در برابر «تقدیرگرایان کلامی»، که معتقدند علم پیشین الاهی با ارادة آزاد انسان در تعارض است، «سازگارگرایان» بر این باورند که علم پیشین خداوند با ارادة آزاد انسان سازگار است. «علامه طباطبایی» و «ویلیام کریگ» به گروه اخیر تعلق دارند و برای حل این مسئله راه‌حل ارائه می‌دهند. در این مقاله به بررسی تطبیقی «نظریة علم میانه»، به‌منزلة راه‌حل نهایی کریگ و دیدگاه علامه طباطبایی در باب این مسئله، می‌پردازی...

با توجه به این که مسأله شناخت از پیچیده ترین مسائل معرفت انسانی است و گره های نگشوده در این زمینه وجود داشته و اذهان بشری دچار آشفتگی شده است ، لذا به این سبب اندیشمندان بزرگی به آن پرداخته و دیدگاه های گوناگونی ارائه کرده اند . از این میان دو فیلسوف بزرگ ، دیوید هیوم و علامه طباطبایی ، به کاوش در مبانی شناخت آدمی اهتمام ورزیده اند و دیدگاه های متعارضی عرضه کرده اند ، که مهم ترین آن ها در باب...

بحث درباره ی امکان تمایز میان معرفت پیشین و پسین و نیز تحلیلی و ترکیبی از مباحث مهم در معرفت شناسی معاصر است. هر چند کانت وجود گزاره های پیشین ترکیبی را در برخی حوزه ها ممکن دانسته بود با این حال، رویکرد غالب در میان فیلسوفان تجربه گرا، به ویژه در قرن بیستم، نفی هر گونه معرفت پیشین از سوی تجربه گرایان افراطی یا محدود کردن آن به گزاره های تحلیلی از سوی تجربه گرایان معتدل بوده است. در این پایان ن...

علامه طباطبایی، قدر مسلّم محیی و مجدد حکمت در دوران معاصر بویژه در شهر، حوزه علمی و مکتب شیعی قم و معلم و مروج حکمت میباشد. ایشان از برجستگان حکمت اجتماعی اسلامی نیز بوده و بلکه برجسته ترین چهرگان شالودهساز و شاخص آن میباشد؛ چنانکه میتوان از ایشان به عنوان حکیم محض و نظری و حکیم اجتماعی و معرفت شناسی یاد نمود. فرضیه: نگاه، نظریه و نظام حکمت متعالی محض علامه طباطبایی ظرفیت بازتولید سیاسی و تأسیس ...

هدف این پژوهش تبیین نظریه ویتگنشتاین متأخر، یعنی نظریه بازی‌های زبانی، و استنباط دلالت‌های آن در زمینه مبانی و اصول تربیتی و تحلیل و نقد آن از دیدگاه علامه طباطبایی است. در این پژوهش از روش تحلیل مفهومی، روش استنتاجی و تحلیل انتقادی استفاده شده است. برای این منظور پس از استخراج و استنباط مبانی و اصول نظریه بازی‌های زبانی ویتگنشتاین، نقد آن‌ها از دیدگاه علامه طباطبایی مطرح می‌شود. طبق یافته‌های ...

روش اندیشه کلامی علامه محمدباقر مجلسی از جهت انحصار منبع معرفت کلامی در روایات به روش اخباریان نزدیک است. اما آیا می توان او را همچون محمدامین استرآبادی و ابن ابی الجمهور احسایی متکلم اخباری به شمار آورد؟ لازمه پاسخ به این پرسش بررسی نقش عقل در آثار اوست. عقل به منزله ابزار معرفت در اندیشه مجلسی حضور چشم گیری دارد. وی هم در مرحله تحقیق حدیث از عقل استفاده صوری می کند و هم در شرح و کشف معنای حدی...

محورهای اصلی دیدگاه های علامه مجلسی در بیان توحید در سه حیطه بررسی می شود: اول به نظرات ایشان درباره معرفت و شناخت بشر از خداوند متعال پرداخته شده است. وی معتقد است که از نظر عقل، شناخت بشر از ذات و کنه حضرت حق امری محال و غیر ممکن است ولی گونه ای از شناخت و معرفت در انسان ها نهادینه شده است که می تواند ارتباط بشر با خداوند را حفظ کند؛ که همان معرفت فطری است. از طرف دیگر شناخت بشر از خداوند مت...

بررسی حقیقت تأویل از نگاه آیات قرآن و تبیین دیدگاه علامه طباطبایی در این باره است. نویسنده پس از بیان تفاوت دیدگاه ها، راجع به مفهوم تأویل، به بررسی معنای آن از دیدگاه قرآن پرداخته در این راستا آیاتی را که واژه تأویل در آن به کار رفته یک به یک مورد بحث قرار داده است و از مجموع بررسی ها به این نتیجه می رسد که دیدگاه علامه طباطبایی درباره ی تأویل با مدلول آیات قرآن سازگارتر از سایر نظریات است. ای...

آسیب شناسی معرفت دینی ـ به معنای شناخت آفاتی که به درک و باور دینی زیان می رساند ـ از بحث های نوپایی است که البته می توان برخی نمودهای آن را از لابه لای آثار پیشینیان نیز استخراج نمود. علامه طباطبایی در قامت یک متفکر دینی با غور در منابع اسلام، ضمن شناخت آسیب های معرفت دینی، به مقابله با آنها پرداخته و از این رهگذر، شیوه های متفاوتی برای فهم صحیح دین ارائه نموده است. نوشتار حاضر ضمن برشمردن مهم...

ایمان موضوعی پرسابقه در کلام و اندیشه دینی است، که قدمتی به تاریخ ادیان دارد. از آن جا که پیروان هر دینی خود را مؤمن می­خوانند، رستگاری و سعادت را در سایه ایمان می­یابند. امروزه، سخن از ایمان در مباحث معرفت شناختی جایگاه خود را دارد و با نگاه ویژه­ای بدان پرداخته می­شود؛ از این رو دانشمندان معاصر به دنبال تحلیل ماهیت ایمان، به تعریف ایمان، سنخ، متعلق، آثار ایمان و تعیین رابطه آن با عقل، عمل و ....