عبدالرسول کشفی
دانشیار دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران
[ 1 ] - بررسی امکان جاودانگی فردی از منظر ویلیام جیمز با تکیه بر آرای یوجین فونتینل
در این مقاله به بررسی دیدگاه یوجین فونتینل در زمینۀ جاودانگی فردی می‌پردازیم. او با استفاده از روش تجربی و پراگماتیستی ویلیام جیمز و پروردن نظریۀ میدانی او و ایده‌های روانشناسانه‌اش دربارۀ "خود"، دیدگاه خاصی برای امکان وجود زندگی پس از مرگ ارائه کرده است. از نظر ایشان با استفاده از آرای جیمز، درون جهانی که پوینده و دارای رابطه محسوب می‌شود، می‌توان فناناپذیری را تصور کرد. اعتقاد به جاودانگی موض...
[ 2 ] - بررسی و نقد ادلّه تحقّق وجود ذهنی در فلسفه اسلامی
از زمان ابن‌سینا تاکنون دلایل گوناگونی بر اثبات وجود ذهنی ارائه شده است که مهمترین آنها ده دلیل است. این مقاله می کوشد تا، ضمن بررسی و نقد این براهین ده‌گانه، نشان دهد که: 1) اثبات وجود ذهنی برای ادراکات حصولی صرفاً با یاری مقدّمه‌ای تعمیم‌دهنده ممکن است. 2) دو برهانِ حکم بر معدومات و قضایای حقیقیه صرفاً در صورت ارجاع به برهانِ تصوّر معدومات نتیجه بخش اند. 3) هفت برهان از براهین وجودِ ذهنی از قبیل...
[ 3 ] - نوجوانی و تحول معنا: مقایسه منابع و ابعاد معنای زندگی در دختران و پسران نوجوان
با وجود تحقیقات متعددی که بر روی تجربهی معنای زندگی صورت گرفته است، کماکان این ابهام وجود دارد که منابع معنابخش به زندگی یک نوجوان چیست و نوجوانان دختر و پسر چه تفاوتی از نظر این منابع و نیز ابعاد وجود و جستجوی معنای زندگی با یکدیگر دارند. مطالعه‌ی حاضر منابع و حوزههایی که از نظر نوجوانان به زندگی آنها معنا داده، میزان وجود و جستجوی معنای زندگی و نیز تفاوت دختران و پسران در این مولفهها را مو...
[ 4 ] - بررسی دیدگاه دوگانه انگاری ویژگی ها با تأکید بر شبه پدیدارانگاری واستدلال تصورپذیری زامبی
«طبیعتگرایی» دیدگاهی است که جهان را صرفاً پدیدآمده از جواهر مادی میداند. یکی از مهمترین شاخههای این دیدگاه در حوزه ذهن و بدن، دیدگاه «دوگانهانگاری ویژگیها» است. بر مبنای این دیدگاه، جواهر مادی علاوه بر ویژگیهای فیزیکی، در شرایط معینی میتواند واجد ویژگیهای ذهنی (غیرفیزیکی) نیز باشند. همبستگی بین این دو دسته ویژگی، به واسطه آموزه «وقوع تبعی منطقی جهانی» قابل تبیین ا...
[ 5 ] - بررسی برخی دیدگاه‌ها درباب آموزه فدیه
بر مبنای «آموزهی فدیه»، مسیح(ع) با تحمل رنجهای بسیار و مرگی سخت، سبب شد که خداوند گناهان بشر را ببخشاید و از عذاب نوع انسان چشم پوشی کند. در باب این آموزه نظریات گوناگونی ارائه شده است که مهمترین آنها عبارتند از: « نظریهی غرامت»، «نظریهی نمونه اخلاقی» و «نظریهی جبران». این مقاله می کوشد ضمن معرفی این نظریهها، به چالش‌های بر سر راه هریک از آنها و نیز پاسخهای به این چالشها بپردازد. در ا...
[ 6 ] - ناتعین‌گرایی و فاعلیت الهی از منظر دیوید بارتالامیو
تحولات علمی معاصر، تصور سادهی ماشینوار از جهانی با قوانین ثابت نیوتنی را آرام‌آرام با تصوری پیچیدهتر، یعنی باور به وجودِ نوعی عدمِ‌تعینِ تحویلناپذیر جایگزین کرده است. اگر باور به جهانی متعین، نفی محدودیت از خداوند در تعامل با مخلوقات را نیازمند تبیین نموده بود؛ اکنون مسأله از سوی مقابل رخ نموده و تلاش فیلسوفان دین و متکلمان بایستی معطوف به بیان نحوهی فاعلیت و هدفمند عمل کردن خداوند در جهانی...
[ 7 ] - بررسی معانی گوناگون اصالت وجود و اعتباریت ماهیت در نظام صدرایی
ملاصدرا در آثار خویش اصالت وجود، و، به تَبَع، اعتباریت ماهیت، را در دو معنا به کار میبرد: 1. مفهوم وجود در عالم خارج از ذهن دارای مصداق است، اما ماهیت مصداق خارجی و بیرونی ندارد. 2. هر دو دارای مصداق خارجیاند با این تفاوت که وجود تحقق بالذات، و ماهیت به عرض و به واسطة وجود تحقق خارجی دارد. بنابر معنای اول، عالم خارج صرفاً عالم وجود است و بر اساس معنای دوم، عالم خارج عالم وجود و ماهیت، هر دو، است...
[ 8 ] - بررسی دیدگاه ویلیام هاسکر دربارة «علم میانی» خداوند با تکیه بر آرای توماس فلینت
نظریة علم میانی یکی از راه‌حل‌های جبرگرایی الهیاتی است. بر مبنای جبرگرایی الهیاتی، اگر علم خداوند به رویدادهای آینده، ازجمله افعال انسان، خطاناپذیر باشد، انسان کاری جز آن‌چه خداوند از پیش میداند نمی‌تواند بکند، از این رو، در افعال خود مجبور است. این نظریه با اعتقاد به این‌که خداوند به تمام شرطی‌های خلاف واقع که در مورد موجودات مختار صادق است، علم‌ِ پیشاارادی دارد، به حل معضل یادشده میپردازد....
[ 9 ] - بررسی تطبیقی دیدگاه علامه طباطبایی و ویلیام کریگ در باب مسئلة «تقدیرگرایی الاهیاتی»
در برابر «تقدیرگرایان کلامی»، که معتقدند علم پیشین الاهی با ارادة آزاد انسان در تعارض است، «سازگارگرایان» بر این باورند که علم پیشین خداوند با ارادة آزاد انسان سازگار است. «علامه طباطبایی» و «ویلیام کریگ» به گروه اخیر تعلق دارند و برای حل این مسئله راه‌حل ارائه می‌دهند. در این مقاله به بررسی تطبیقی «نظریة علم میانه»، به‌منزلة راه‌حل نهایی کریگ و دیدگاه علامه طباطبایی در باب این مسئله، می‌پردازی...
[ 10 ] - بررسی دیدگاه ملاصدرا و جان هیک در باب ارتباط نفس و بدن
ارتباط نفس و بدن از مباحث مهم فلسفة ذهن است. دربارة این ارتباط دو دیدگاه وجود دارد: یگانهانگاری و دوگانهانگاری؛ دوگانهانگاری دیدگاهی است که انسان را متشکل از دو جنبة بدن مادی و نفس مجرد میداند. یگانهانگاری که در تقابل با دوگانهانگاری است دو شاخه دارد: یگانهانگاری مادیگرایانه که حقیقت انسان را مادة محض تلقی می‌کند و یگانهانگاری ایدئالیستی که حقیقت انسان را نفس محض میداند. ملاصدرا و جا...
[ 11 ] - سالمندی و معنای زندگی: بررسی میدانی منابع و ابعاد معنا در زنان و مردان سالمند
مطالعه‌ی حاضر منابع و حوزههایی که از نظر سالمندان به زندگی آنها معنا داده و میزان وجود و جستجوی معنای زندگی و نیز تفاوت زنان و مردان در این مولفهها را مورد بررسی قرار داده است. جامعه‌ی آماری این پژوهش توصیفی را افراد سالمند بالای 60 سال در شهر تهران تشکیل دادند. از این جامعه‌ی آماری 287 فرد سالمند بالای 60 سال (43/67= M؛ 75/4=Std؛ 54 درصد سالمند زن) به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب شده و به...
[ 12 ] - تعَیُّن گرایی و فاعلیّت الهی از منظر علّامه طباطبایی
چگونگی دخالت خداوند در جهانِ طبیعت از مسایل دیرین و مهم در حوزۀ کلام و فلسفۀ دین به شمار می‌رود که تلاش برای حلِّ آن به عرضۀ نظرات گوناگون و بعضاً متضادی منتهی شده که در بازۀ وسیعی از جبر گرفته تا تفویض گسترده شده‌اند. این نوشتار با به کارگیری معیاری جدید به منظور تفکیک افعال گوناگون الهی در جهان خلقت، به معرفی و ارزیابی رویکرد علّامه طباطبایی - به عنوان فیلسوفی تعیّن‌گرا -در قبال این موضوع پرداخته...
[ 13 ] - بررسی استدلال تقدیرگرایی کلامی و پاسخ «خداگرایی گشوده
آسیب‌شناسی معرفت دینی ـ به‌معنای شناخت آفاتی که به درک و باور دینی زیان می‌رساند ـ از بحث‌های نوپایی است که البته می‌توان برخی نمودهای آن را از لابه‌لای آثار پیشینیان نیز استخراج نمود. علامه طباطبایی در قامت یک متفکر دینی با غور در منابع اسلام، ضمن شناخت آسیب‌های معرفت دینی، به مقابله با آنها پرداخته و از این رهگذر، شیوه‌های متفاوتی برای فهم صحیح دین ارائه نموده است. نوشتار حاضر ضمن برشمردن مهم...
[ 14 ] - بررسی نقادانۀ خداباوری شکاکانۀ برگمن و بن‌بست شکاکیت اخلاقی
خداباوری شکاکانه یکی از انواع پاسخهای فیلسوفان خداباور در واکنش به مسئلۀ قرینه‌ای شر است. این رویکرد که خود دربردارندۀ مجموعه‌ای از آراست، با تکیه بر محدودیت قوای شناختی بشر و پیچیدگی و ژرفای واقعیت ارزشی، در ادعای گزاف‌بودن شرور تردید می‌افکند. این مقاله مبتنی بر آرای برگمن، از فیلسوفان برجستۀ این حوزه، است. برگمن با مطرح‌کردن فرض‌های شکاکانۀ خود که مبتنی بر اصل «نمونة بارز» هستند، می‌کوشد تا...
[ 15 ] - تحلیل وجود شناختی اشیای انضمامی: نظریه هسته‌ای و ایده مقولاتی جوهر ارسطویی
تحلیل وجود شناختی جزئی‌های انضمامی به ارتباط میان یک شیء انضمامی با صفات آن میپردازد. دو نظریة هسته‌ای پیتر سیمونز و نظریه مقولاتی جوهر ارسطویی ازجمله نظریه‌هایی هستند که می‌توانند تبیین نسبتاً قابل‌قبولی برای سه مسئله «این‌همانی تمیز ناپذیرها»، «ضرورت‌گروی تندروانه» و «تغییر» ارائه دهند. برغم برتری‌های این دو نظریه نسبت به سایر نظریه‌های موجود، هر یک با اشکالاتی روبرو هستند. به نظر می...
[ 16 ] - The Coceivability of a Disembodied Personal Life Beyond Death Based on David Lund’s Views
As science focuses exclusively on the physical, it seems to assume that the brain has a key role in the origin if not also the constitution of our consciousness; and thus the destruction of the brain, the nervous system, and the body makes it pointless or even absurd to think of any personal consciousness after death. But one need not be convinced by this. However, any effort to investigate a p...
[ 17 ] - بررسی نسبت امرِ الوهی و شخصوارگی
نسبت «شخصوارگی» و «امرِ الوهی»، همواره، از مسائل مهم الهیات و فلسفۀ دین بوده و سبب شکل‌‌گیریِ دوگانۀ «شخصوارگی» و «ناشخص‌‌وارگیِ» امرِ الوهی شده است. «شخصوارگی» به معنای داشتن اوصافی مانندِ علم، قدرت، اراده و خیر است که در انسان نیز، به صورت محدود، دیده می‌شود. «تئیزم» با نسبت دادن چنین اوصافی به امرِ الوهی، مهمترین مدافع شخصوارگی است. در مقابل، «پنتئیزم» چنین استدلال می‌کند که الف) شخص، مساوی ...
نویسندگان همکار