خط و نظام نوشتاری به‌کار‌رفته در متون فارسی میانۀ زرتشتی یا همان خط پهلوی به دلیل نواقص و مشکلات بسیاری که داشته، چه در زمان رواج و کاربردش در نگارش آثار و متون فارسی میانه و چه در حال حاضر که این متون مورد بررسی و پژوهش قرار می‌گیرند، همواره باعث بدفهمی‌ها و قرائت‌های اشتباه فراوان شده است. این ابهامات خط و عدم درک کامل و دقیق متن باعث شده تا مؤلّفان و کاتبان گذشته و پژوهندگان کنونی گاه جهت رفع...

موضوع مقالۀ حاضر بررسی نوشته‌های روی دو مهر ساسانی و سه سکۀ عرب‌ساسانی است. در بررسی نوشته‌های دو مهر ساسانی، دو عنوان جدید به زبان فارسی میانه شناسایی می‌شود. در بررسی سه سکۀ عرب‌ساسانی نیز علاوه بر طرح برخی نکات مهم تاریخی و فرهنگی، کهن‌ترین برابرنهاده‌های فارسی میانه برای عبارت‌های عربی «العزّة للّه» و شهادتین (لا اله الّا اللّه، محمّد رسول اللّه) شناسانده می‌شود.        

پایان نامه حاضر در صدد است تا توزیع جغرافیایی تعدادی از متغیرهای زبانی شامل متغیرهای واجی ، ساختواژی ، واژگانی و نحوی را در گویش سیستانی در دو بخش شهرکی – نارویی و میانکنگی مورد بررسی قرار دهد و با توجه به تفاوت های موجود در گویش سیستانی در این دو بخش اطلس زبانی این متغیرهای زبانی ترسیم گردد و همچنین ، در این راستا ، توزیع جغرافیایی تعدادی از متغیر های زبانی که از فارسی میانه در گویش سیستانی در...

یکی از مباحث پیچیده و بحث برانگیز دستور زبان، مقوله «قید» است. این مبحث از مهمترین مسائل زبان بوده که متأسفانه ناشناخته باقی مانده و تعریف درست و جامعی از آن ارائه نشده است و به علاوه، تعاریف موجود نیز کامل و طبقه بندی شده نیست و ابعاد و زوایای آن از دید بیشتر دستور نویسان دور مانده است. به علاوه تاکنون از نظر دستور تاریخی و سیر تحول به مقوله قید نگاه نشده است؛ بر این اساس پژوهش حاضر سعی دارد ن...

آثاری که از زبان پهلوی برجای مانده اند از تنوع و گوناگونی قابل ملاحظه ای برخوردارند. یکی از گونه های ادب پهلوی "اندرز" است. اندرزنامه های پهلوی راباید یکی از مهم ترین گونه های ادبیات پهلوی به شمار آورد و مینوی خرد در این میان یکی از گران بهاترین آثاری است که اندرزهایی با ماهیتی گاه دینی و بیشتر تجربی با تکیه اصلی بر خرد و خردورزی ارائه می دهد. شاهنامه فردوسی به عنوان بزرگ ترین میراث دار ادب و ف...

هر گونه بررسی علمی دربارۀ روند تحولات شعر ایران نیازمند توجه به پیشینۀ باستانی آن، از جمله آثاری است که از دورۀ میانه بازمانده است. در میان این آثار، یادگار زریران به دلیل احتوا بر ویژگی های شاعرانه و حماسی منحصربه فرد خود شایستۀ توجه ویژه ای است. یادگار زریران منظومه ای شاعرانه به زبان فارسی میانه و بازماندۀ ارزشمندی از میراث پارتی است که گوشه ای از هنر شاعری ایرانیان را در دورۀ میانه آشکار می...

  در این مقاله، خوشه‌های صامت پایانی در فارسی میانه و فارسی نو از حیث میزان تبعیت از محدودیت توالی رسایی با یکدیگر مقایسه شده‌اند. این قیاس در سطوح مختلف بسامدی، اعم از «گونه»‌ها، «نمونه»ها ، «تکرار در پایان هجا» و «تکرار در پایان واژه»، صورت گرفته، و برای استخراجِ بخشی از این آمارها، ناگزیر بر اساس برخی جهانی­های واج­شناختی، انگاره‌ای مفروض برای هجابندی کلمات در فارسی میانه نیز به دست داده شده ...

در ادبیات فارسی ایران و فارسی تاجیکی ماوراءالنهر به مناسبت‌های ارتباط سیاسی و اقتصادی و فرهنگی با کشورهای اروپا جریان تازه‌ای شکل گرفت که از نمودهای بارز آن ورود عبارات و ترکیب‌ها و تصاویر تازه در زبان ادبی به‌ویژه شعر بود. در این مقاله زمینه‌های اجتماعی این جریان در شعر فارسی ایران و فارسی تاجیکی بررسی شده است. سابقۀ نفوذ کشورهای غربی به ایران و آسیای میانه به دورۀ تیموریان و حتی پیش از آن برم...

گویش بیرجند جزو گویشهای بسیار شبیه فارسی میانه است. واژه های متعددی در این گویش وجود دارد که در دوران فارسی میانه مورد استفاده ی متکلمان بوده است. تفاوت مهمی که بین گویش بیرجند و فارسی چه در فارسی میانه و چه در فارسی معاصر دیده می شود اینگونه است که حالتهای صرف فعل ماضی این گویش بیشتر از فارسی است که هر کدام خود به گونه های مختلف صرف میشوند. فعل حال و اینده نیز در این گویش گونه های مختلف صرف می...

خورشید نیایش، مهر نیایش و آتش نیایش نام سه دعا از نیایش های پنجگانه به زبان اوستایی اند که در «خرده اوستا » آمده اند. متن اوستایی این سه دعا در سال های 700 تا 900 میلادی به زبان فارسی میانه لفظ به لفظ ترجمه شده است. اوستایی زبانی تصریفی است که نقش نحوی واژه ها از طریق تصریف واژه در هشت حالت نشان داده می شود ولی فارسی میانه زبانی تحلیلی است در زبان فارسی میانه، حروف اضافه، آرایش واژه ها و بافت م...