نظامهای معرفتی را می توان در قالب مجموعه ای از گزاره ها تنظیم کرد، گزاره هایی که خود از مجموعه ای از اصطلاحات پدید آمده اند. در هر نظام معرفتی بعضی گزاره ها از بعضی دیگر استنتاج شده و برخی اصطلاحات به کمک اصطلاحات دیگر تعریف می شوند. کاربرد روش هندسی در یک معرفت، گزینش مجموعه ای از گزاره ها و استنتاج گزاره های دیگر از آنها و انتخاب مجموعه ای از اصطلاحات و تعریف اصطلاحات دیگر بر مبنای آنهاست. در...

فهم گزاره ها و مسائل هر علمی بر مبانی و قواعد خاصی استوار است که در اصطلاح، «منطق فهم» نامیده می شود. پژوهش حاضر که درصدد بررسی منطق فهم روایات تفسیری در المیزان است، آن را از نظرگاه مفسّر بزرگ، علامه طباطبایی(ره)، در بعد مبانی عقلی به تحقیق کشیده و منطق مذکور را در حوزه عصمت اهل بیت(علیهم السلام) در فهم و تفسیر قرآن، عدم تعارض آن با مسلمات عقلی، زبان عرفی داشتن روایات تفسیری، وحدت منشأ در آیات ...

استدلال قضایی استنتاجی است که دادگاه از وقایع موضوع مورد رسیدگی و از خلال دلایل ابراز شده توسط طرفین دادگاه به عمل می آورد. از این تعریف چند نتیجه به دست می آید: نخست این که، این شیوه شباهت تامی با روشی منطقی دارد که در آن با موضوع و محمول که مقدمات قضیه هستند، استنتاج حاصل می شود؛ ثانیاً، استدلال قضایی دارای مبانی انکارناپذیری است که تمام مراحل دادرسی را معطوف به خود می داند و هر گزاره ای بدون ...

افضل‌الدین خونجی، برای نخستین بار در تاریخ منطق، در میان گزاره‌های حقیقیه و خارجیه، گزاره‌های همیشه‌صادق و گزاره‌های همیشه‌کاذب را یافته است. این گزاره‌ها پیش از این در منطق مرتبۀ اول صورت‌بندی شده و مورد بررسی قرار گرفته‌اند و نشان داده شده است که صدق همیشگی این گزاره‌ها نیازمند پیش‌فرض «وجود فرضی معدومات» است. در این مقاله، این گزاره‌ها را در منطق مرتبۀ دوم بررسی کرده و نشان داده‌ایم که در ای...

ویتگنشتاین در خصوص فلسفه نظرگاه کاملا متفاوتی دارد. او در رساله گزاره های فلسفه را مهمل می خواند و از این رو، برای فهم سیر تلقی او را از فلسفه، باید به نوشته های اولیه او رجوع کرد (او خود علاقه مند بود که رساله و پژوهشها با هم منتشر شوند.)ویتگنشتاین با طرح این دیدگاه پیشینی که زبان تصویر واقعیت است ، مجبور شد توابع و لوازم این نظرگاه را نیز بپذیرد: یعنی اینکه فقط گزاره های علوم تجربی با معنا خو...

ابن‌سینا شرطی لزومی با مقدّم ممکن و شرطی لزومی با مقدّم ممتنع را لزومی به‌حسب نفس‌الامر و لزومی به حسب الزام نامیده، و قسم دوم را در واقع و نفس‌الامر کاذب دانسته است. این حکمْ شگفت بلکه خلاف شهود است و، از این‌رو، نزاع‌های بسیاری در ردّ و قبول آن درگرفته است. در این مقاله، با گزارش انتقادی نزاع‌های یادشده، لزومی حقیقی و لفظی را به زبان منطق جدید و به کمک منطق موجّهات و منطق ربط تحلیل کرده‌ایم و نشان...

در این نوشتار، پس از مروری دوباره بر راه حل مبناگرایان در معیار صدق گزاره های نظری، بر اساس مبناگروی برگزیده، الگویی در باب چگونگی ارجاع معرفتی ارائه می دهیم. منظور از ارجاع معرفتی در معرفت شناسی ارجاع گزاره های نظری به بدیهی است که اصطلاحاً در منطق آن را «تحلیل» نامیده اند. در برابر این فعالیت، صعود معرفتی قرار دارد وآن عبارت است از گذر از بدیهی به نظری که آن را در منطق «ترکیب» نام نهاده اند. ...

منطق دانان مسلمان برای توجیه استدلالهای ساده ای ( مانند قیاس مساوات ) دچار گرفتاریهایی شده اند که این گرفتاریها از التزام آنها به قیاس حملی نشات گرفته است ناتوانی منطق قدیم در این زمینه از ناحیه نسبت به ماهی نسبت نیست یعنی اینگونه نیست که منطق قدیم به این دلیل از اثبات استدلالهای حاوی نسبت ناتوان باشد که دارای نسبت هستند بلکه مشکل اصلی منطق قدیم همان اتکا به تحلیل موضوع محمولی گزاره و عطف توجه ...

یکی از تقریرهای برهان جهان شناختی با برهان مفهوم گرایی شناخته می شود. این برهان با تکیه بر فرضیۀ صدق در دلالت شناسی منطق موجهات، بر آن است تا به اثبات وجود خدا بپردازد. با توجه به اینکه گزاره برآیند ذهن است و بدون ذهن گزاره ای وجود نخواهد داشت، طرفداران این برهان بر این عقیده اند که وجود گزاره های صادق در همۀ جهان های ممکن، نشان دهندۀ وجود خداست؛ زیرا با توجه به اینکه در همۀ جهان های ممکن، ذهن ...