نقد جامعه‌شناختی یکی از شیوه‌های کارآمد در نقد متون ادبی، به‌خصوص رمان است. در این شیوه، ارتباط ساختار و محتوای رمان با وضعیت و دگرگونی‌های جامعه و محیطی که در آن متولد شده است، کندوکاو می‌شود و چگونگی انعکاس و بازنمایی هنرمندانه‌ی اجتماع در جهان تخیلی اثر ادبی، نقد و تحلیل می‌گردد. سابقه‌ی این‌گونه از پژوهش و به‌کارگیری این شیوه در نقد رمان فارسی ایران، کارآیی نقد جامعه‌شناختی در نقد و بررسی ر...

رمان دکتر نون زنش را بیشتر از مصدق دوست دارد، به‌قلم شهرام رحیمیان، اثری مدرن و از رمان­های سیاسی درخور‌تأمل است که به بازنگری متفاوت کودتای 28 مرداد، با تکیه بر مسائل روانی شخیت‌­های سیاسی، می‌­پردازد. در این جستار، با دقت در مؤلفه «چندصدایی» باختین، ضمن تبیین این اصطلاح، مصداق­‌ها و کاربست آن را با شیوه توصیفی‌ـ‌تحلیلی در رمان بررسی کرده­‌ایم و کوشیده‌­ایم در ابتدا به این سؤال که «چندصدایی چه...

می‌توان رمان تهران، شهر بی‌آسمان را یکی از مهم‌ترین رمان‌های اجتماعی- سیاسی دانست که از جهات مختلف می‌تواند مورد بررسی قرار بگیرد. یکی از رویکردها، نظریۀ چندآوایی باختین است که دربارۀ شاخص‌های گفت‌وگو و چندصدایی در یک اثر بحث می‌کند. میخائیل باختین یکی از بزرگ‌ترین منتقدان و نظریه‌پردازان روسی است که در نظریۀ «منطق مکالمه»، خوانش گفت‌وگویی در ژانر رمان را مطرح می‌کند. در پژوهش پیش-رو، ضمن معرفی...

به عقیدة بسیاری از صاحب‌نظران، پیدایی نوع ادبی رمان مستلزم شیوة خاصی از انسان‌شناسی و نگاه به عالم است که جز در تمدن مدرن امکان ظهور نداشته است. رمان، به‌ویژه رمان رئالیستی، نوعی ادبی است که با انسان منفرد و امکانات فراروی او برای مواجهة با مسائل و معضلات دنیای مدرن سروکار دارد. در میان داستان‌های قرآنی، قصة یوسف پیامبر (ع) بسیاری از شاخصه‌های رمان را دارد و برخی پژوهش‌ها به تحلیل این شباهت و ح...

در دسته بندی رمانهای دهه هشتاد و نود، چهارنوع رمان عامه پسند، رمان جنگ، رمان شهری و رمان زن- محور را ملاحظه می کنیم که تفاوت ها و تقابل های نسلی بسته به نوع رمان و اندیشۀ حاکم بر آن در این تقسیم بندی چهارگانه متفاوت است. مساله اصلی این پژوهش، تحلیل چگونگی بازآفرینی مناسبات نسلی در رمان های این دو دهه است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی و بر مبنای تقسیم بندی چهارگانه ای است که از رمان ها انجام شده است...

از مهم ترین عناصر داستان که معیاری برای سنجش یک اثر داستانی به شمار می آید، شخصیت و شخصیت پردازی است که نقشی برجسته در انتقال درون مایه داستان دارد. غسان کنفانی از برجسته ترین نویسندگان فلسطینی است که با پردازش هنرمندانه این عنصر در داستان هایش، مجال را برای بررسی آن فراهم ساخته است. مقاله حاضر به تحلیل شخصیت پردازی وی در رمان اُمّ سعد می پردازد و، پس از اشاره به تعهد وی در هنر داستان نویسی و تعر...

رمان «سهم من» اثر پرینوش صنیعی در زمره پرفروش ترین رمان های 14سال اخیر ایران است که در سال 82 توسط انتشارات روزبهان به چاپ رسید. این رمان با داستان پردازی زیبا علاوه بر نمایاندن شرایط و اوضاع اجتماعی دهه 40و پس از آن، به توصیف جایگاه زن در آن دوران می پردازد .در این مقاله سعی گردیده است به این مسئله پاسخ داده شود که چگونه عوامل سیاسی،اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی سبب نگارش این رمان شده است؟ با توجه...

رمان یکی ازانواع ادبی جدید است که دراوایل قرن بیستم،به عنوان یک فنّ ادبی مستقل،جایگاه خودرادرادبیات عربی محکم کرد.این گونه­ی ادبی دربیان مسائل مربوط به زندگی انسان معاصرکه بامعضلات خاصّ دنیای خوددست وپنجه نرم می­کند،از توان بالایی برخوردار است و توجّه بسیاری از نویسندگان خوش ذوق را به خود جلب کرده است؛ یکی از این نویسندگان معاصر عرب«نجیب محفوظ»است که علاوه بر داستان کوتاه، در زمینه­ی رمان نیز آثار...

در داستان نویسی مدرن بسیاری از شیوه های سنتی روایت از میان رفته و معمولاً صناعت داستان بیشتر از محتوای آن در کانون توجه قرار گرفته است. رمان کوتاه شازده احتجاب اثر هوشنگ گلشیری یکی از نخستین داستان های ایرانی است که در آن به «فرم» داستان و شیوه های روایت بیش از هر چیز دیگر تکیه شده است. از نکته های مهم این رمان، چرخش های به جا و به موقع زاویة دید است. بررسی و تحلیل زاویۀ دید و شیوه های روایی با ...