این جستار ، بر بنیاد دیدگاه‌های فروید به طرح دیدگاهی ادبی‌ـ روانکاوانه می‌پردازد؛ اساس این دیدگاه، بر یافتن پاسخِ این پرسش استوار است که آیا می‌توان به وسیله‌ی نقد روانکاوانه‌ی داستان سیاوش، پیوندی در میانه‌ی رخدادهای این داستان با تغییر احکام ‌فرامنیِ قوم ایرانی، یافت؟ با چنین رویکردی است که یک دیدگاهی نوین ادبی‌ـ‌ روان‌کاوانه، هم‌راستا با پرسش فوق مطرح می‌گردد: سیاوش، قربانی گذارِ فرامنِ قوم ایرا...

نیمة پایانی منظومة حماسی برزونامه، اثر عطاء‌بن یعقوب ناکوک رازی، برگرفته از ماجرای مبارزة سوسن رامشگر با پهلوانان ایرانی است که به سبب ساختار نسبتاً مستقل آن، داستانی مجزا و منفصل معرفی شده است. به نظر محققان این حماسه همانند سایر حماسه‌های ملی، در زیرساخت روایتگر اساطیر کهن ایرانی قرار گرفته است. از نظر خوانش اسطوره‌ای، اسطورة آفرینش در بندهش، از طریق دو عنصر کنش و شخصیت، در ساختار این اثر باز ...

در دهه‌های اخیر بویژه، بخشی از همت شاهنامه‌پژوهان به پیرایش و منقّح کردن شاهنامه از ابیات ِمنسوب به فردوسی اختصاص یافته است. آنگونه که مشهور است به این دست از ابیات، الحاقی می‌گویند. از جمله‌ی آنها، ابیاتی است(حدود 15بیت) در مورد مرگِ مادر سیاوش، که در شاهنامه‌های چاپ مسکو، شاهنامه‌ی تصحیح دکتر کزازی و تصحیح خالقی‌مطلق الحاقی شمرده شده‌اند. در باب الحاقی بودن این داستان نظر خاصی ارائه نشده است. از...

سیاوش پاکترین قهرمان شاهنامه است که در حدود سه هزار سال پیش از زردتشت می زیست و ما شاهد حضور وی در اوستا ـ قدیمی ترین اثری که از قهرمانان حماسی سخن گفته است ـ هستیم. در متون پهلوی نظیر بندهش و مینوی خرد نیز از نسبت فرزندی وی به کیکاووس و همچنین ساخت گنگ دژ وداستان نامادریش سودابه، البته بسیار محدود سخن گفته شده است. بعد از اسلام فردوسی در شاهکار خود، شاهنامه، بخش قابل توجهی ازتاریخ دوره پهلوا...

پیرنگ در ادب داستانی، ساختمان و اسکلت بندی یک داستان است، به طوری که ضمن رعایتِ قصه ( توالی زمانی کارکردها)، بر روابطِ علّی و معلولی نیز استوار باشد. در داستان سیاوش، گرچه با داستانی حماسی رو به رو هستیم؛ وجود مشترکاتِ ساختاری میان این داستان و درام و تراژدی، اپیزود نخستِ این داستان؛ یعنی تا ترک وطن سیاوش را «داستانی دراماتیک» و اپیزود دوم آن را، از ورود به توران تا کشته شدنش، به عنوان «داستانی تراژ...

   در لایة پنهانی اسطورة زال و رودابه، مانند اساطیر هم­سان مصری و ایرانی آن، بیانی نمادین نهفته است. زال و سیمرغ، معادل خورشیدند و نماد خدا- قهرمان غول­آسا. رودابه مظهر ایزدان مرتبط با آب و ماه و نماد ناخودآگاهی و بی­تمایزی اولیه است. هر سه شخصیت، مانند نمونه­های ازلی­شان جاودانه می­شوند. اسطورة زال و رودابه سرشار از دوگانگی­هایی است که میل به اتحاد و تعالی دارند و برای نمونه، می­توان از استحال...

مطالعه و بررسی آئین های سوگ در شاهنامه نشان می دهد که میان روایات داستانی شاهنامه و واقعیت های تاریخی درباره سوگ شباهت های بسیاری هست و آن رسوم هنوز هم در قسمت هایی از کشور باقی مانده است. در این مقاله سعی شده تا آئین های سوگ در حماسه را مطرح کرده و نشان داده شود که تا چه میزان این رسوم ها را بانوان اجرا می کردند، اساس کار بر پایه شاهنامه است که منبع اصلی در این موارد به شمار می رود. در بررسی آ...

مقاله حاضر پیرامون بررسی چهره و موقعیت سیاوش به عنوان یکی از شخصیت های محوریِ حماسه ملی ایران، در اساطیر، اوستا، متون پهلوی و یافته های باستان شناسی است. اتیمولوژی سیاوش و بحث در خصوص جایگاهش در اسطوره های ایرانی و شناخت کهن الگوی بین النهرینی او ـ دُموزی ـ در پنج حوزه «آیین ها»، «نخستین انسان»، «مسأله شهادت»، «گیاه خون سیاوشان» و «سوگ سیاوش» نیز از جمله مواردی است که در این پژوهش مورد نظر بوده ا...

این مقاله نشان می دهد که اسطورة مهر به عنوان یکی از عناصر مهم خیال شاعرانه می تواند زمینه های ساخت تصاویر بلاغی، استعاری و تشبیهی را برای شاعر فراهم نماید. نویسنده کوشیده است روایت های اساطیری مهر را با مصادیق هنری آن در شاهنامه تطبیق دهد. مهر در شاهنامه صورت خیال شاعرانه و رنگ ادبی و اعتلای هنری و زیباشناختی یافته است. سایه روشن های سنّت پرستش و ستایش مهر و آیین میتراییسم و آراسته شدن مهر به او...

پژوهش حاضر می‎کوشد با روش بررسی متن ادبی و تحلیل محتوای آن، چگونگی حضور اسطورة گیلگمش و شیوه‎های فراخوانی و به کارگیری آن شخصیت را در سرودة‎ «مرثیّه إلی عائشه» از «عبدالوهاب البیاتی» (1926-1999) مورد بررسی و نقد قرار دهد؛ زیرا این شاعر کوشیده برای اصالت‌بخشی به سروده و پوشیده‎تر و ادبی‎تر کردن متن، با بهره‎گیری از شگرد نقاب، بیانی نمادین و سمبولیک داشته باشد و از رهگذر اسطورة گیلگمش و انکیدو مرا...