی انجام گرفت؟ آیا رسول خدا (ص) کتابت حدیث را نهی فرموده بود؟ و اگر آن حضرت منع نموده بود، چرا عدّه ی چشمگیری از صحابه حدیث نبوی را می نوشتند؟ برعکس اگرآن حضرت (ص) منع نفرموده بود، چه عواملی موجب جلوگیری از کتابت حدیث شد و هدف از آن چه بوده است؟ نویسنده ی این مقاله بدین نتیجه رسیده اس...

رویکرد عمومی وتلقی رایج در میان دانشمندان اسلامی به خصوص محدثان ،مفسران وفقیهان ،همواره این بوده که این حدیث است که میتواند مبیّن و مفسِر قرآن باشد و از ایفای این نقش توسط قرآن نسبت به حدیث ، غفلت شده است . و این در حالی است که با واکاوی آیات مرتبط با روایات ، به این حقیقت دست می یابیم که در پاره ای موارد ، می توان وضعیت و مضامین روایات را نیز با بهره گیری از آیات تبیین نمود .هم چنان که تخصیص حدی...

علامه مجلسی به عنوان یکی از برجسته‌ترین محدثان امامیه که به گردآوری بزرگترین دائرة المعارف حدیث شیعه موفق گردیده است، علاوه بر احیای نسخه‌های در حال اضمحلال حدیث و طبقه‌بندی بدیع احادیث، به شرح و تفسیر متون حدیث پرداخت و تا حدی مشکلات اخبار را حل کرد. اصولی که مجلسی در فقه‌الحدیث از آن بهره برده است به عنوان الگویی در نقد و فهم حدیث از اهمیتی به‌سزا برخوردار است. در این مقاله سعی شده است اصول ...

حدیث پس از قرآن، دومین منبع استنباط احکام اسلامی شناخته می‌شود. عموم مسلمانان آن را تنها ابزار دست‌یابی به سنت نبوی، یعنی قول، فعل و تقریر پیامبر می‌دانند. بررسی تاریخی نشان می‌دهد که حدیث همواره از این مقبولیت و حجّیت گسترده و عام بهره‌مند نبوده و گاه مخالفت‌هایی با نقل و ضبط حدیث و کاربرد آن به‌عنوان منبع استنباط احکام شرعی وجود داشته‌است. در سده نوزدهم و بیستم میلادی نیز مجدداً مخالفت‌هایی با ...

ضعف راوی حدیث، راه های کشف این ضعف و ارتباط آن با درستی یا نادرستی انتساب حدیث به معصوم از مسائل اصلی دو علم «حدیث» و «رجال»هستند. در این مقاله، آراء رجالی استاد بهبودی پیرامون راه های کشف ضعف راویان حدیث بررسی شده است. این بررسی در خلال تبیین آراء وی درباره ی علل و اسباب پیدایش علم رجال، اصول رجالی شیعه و روش مؤلّفان آنها، الفاظ جرح و ضعفاء، سامان یافته است. واکاوی آراء رجالی و «تاریخ حدیثی» اس...

مقاله حاضر ابتدا با معرفی و تعریف «حدیث ثقلین» به اهمیت آن در اعتقادات شیعه و نیز در تقویت جریان تقریب میان مذاهب اسلامی می پردازد. حدیث ثقلین بیان گر اعتقاد شیعه به تحریف ناپذیری قرآن، عصمت ائمه (ع)، استمرار امامت، و زنده بودن امام زمان (عج) است. هم چنین این حدیث با خطابی جهان شمول جانشینان پیامبر اکرم (ص) و مرجعیت علمی اهل بیت رسول خدا (ص) را تبیین می کند. در این زمینه برخی مناقشات نیز مطرح ا...

حکمت «خصال النساء» در نهج البلاغه، در ظاهر، دو نظام اخلاقی جداگانه برای زنان و مردان به تصویر می کشد. شارحان نهج البلاغه رویکردهای متفاوتی نسبت به این حدیث داشته اند؛ بعضی روایت را کاملاً واضح و بی نیاز از تبیین می دانستند. برخی دیگر با دستکاری معانی صفات مذکور در حدیث، سعی کرده اند از بار منفی معنایی آن ها بکاهند. محدود ساختن دامنه معنایی خصال مذکور به چهارچوبی خاص، فطری دانستن آن ها در سرشت زن...

از دیرباز دانشمندان اسلامی و به خصوص فقیهان، در صدد کشف راه ها و روشهای متعدد فهم حدیث، یکی از دو منبع اصیل فکر و عمل اسلامی بوده اند، از جمله این راه ها و روشها، دقت در سیاق لغوی متن حدیث است و علما از سیاق در کشف معنا، شناخت انواع علل و موانع فهم حدیث، حذف، اصلاح و تنقیح احادیث آسیب دیده بهره جسته­اند و عدم ملاحظه این روش، گاهی منجر به معانی غیر مراد از حدیث می گردد. در این مقاله، که به روش ...