مریم محمودی
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه آزاد اسلامی ـ واحد دهاقان
[ 1 ] - اندیشة مرگ و زوال در شعر فروغ فرخزاد
مرگ حقیقتی احساس برانگیز و انکارناپذیر است از آن جهت که دغدغه‌ی انسان‌ها در ادوار و شرایط مختلف زندگی است و هر کس فراخور حال خود به آن پرداخته است. شاعران با احساس لطیف خود، این ذهنیت و اندیشه را به صور گوناگون منعکس کرده‌اند. در شعر فروغ فرخزاد مرگ و زوال از بن مایههای اصلی است. این ذهنیت در ارتباط با ادوار مختلف زندگی فروغ و تحولات فکری او شکل میگیرد، چنانکه قبل و بعد از تولدی دیگر نگرش ا...
[ 2 ] - تــوبه از دیدگاه عطـــار
عطار، عارف نام آور و شاعر بزرگ عرصة ادب فارسی است . او علاوه بر آنکه آثار گران‌سنگی به فرهنگ و ادب ایران عرضه کرده، دیدگاه‌های خاصی نیز در برخی مسائل عرفانی ارائه نموده است. او وعظ و تحقیق را با درد و سوز آمیخته و جذبات روحانی را با الفاظ لطیف بیان کرده است. در سیر تصوف و عرفان اسلامی، قرن ششم به دلیل ورود شعر به عرصه عرفان قابل توجه است و در شکل گیری این سنت ادبی، عطار مقدم شعرایی است که در ای...
[ 3 ] - تحلیل جایگاه زن در رمان‌های غزاله علیزاده (رمان‌های بعد از تابستان، دو منظره، خانۀ ادریسی‌ها، شب‌های تهران)
پژوهش حاضر با هدف بررسی دیدگاه‌های فمنیستی غزاله علیزاده و بررسی سیمای زن در آثار او انجام شده است. نقد فمینیستی به عنوان رویکردی جدی، متمایز و یکپارچه از اواخر دهۀ ۱۹۶۰ در ادبیات اروپا پدید آمد که هدفش شناخت نقشهای فرهنگی و دستاوردهای بزرگ در جهت کسب حقوق اجتماعی و سیاسی زنان بود. این شیوه در اوایل دهۀ ۱۳۴۰ با داستانهای سیمین دانشور در ایران پا گرفت و با ظهور نویسندگانی چون شهرنوش پارسی‌پور...
[ 4 ] - یک نوع «شمار تردیدی» در تاریخ بیهقی
صفتهای شمارشی شامل صفتهای شمارشی اصلی ، ترتیبی ، کسری و توزیعی است . در صفت شمارشی اصلی گاهی معدود نکره بر عدد مقدم میشود . در این حالت شمار خاصی با عنوان شمار تردیدی به وجود می‌آید . این نوع شمار مفهوم تقریب و تخمین دارد . در تاریخ بیهقی این نوع شمار با بسامد بالا بسیار به کار رفته است . در این مقاله به نقد و بررسی این نوع شمار در کتابهای دستوری و سپس در تاریخ بیهقی پرداخته شده است . این بررس...
[ 5 ] - تشبیه برجسته ترین ویژگی سبکی کلیله و دمنه
کلیله و دمنه از نمونه های برجستۀ نثر فنی فارسی است . کاربرد صنایع لفظی و معنوی و صور خیال از جمله تشبیه ، استعاره، مجاز و کنایه از ویژگی های سبکی این کتاب است . در این بین تشبیه به عنوان موثرترین ابزار تخیل نقش عمده ای در تصویر سازی های این کتاب دارد . در این مقاله تشبیه با انواع گوناگون آن در کلیله و دمنه مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است . تشبیه در این کتاب به صورت فشرده و گسترده به کار رفته ...
[ 6 ] - ارتباط های غیر کلامی در روایتهای تاریخ بیهقی
ارتباط غیرکلامی یعنی هنراستفاده ازحرکات بدن ،آواها،حالتهای چهره،پوشش،مکان وزمان درجریان برقراری ارتباط.دراین مقاله سعی شده است تا با نگاهی نو و میان رشته ای روایتهای تاریخ بیهقی ازمنظرارتباطات غیر کلامی تحلیل شده و نشان داده شود که بیهقی ازانواع ارتباطات غیر کلامی برای روایت تاریخ بهره گرفته است . بیهقی بدین ترتیب تاریخی زنده، حساس و پویاروایت کرده است تا باورپذیری بیشتری را به خواننده القا کند...
[ 7 ] - نمادشناسی حیوانات در کتاب طربالمجالس
واقعیت‌ها و حوادث گوناگونی در جهان هستی وجود دارد که فراتر از درک و فهم انسان است و آدمی برای شناخت آنها ابزار و توانایی خاصی ندارد؛ به همین سبب برای بیان و توصیف آنها از ابزاری ابداعی به نام نماد استفاده میکند. نمادها با انواع و شکل‌های گوناگون و متنوع، در همۀ ارکان زندگی بشری به‌ویژه در ادبیات و هنر و فرهنگ و اعتقادات انسان حضور دارند. استفاده از نماد حیوانات در آثار گذشته بیش از نمادهای دی...
[ 8 ] - ضرورت تصحیح مجدد دیوان ابوالفرج رونی
ابوالفرج رونی از شاعران توانایی است که شعر او به دلایل مختلف دارای اهمیت است. دیوان این شاعر شامل قصاید، قطعات، رباعیات و غزلیات تاکنون دو بار در ایران تصحیح و منتشر شده است. نخستین بار در سال 1304 به اهتمام چایکین و بار دوم در سال 1347 به کوشش محمود مهدوی دامغانی. این مقاله با بررسی چاپ اخیر ضعف‌ها و نارسایی‌های آن را در چند مورد نشان می‌دهد ؛از جمله: شیوۀ تصحیح (نامشخص بودن و غیرانتقادی بودن ...
[ 9 ] - تحلیل چهارمین خوان از هفت‌خوان‌های حماسه ملی ایران بر بنیاد اسطوره
هفت‌خوان رستم به طور اخص و هفت‌خوان‌های دیگر ایرانی، همچون هفت‌خوان اسفندیار یا شبه هفت‌خوان گرشاسپ، نوعی جستجوی جاودانگی است. نوعی نبرد با نفس درون و با هدف آسان کردن دشواری‌هاست، دشواری‌های راه تکامل و عروج انسان. پژوهش حاضر با بررسی و تحلیل هفت‌خوان‌های ایرانی بر آن است که در خوان چهارمِ همة هفت‌خوان‌ها، با وجود آنکه ظاهراً بن‌مایة آنها مواجهة پهلوان با زن است؛ اما در پس این مواجهه باید نماد...
[ 10 ] - بررسی مضامین پایداری در شعر محمد مهدی جواهری و مجموعه "سرود درد" حمید سبزواری
محمد مهدی جواهری از بزرگ‌ترین شاعران کشور عراق است. بیشتر اشعار او به بیان مفاهیم سیاسی و اجتمـــاعی اختصاص دارد. وی به سرودن اشعار میهنی و قهرمانی گرایش داشته است. مضامین پایداری نیز در اشعارش به وفور دیده میشود. حمید سبزواری نیز شاعری انقلابی است که همواره با جریان انقلاب و مبارزه با طاغوت همراه شده است. هر دو شاعر خواستگاه ایرانی داشته و هر دو از حامیان مظلومان و...
[ 11 ] - مضامین زهدآمیز در اشعار خاقانی و ابو العتاهیه
زهد و مضامین مربوط به آن در ادب فارسی و عربی همواره مورد توجه شاعران و نویسندگان بوده است. ابو العتاهیه شاعر برجسته عرب در این زمینه جزء پیشتازان است. در شعر فارسی نیز به تحقیق خاقانی در مسیر تکامل شعر زهد قرار دارد که قبل از او به تجربه بیشتر شاعران از جمله رودکی، کسایی، سنایی و ... در آمد و در نهایت سنایی آن را به اوج رسانید. وجود...
[ 12 ] - مبانی قرآنی حضرات خمس در عرفان نظری
بروز تفکرات ابن عربی و شاگردان و شارحین آثارش نحله فکری جدیدی در عرفان اسلامی به وجود آورد که محصول شش قرن تفکر عرفا، فلاسفه و حکما و اهل کلام بوده است. در سیر و تکمیل این تفکر عرفانی اصطلاحات جدیدی به وجود آمد که برخی آن را زاییده تفکرات عجیب ابن عربی دانسته و بعضی آن را برگرفته از تأویل و تفسیر آیات و احادیث و یا معجونی از آن دانسته‌اند. حضرات و یا عوالم خمس از اصطلاحات مهم ...
[ 13 ] - تحلیل داستان غنایی مهتاب و کتان بر اساس تنها نسخة موجود آن در دانشگاه پنجاب پاکستان
مهتاب و کتان یا دل و جان اثر شاعری بنام آفرین لاهوری و اهل دیار پاکستان است، که نسخة آن در بخش نسخ خطی دانشگاه پنجاب نگهداری میشود و تاکنون تصحیح و چاپ نشده و ناشناخته باقی مانده‌است. داستان روایتی تغزلی از اشتیاق و علاقه بین دو معشوقه با نامهای دل و جان است. شاعر با بیانی حکیمانه و موجز بسیاری از مباحث حکمی را نیز در خلال داستان آورده است و پی در پی عشق و محبت را توصیف میکند. برجستگی این من...
[ 14 ] - بررسی نامه‌های عاشقانه در گل و نوروز و همای و همایون خواجو
منظومه‌های گُل و نوروز و همای و همایون خواجو کرمانی از منظومه های مطرحِ عاشقانه، در ادب فارسی به حساب می‌آیند. در این آثارنامه‌های عاشقانه‌ای ملاحظه میشود، این منظومه‌ها از زوایای مختلفی مورد توجه پژوهشگران قرار داشته است؛ اما نامه‌های موجود در آنها که اغلب بین عاشق و معشوق مبادله شده مورد پرداخت قرار نگرفته است، باید دید که این نامه‌ها در چه شرایط رد و بدل شدهاند ؟و درون مایه آنها چه بوده و چه...
[ 15 ] - بررسی تطبیقی - تحلیلی اسطورة زال و رودابه با اسطورههای ایرانی و مصری
در لایة پنهانی اسطورة زال و رودابه، مانند اساطیر همسان مصری و ایرانی آن، بیانی نمادین نهفته است. زال و سیمرغ، معادل خورشیدند و نماد خدا- قهرمان غولآسا. رودابه مظهر ایزدان مرتبط با آب و ماه و نماد ناخودآگاهی و بیتمایزی اولیه است. هر سه شخصیت، مانند نمونههای ازلیشان جاودانه میشوند. اسطورة زال و رودابه سرشار از دوگانگیهایی است که میل به اتحاد و تعالی دارند و برای نمونه، میتوان از استحال...
[ 16 ] - فال حافظ و کارکردهای اجتماعی آن
فال‌خوانی از دیوان حافظ به عنوان یک رفتار خاص اجتماعی است که در دانش عامیانه یا فولکلور قابل طرح و بررسی است. این سنت اجتماعی در زمان ها و مکان های مختلف به شکل های متفاوتی جلوه‌گر شده است که در همة موارد حکایت از نیاز انسان به دانستن آیندة مبهم خود دارد. تفال به دیوان حافظ به مثابه یک عنصر فرهنگی نقش مهمی در تلطیف روان فردی و اجتماعی ایفا میکند و در واقع از جمله اندوخته‌ها و امکانات و نهادها...
[ 17 ] - بررسی صبغة عرفانی مناجات های شهدای دفاع مقدّس
حوادث و رویدادهای بزرگ، انقلابها و جنگها، با تأثیری عمیق و گسترده در تاریخ جوامع انسانی، فرهنگ و ادبیّات و هنر تازه‌ای را به همراه میآورد. هشت سال جنگعراق علیه ایران نیزکه ناخواسته به فاصلة کوتاهی پس از انقلاب به کشور ما تحمیل شد، منجر به شکلگیری نوع خاصی از ادبیّات به نام ادبیّات دفاع مقدّس شده که تفاوت عمدهاش با ادبیّات جنگ در دنیا، معنویت نهفته در آن است. در آن برهه از زمان که به دوران دفاع...
[ 18 ] - نگاهی به ضرب المثل های شهرستان داراب
شهرستان داراب دارای گویشی خاص از متفرعات گویشهای جنوب غرب ایران است. بسیاری از واژهها و ضربالمثلهایی که در این گویش وجود دارد، از رنگ منطقهای برخوردارند. بیشتر آنها از عناصر سادهای تشکیل شدهاند که رنگ و بوی زندگی سادۀ قدیمی و فرهنگ و جغرافیا و طبیعت این منطقه در آن دیده میشود. در این تحقیق شماری از این مثلها که بیشتر از طریق پژوهش میدانی جمعآوری شدهاند، بررسی میشوند. برخی از ضربال...
[ 19 ] - بازبینی داستان شیر و گاو در کتاب کلیله و دمنه از منظر حقوق کیفری
متون ادبی مجموعه‌ای از ذخایر فکری و فرهنگی ملتها و بازتاب اندیشه‌ها و عقاید و آمال آنهاست که در هر عصر و دوره‌ای متأثّر از جامعه و مردم و نیازهای آنان است. مسائل بسیاری همچون جامعه‌شناسی، مدیریت، اقتصاد، سیاست، نمودهای فرهنگی و اجتماعی و حقوق در ادبیات نهفته است؛ بنابراین در شناخت ملّت‌ها ناگزیر از آشنایی با ادبیات آنها هستیم. مباحث حقوقی و مفاهیم و اصطلاحات وابسته به آن از جمله مسائلی است که د...
[ 20 ] - مقایسه حکایات و روایات در داستانهای مولوی، سنایی و غزالی
جهانی بودن عرصههای روایت از وجود عناصری حکایت میکند که در تمامی روایتها، از هر فرهنگ و ملیتی میتوان آنها را یافت. در معنای خاص، متون روایی دارای ویژگیهای قصه و حضور قصهگو و تغییر حالت در یک دوره زمانی هستند. روایت در اسطوره، افسانه، حکایت اخلاقی، قصه، تراژدی، کمدی، حماسه، تاریخ و ... حضور دارد. غزالی و مولوی در مسلک کلامی، اشعری و معتقد به رؤیت خداوند هستند اما آنها درباره کیفیت، محل و ابزا...
[ 21 ] - نقد و بررسی تصحیح طربالمجالس
طربالمجالس از میرحسینی هروی، اثری اخلاقی و تعلیمی مربوط به قرن هفتم است. سید علیرضا مجتهدزاده، استاد دانشگاه فردوسی مشهد، نخستین‌بار در سال 1352 با استفاده از نسخۀ خطی موجود در کتابخانۀ دانشگاه فردوسی مشهد این کتاب را مقابله و تصحیح کرد. این تلاش و تصحیح در جای خود درخور ذکر و ارج‌گذاری است؛ اما به سبب‌های گوناگون مانند اشکال‌ها و کاستی‌های نسخة اساس و نسخه‌بدل‌ها، اشکالات پی‌نوشت و وجود اشتبا...
[ 22 ] - بررسی مضامین پایداری در شعر محمد مهدی جواهری و مجموعه "سرود درد" حمید سبزواری
محمد مهدی جواهری از بزرگ‌ترین شاعران کشور عراق است. بیشتر اشعار او به بیان مفاهیم سیاسی و اجتمـــاعی اختصاص دارد. وی به سرودن اشعار میهنی و قهرمانی گرایش داشته است. مضامین پایداری نیز در اشعارش به وفور دیده میشود. حمید سبزواری نیز شاعری انقلابی است که همواره با جریان انقلاب و مبارزه با طاغوت همراه شده است. هر دو شاعر خواستگاه ایرانی داشته و هر دو از حامیان مظلومان و...
[ 23 ] - مضامین زهدآمیز در اشعار خاقانی و ابو العتاهیه
زهد و مضامین مربوط به آن در ادب فارسی و عربی همواره مورد توجه شاعران و نویسندگان بوده است. ابو العتاهیه شاعر برجسته عرب در این زمینه جزء پیشتازان است. در شعر فارسی نیز به تحقیق خاقانی در مسیر تکامل شعر زهد قرار دارد که قبل از او به تجربه بیشتر شاعران از جمله رودکی، کسایی، سنایی و ... در آمد و در نهایت سنایی آن را به اوج رسانید. وجود...
[ 24 ] - مبانی قرآنی حضرات خمس در عرفان نظری
بروز تفکرات ابن عربی و شاگردان و شارحین آثارش نحله فکری جدیدی در عرفان اسلامی به وجود آورد که محصول شش قرن تفکر عرفا، فلاسفه و حکما و اهل کلام بوده است. در سیر و تکمیل این تفکر عرفانی اصطلاحات جدیدی به وجود آمد که برخی آن را زاییده تفکرات عجیب ابن عربی دانسته و بعضی آن را برگرفته از تأویل و تفسیر آیات و احادیث و یا معجونی از آن دانسته‌اند. حضرات و یا عوالم خمس از اصطلاحات مهم ...
[ 25 ] - تحلیل داستان غنایی مهتاب و کتان بر اساس تنها نسخة موجود آن در دانشگاه پنجاب پاکستان
مهتاب و کتان یا دل و جان اثر شاعری بنام آفرین لاهوری و اهل دیار پاکستان است، که نسخة آن در بخش نسخ خطی دانشگاه پنجاب نگهداری میشود و تاکنون تصحیح و چاپ نشده و ناشناخته باقی مانده‌است. داستان روایتی تغزلی از اشتیاق و علاقه بین دو معشوقه با نامهای دل و جان است. شاعر با بیانی حکیمانه و موجز بسیاری از مباحث حکمی را نیز در خلال داستان آورده است و پی در پی عشق و محبت را توصیف میکند. برجستگی این من...
[ 26 ] - بررسی نامه‌های عاشقانه در گل و نوروز و همای و همایون خواجو
منظومه‌های گُل و نوروز و همای و همایون خواجو کرمانی از منظومه های مطرحِ عاشقانه، در ادب فارسی به حساب می‌آیند. در این آثارنامه‌های عاشقانه‌ای ملاحظه میشود، این منظومه‌ها از زوایای مختلفی مورد توجه پژوهشگران قرار داشته است؛ اما نامه‌های موجود در آنها که اغلب بین عاشق و معشوق مبادله شده مورد پرداخت قرار نگرفته است، باید دید که این نامه‌ها در چه شرایط رد و بدل شدهاند ؟و درون مایه آنها چه بوده و چه...
[ 27 ] - گذری برتمثیل در مثنویهای طالب علی خان لکهنویی، متحلص به عیشی
تمثیل یکی از مهمترین و کهن ترین شیوه‌های بلاغی در ادب فارسی ایران و فرهنگ اجتماعی جهان است. به دلیل ظرفیت معنایی وکاریزمای گفتمان؛ حجم بزرگی از ادبیات تعلیمی را پوشش می‌دهد. در این مقاله ضمن معرفی ِ نسخه‌ی خطی "کلیات دیوانِ طالب علی خان متخلص به عیشی" نمونههای تازه‌ای از تمثیلات داستانی و شعری را از متن آن می‌آوریم. نسخه خطی این دیوان، به خط نستعلیق کتابت شده است. از ذکر تحمیدیهها و مناقب اهل ب...
[ 28 ] - نقد و تحلیل مضامین اجتماعی رمان سووشون (سیمین دانشور)
پژوهش حاضر با هدف شناخت فضای اجتماعی سال های پیش از انقلاب و تحلیل مسائلی هم چون نقش زنان در اجتماع، مردسالاری، غرب زدگی و حضور استعمار و خانواده با تکیه بر رمان سووشون سیمین دانشور، به روش، توصیفی - تحلیلی انجام گرفته است. جامعه‌شناسی ادبیات از سویی با ادبیات و از سوی دیگر با جامعه‌شناسی در ارتباط است. در این شیوة نقد، ساختار و محتوای اثر ادبی و ارتباط آن با جامعه و تأثیرات متقابل ادبیات و جا...
[ 29 ] - سیر انفسی در دیوان حافظ از منظر تحلیل گفتمان انتقادی
حافظ به عنوان یکی از سرایندگان برجستة ادبیّات عرفانی در میان شاعران پارسی‌سرا راجع به مسألة سعادت بشر و عوامل پیش‌برنده و بازدارنده از آن و همچنین نوع موضع‌گیری وی در قبال تعالیم صحیح و ناصحیح رسیدن به سعادت و سیر انفسی، عقاید ناب و درخور توجهی دارد. در این نوشتار به منظور شناخت بهتر و عمیقتر این نظرات از روش تحلیل گفتمان انتقادی استفاده شده است که شامل نظریه‌ها و روش‌هایی برای مطالعة تجربی روا...
[ 30 ] - بررسی شخصیّت ادبی عرفی شیرازی بر اساس کاربست کهن‌الگوها در دیوان او
نقد کهن‌الگویی یونگ، از مهمترین رویکردهای نقد ادبی است که کهن‌الگو (آرکی‌تایپ) را بن‌مایه‌ها و تصاویر اساطیری ماندگار در ناخودآگاه جمعی بشر می‌داند. دسته‌بندی این کهن‌الگوها نامحدود هستند ولی برخی انواع معروف‌ترین آنها عبارتند از: قهرمان، مادر، کودک، خدا، مرگ، قدرت، پیر خردمند، آنیما، آنیموس، پرسونا (نقاب) و سایه. در این پژوهش که به روش اسنادی و توصیفی انجام می شود، کاربست کهن‌الگوها در دیوان ع...
[ 31 ] - شخصیت‌پردازی در داستانهای کودکان براساس نظریه گریماس
شخصیّتپردازی از عناصر اصلی داستانپردازی است. شخصیّت‌های داستان در تداوم پی‌رنگ داستان نقش اساسی دارند و به‌مثابه الگو، نمایانگر جایگاه انسان در دنیاهای متفاوت فرهنگی و اجتماعی هستند و با بررسی آنها میتوان، هم از فضای داستان مطّلع شد و هم به توانایی نویسنده پیبرد. پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل شخصیّت‌های داستان با استفاده از الگوی کنشگر گریماس و پی بردن به شیوه‌های شخصیّتپردازی در داستانهای کودک...
[ 32 ] - "سنگ آفتاب" اکتاویو پاز و تأثیر آن بر ذهن و زبان شاملو
سنگ آفتاب اکتاویو پاز، یکی از آثاری است که شاملو را در راه رسیدن به زبانی مستقل و تازه، وامدار خود می‌سازد. این وامداری گاهی چنان منفعلانه است که علاوه برکاربرد آینه‌وار مفاهیم و واژگان و تصاویر، به توازی درساختارهای نحوی نیز ختم میشود و گاهی چنان عمیق است که به آفرینش خبرعظیم می‌انجامد و موجب گریز شعرش از قراردادهای مالوف نظام بلاغی می‌گردد. تعمق مبانی مکتب اکتاویو پاز در پاره‌ای از اشعار شا...
[ 33 ] - شیوه‌های ترغیب در متون عرفانی با تکیه بر منظومة حقیقة‌الحقّ یا آینة حقّ‌نما
ترغیب، در متون عرفانی و دینی جایگاه ویژه‌ای دارد؛ همچنین مهمتر از تحذیر و عامل هدایت غیرمستقیم افکار عمومی است. جستار حاضر موضوع ترغیب در متن حقیقة‌الحقّ یا آینة حقّ‌نما اثر عبداللطیف چشتی را به منظور نشان دادن تلاش سرایندة این منظومه در جلب سالکان به سمت عرفان توحیدی و نیز چگونگی جاودانه ساختن نام فرقة متبوع خود یعنی چشتیّه را در تاریخ متون عرفانی بررسی میکند. این پژوه...
[ 34 ] - The Concept of "othering" at Explaining Creed and Tradition from the View of "Khadjeh Abdullatif Chashti" through his Epopee "Haqiqatulhaq"
This article has no abstract.
[ 35 ] - نقش تمثیلی حیوانات در طرب المجالس
استفاده از حیوانات به عنوان شخصیت داستانها و حکایتهای داستانی، یکی از ابزارهایی است که نویسندگان و داستانسرایان از دیرباز تاکنون به آن توجّه داشته و از آن بسیار بهره بردهاند. از جمله آثاری که در بخشی از آن از حیوانات برای ایفای نقش تمثیلی و نمادین استفاده شده، کتاب طربالمجالس اثر میرحسینی غوری هروی است که در قرن هفتم تألیف شده است. میرحسینی هروی در بخش سوم کتاب با عنوان «در فضیلت و...
[ 36 ] - معرفی نسخه خطی حق الیقین استرآبادی و سیری سبک شناسانه در آن
«حق الیقین» یکی از معروف‌ترین آثار استرآبادی(متوفی 1316) است که علاوه بر مباحث اصول دین، مشتمل بر مطالب اخلاقی است و آن را در زمره ادبیات عرفانی دوره قاجار نیز آوردهاند. اهمیت «حق الیقین» به عنوان نسخه خطی به جهت آن است که تنها یک نسخۀ منحصر به فرد از آن در دست است. امید است این پژوهش، راهگشای پژوهش‌های دیگر درباره این نویسنده باشد که علاوه بر علوّ مقام دینی از بزرگان اهل معنا و عرصه ع...
[ 37 ] - بررسی ویژگی سهل‌ممتنع در غزلیّات وحشی بافقی
غزل بهترین قالب برای بیان کردن گونه ادب غنایی است و شاعران بی‌شماری از این قالب برای بیان کردن اشعارشان استفاده کرده‌اند. یکی از این شاعران وحشی بافقی است. او یکی از بزرگ‌ترین شاعران قرن دهم است که نسبت به شاعران دوره خود در جایگاه ممتازی قرار دارد. وحشی بافقی در همه قالب‌های شعری طبع‌آزمایی کرده است، امّا شهرتش بیشتر به خاطر غزل‌های پر سوز و گداز اوست. یکی از دلایلی که غزل‌های او را ممتاز گردان...
[ 38 ] - گونه های تمثیل در مثنوی المعنویه الخفیه اثر ابراهیم گلشنی بردعی
برای فهم آثار عرفانی که اغلب حاصل تجربهها و آموزههای عرفانی شاعران عارف است، صور خیال نقش زیادی داشته و جزء لاینفک آثار عرفانی است. صاحبان این آثار به شکلی آسان و همه فهم از حکایات، داستانها، امثال، قصههای تمثیلی و رمزی برای تصویر و استدلال و توجیه دعاوی و اقوال خود بهره میگرفتهاند تا تصوّر و قبول آنها برای اذهان آحاد مردم به آسانی انجام گیرد. مثنوی عرفانی «المعنویهالخفیه» سرودة شیخ ابر...
[ 39 ] - بینامتنیت قرآنی در نسخه خطی مرآة الخیال
یکی از دستاوردهای تازه در حوزه نقد ادبی، بینامتنیت(Intertextualite) یعنی بررسی رابطه متون و میزان تأثیرپذیری آنها از یکدیگر است. بر اساس این نظریه از آنجا که تراوش افکار آدمی حاصل مطالعات، تجربیات و آموخته‌های قبلی اوست؛ پس تمام متون بشری خواسته یا ناخواسته وامدار آبشخور افکار و آثار پیشینیاناند و پر واضح است که این تأثیرگذاری با توجه به جایگاه متون و میزان ارزشمندی آنان نزد جوامع متفاوت است...
[ 40 ] - بررسی و تحلیل نسخۀ خطی «طب منظوم» اثر عبدالکریم اعرج متخلص به عجزی
یکی از منظومه‌های ناشناختۀ طبی قرن هشتم، نسخۀ طب منظوم اثر حکیم عبدالکریم اعرج متخلص به عجزی است که با شمارۀ 757 در کتابخانۀ مدرسۀ عالی سپهسالار نگهداری میشود و در 6896 بیت با خط نستعلیق کتابت شده است. این اثر در 433 صفحه و در قالب مثنوی و وزن فاعلاتن فاعلاتن فاعلاتن فاعلن (بحر رمل مثمن مقصور) در قرن هشتم سروده شده است. هدف این نوشتار، بررسی و تحلیل نسخۀ طب منظوم و نیز آشنایی با مفاهیم پزشکی ق...
[ 41 ] - The evolution of the meaning of the word nurse based on the classical texts of Persian literature
Background and Aim: The semantic evolution of a word over time is inevitable, indicating a social, political, religious or cultural process. Nurse is one of the words that has a significant presence in Persian literature texts and has been used in many different meanings such as slave, servan, maid, devotee, obedient, patient and preserver. The purpose of this study is to show its semantic ev...
نویسندگان همکار