مقاله حاضر به بررسی آیین زروانی در متن حماسی «کوش نامه» اثر ایرانشان (ایرانشاه) بن ابوالخیر می‌پردازد. زروان، خدای زمان، از آیین­های رایج ایران باستان است که فلسفه و اندیشه‌های آن در متون فارسی به خصوص متن‌های حماسی، بازتاب گسترده‌ای یافته است. در این پژوهش با استفاده از تحلیل محتوایی، ابتدا زروانیسم و فلسفه آن به صورت مختصر، معرفی شده؛ سپس با بررسی متن «کوش نامه» چهره و اندیشه‌های این آیین از ...

در بین اساطیر ملل مختلف جهان، پیدایش انسان و چگونگی آن تنوّع زیادی دارد؛ با این همه، عناصر مشترکِ فراوانی نیز در آنها  یافت می‌شوند. در این پژوهش سعی شده است با مطالعۀ متون و اسناد کتابخانه‌ای و چینش و پردازش آنها به شیوة توصیفی‌تحلیلی، فلسفة آفرینش آدمی در باورهای ادیان و اساطیر ایرانی، مانوی و میانرودانی، توصیف و تبیین شود و وجود تشابه و افتراق بین آنها به‌گونه‌ای تطبیقی و با تأکید بر چرایی این...

عیاری یکی از آیینهای طبقه عوام در ایران با سابقهای بسیار کهن بود. برخی پیروان این آیین تحتتأثیر زاهدان و عابدانِ مذاهب و ادیان مختلف از جمله اسلام قرارگرفتند و این آیین را تبدیل به آیینکردند. تصوف نیز که از قرن سوم و چهارم در ایران بهتدریج رواج یافت، بر آیین « جوانمردی » فتوت یاجوانمردی اثر گذاشت و از آن تأثیر هم پذیرفت. به نظر میرسد که ابوالحسن خرقانی از جمله پیروانآیین جوانمردی بود که با تصوف ...

بر اساس متون پهلوی می توان گفت که گل سرخ از دوران کهن در ایران قداست داشته و در دوران اسلامی نیز قداست خود را حفظ کرده است، به طوری که گل سرخ در باور مسلمانان منتسب به پیامبراکرم (ص) میباشد. ایرانیان از دیرباز در بیشتر آیینهای خود از گل سود می بردهاند، و چون گل ملیت محدودی به بار می نشسته، اقدام به گرفتن عصاره آن یعنی گلاب نمودهاند. چون که گل رفت و گلستان شد خراب / بوی گل را از چه جوییم؟ از گلا...

آفرینش جهان در مباحث هستی شناسی و کیهان شناسی بنیادی ترینموضوعات است. در این تحقیق، آفرینش جهان را براساس متون پهلوی بندهش، مینوی خرد و دینکرد سه، همچنین گزیده های زادسپرم بیان کرده ایم. در این متون، تا حد امکان، به مباحث آفرینش، با دیدی تفسیری نظر افکندیم. اسطوره نشان دهنده فرهنگ و نحوه تفکر مردمان در دوران های کهن است، اساطیر نماینده تداوم زندگی فرهنگی یک ملت و به نوعی تاریخ آن است. در فهم ...

فردوسی و شاهنامة او را می توان حاصل دو فرهنگ یا آبشخور فکری دانست؛ یک سوی فرهنگِ ایرانی و دیگر سوی فرهنگ اسلامی . هنگامی که او آهنگ سرودن شاهنامه را در سر می پرورانده، نزدیک به چهارصد سال از ورود اسلام به ایران گذشته است و بی گمان اندیشه های اسلامی بر او تأثیر و نفوذ داشته است. به جز تفکرات اسلامی، باورهای ادیان کهن و آدابِ باستانی، قطعاً بر فردوسی و اثر او تأثیر گذاشته است. در این فرصت تلاش بر آن...

مقاله حاضر به بررسی یکی از اندیشه های آیین زروانی در متن حماسی « بهمن نامه» اثر ایرانشان(ایرانشاه) بن ابوالخیر می‌پردازد. دین زروان، خدای زمان از آیین های رایج ایران باستان است که فلسفه و اندیشه های آن در متون فارسی به ویژه متن های حماسی، بازتاب گسترده‌ای داشته است. در این پژوهش، با استفاده از تحلیل محتوایی، بازتاب اندیشه‌ی مقدرات آسمانی و تأثیر آن بر سرنوشت وتقدیر مورد کنکاش قرار گرفته است. ب...

مقاله حاضر به بررسی آیین زروانی در متن حماسی « کوش نامه » اثرایرانشان(ایرانشاه) بن ابوالخیر می‌پردازد. زروان، خدای زمان، از آیین‎های رایج ایران باستان است که  فلسفه و اندیشه‎های آن در متون فارسی به خصوص متن‎های حماسی، بازتاب گسترده‎ای یافته است. در این پژوهش با استفاده از تحلیل محتوایی، ابتدا زروانیسم و فلسفه آن به صورت مختصر، معرفی شده؛سپس با بررسی متن « کوش نامه» چهره و اندیشه‎های این آیین از...

آیین زروانی از جمله کیش‌هایی است که در ایران باستان رواج داشته است. گروهی از ایرانیان با تأمل در دو مینویِ اهورامزدا و اهریمن به این باور رسیدند که این دو را باید بُنی باشد و از این روی به ایزد زُروان، به عنوان پدر دو مینو نگریستند. این اندیشه به ایرانِ اسلامی نیز رسید؛ به گونه‌ای که در عبارتِ «الوقتُ سیفٌ قاطعٌ» - که بسیار در زبان متصوفه متداول است – اهمیّتِ وقت (= زمان/ زروان) دیده می شود. در متونِ اهلِ ...

  ساختار داستان فریدون بیان‌گر این است که فردوسی آن را با اصلی دو‌انگاری ولی با شکلی پادشاهی- داستانی پرداخته است. تأمّل در ژرف‌ساخت داستان نشان می‌دهد که فریدون بر پایه سرشتی دو‌قطبی، یعنی بُعد اهورایی و بُعدی اهریمنی چون آیین زروانی که زروان را پدیدآورنده‌ اهورا و اهریمن می‌داند، قرار دارد. سرشت اهورایی او نورانی، عدالت‌خواه، خردگرا و صلح‌طلب است که بعدها به ایرج و آن‌گاه منوچهر که در واقع پایا...