خاورمیانه از مهمترین کانون های منازعه و بحران در جهان است. این منطقه که شامل کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، کشورهای عربی منطقه اسرائیل، کشورهای غیر عربی همانند ایران و ترکیه و نوار شمالی افریقا می باشد. در سال های پایانی قرن بیستم و دهه آغازین قرن بیست و یکم درگیر منازعات بسیاری بوده است. شاید هیچ منطقه دیگری در جهان به اندازه خاورمیانه با منازعه روبه رو نبوده است. به گفته باری بوزان، خاورمیانه ...

بدون تردید تحولات عربی یکی از مهم‏ترین و تأثیرگذارترین تحولاتی است که طی چند دهه گذشته در خاورمیانه روی داده است. البته در ارتباط با ماهیت و محتوا و حتی عنوان این تحولات اختلاف‏نظرهای گسترده‏ای وجود دارد. به واقع استفاده از عناوینی هم چون بهار عربی، تحولات عربی، انقلاب های عربی یا بیداری اسلامی، نشان‏گر نگاه‏های مختلف و متفاوت به ماهیت تحولاتی است که طی چند سال گذشته خاورمیانه را فراگرفته و همچ...

این مقاله، از منظر تاریخی و جامعه شناختی به تبیین عوامل و زمینه های تغییر رژیم در جوامع عربی خاورمیانه در جریان تحولات بیداری اسلامی می پردازد. پرسش این است که تحول این جوامع که با عنوان بیداری مردم مسلمان خاورمیانه از آن یاد می شود، تحت تأثیر کدام عوامل و زمینه ها شکل گرفته است. نویسنده، این عوامل و زمینه ها را به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرده و آنها را شامل تداوم چند دهه حکومت های نادرست، ...

این مقاله، از منظر تاریخی و جامعه شناختی به تبیین عوامل و زمینه های تغییر رژیم در جوامع عربی خاورمیانه در جریان تحولات بیداری اسلامی می پردازد. پرسش این است که تحول این جوامع که با عنوان بیداری مردم مسلمان خاورمیانه از آن یاد می شود، تحت تأثیر کدام عوامل و زمینه ها شکل گرفته است. نویسنده، این عوامل و زمینه ها را به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرده و آنها را شامل تداوم چند دهه حکومت های نادرست، ...

فرایندهای تصمیم سازی، ساخت قدرت و مناسبات دولت ـ ملت (در حوزه مشروعیت‌بخشی و مشروعیت ‌زدایی) از رابطه قدرت میان دولت و ملت، به‌عنوان دو جزء بنیادی یک واحد سیاسی مدرن، متأثر است؛ ازاین‌رو همواره، نوعی هماوردی ژئوپلیتیکی میان نهاد دولت و ملت در جریان است که بسته به نوع رقابت، شکل (فرم) نظام سیاسی را متأثرخواهد‌کرد. نقش‌آفرینی عرصه عمومی و ملت‏ها تحولی است که در ادبیات ژئوپلیتیک از آن با عنوان ژئو...

سؤال اصلی مقاله این است که انقلاب اسلامی ایران با توجه به زمینه‌های تاریخی و اهداف مشترک با خیزش‌های اخیر در منطقه، تا چه حد می‌تواند خود را به عنوان الگوی ظرفیت‌ساز در کشورهای عربی مطرح کند؟در پاسخ می‌توان گفت که زمینه‌های تاریخی و اهداف مشترک انقلاب اسلامی ایران با انقلاب‌های اخیر در خاورمیانه که مبتنی بر گفتمان‌های دین‌محور، عدالت‌محور و سلطه‌ستیزانه می‌باشد، محورهایی است که انقلاب اسلامی ای...

رسانه ها ابزار تولید و القای معانی و ایستارهایند. از راه رسانه ها، ایدئولوژی های سیاسی پرورده، منتقل و در ناخودآگاه فردی و جمعی افراد نهادینه و تثبیت می شوند. منطقة خاورمیانه، به ویژه بخش عربی آن، ساختاری ایدئولوژیک دارد. این ساختار ایدئولوژیک، استوار بر بهره گیری از رسانه های گروهی، به منزلة ابزاری برای تولید، بازتولید و القای انگاره هاست. اساس این کاربست رسانه ای، بازتولید سیطرۀ این نظام های ...

یکی از تحولات اساسی در امنیت منطقه‌ای خلیج فارس در شرایط کنونی، میل به ائتلاف و اتحاد کشورهای عربی منطقه با ایالات متحده آمریکا به منظور مدیریت بحرانهای امنیتی منطقه خاورمیانه بویژه سوریه و یمن  است. همکاری‌های آمریکا و کشورهای عربی خلیج فارس در شرایطی است که پیش از این در دوران اوباما، ایالات متحده به منظور رقابت با چین، استراتژی چرخش به سمت پاسیفیک در پیش گرفته بود و پیوندهای استراتژیک خود را...

هدف این مقاله، بررسی مهمترین مؤلفه‏های مؤثر بر چشم‏انداز سیاسی جنبش‏های انقلابی عربی و چالش‏های پیش روی الگوی نوین دولت در خاورمیانه عربی می‏باشد. یافته‏ها نشان می‏دهد‏ در مرحلة گذار به دولت مدنی، مؤلفه‏هایی مانند ماهیت دولت و نوع واکنش رژیم سیاسی به جنبش انقلابی، نوع ائتلاف یا انشقاق گفتمان‏های فکری سیاسی نوگرا با احزاب سنتی اسلام‏گرا، بی‏طرفی یا نوع مداخلة نیروهای مسلح، و کیفیت تأثیرگذاری عوا...

از اواخر سال 2010 تا به حال، کشورهای عرب مسلمان خاورمیانه و شمال افریقا دست خوش ناآرامی های سیاسی و اجتماعی بوده است؛ انقلاب هایی در برخی از این کشورها رخ داده و در کشورهایی مثل تونس، مصر، لیبی و یمن به پیروزی رسیده است. همچنین ناآرامی هایی که هنوز ممکن است به انقلاب منجر شود در بحرین و سوریه در جریان است. انقلاب های اخیر، موج جدید آزادی خواهی و مردم سالاری را در خاورمیانه و شمال افریقا رقم زد؛...