شمال ایران در مقام سنجش با مناطق شرقی و مرکزی به علّت ویژگیهای اقلیمی و اجتماعی و حفظ ارتباط فرهنگی با ایران باستان تنها بالیدن گاه تعداد انگشت شماری از عرفای برجسته بوده است. شیخ ابوالعبّاس قصّاب آملی، یکی از نوابغ عرفان شمال ایران در قرن چهارم هجری است که حکمت ایران باستان در اقوال او انعکاس یافته است. با اینکه نام، سرا و خانقاه شیخ در قرن چهارم، شهرتی یافته بود، از ابوالعبّاس قصّاب در کتابهای عرف...

One of the fundamentals of the establishment and consolidation of an age-old civilization is the effectiveness and suitability of its educational systems. In fact, the efficiency of an educational and training system necessitates a deep insight as well as the right educational method. One of the most prominent educational systems is the method offered by Muslim mystics, who taught their pupils ...

کتب عرفانی در زبان و ادبیّات فارسی از جهت حفظ فرهنگ و میراث عرفان اسلامی دارای جایگاه بسیار ویژه و ممتازی هستند و بررسی و تصحیح و انتشار نسخ خطّی این کتب ارزشمند می‌باید از مهم‌ترین اولویّت‌های دانشجویان و اساتید این زبان قرار گیرد. در این مقال نسخه ی خطّی «اسرار‌الاولیاء» که شامل مجموعه ی ملفوظات شیخ فرید‌الدّین شکر گنج( 664-569 ق)، از عارفان بزرگ چشتیّه ی هند در سده‌های ششم و هفتم، است و به دست یکی...

تذکره‌نویسی یکی از شاخه­های رایج در تاریخ ادب فارسی و تذکره، عنوان عمومی کتاب‌هایی است که شرح‌ احوال شاعران، عارفان یا جماعتی دیگر به همراه نمونه‌ای از آثار و سخنان هر کدام، به طور سنتی و بدون رعایت اصول تاریخ‌نویسی و نقد جدید در آنها درج می‌شود. یکی از دوره­های درخشان و پررونق تذکره‌نگاری، عصر قاجاریّه است. در این دوره، تدوین شرح حال شاعران، معیاری برای سنجش مایه­­های ذوق و سخن­شناسی به شمار م...

ولایت نقطه عطفی است که مشترک میان شریعت و طریقت و حقیقت می باشد. عارف بزرگ ‘ جناب هجویری در کتاب ((کشف المحجوب)) درباره اهمیت ولایت در عرفان فرموده است : (( بدان که قاعده و اساس طریقت تصوف و معرفت جمله بر ولایت و اثبات آن است که جمله مشایخ اندر حکم اثبات آن موافق اند ‘ اما هر کسی به عبارتی دگرگون بیان این ظاهر کرده اند.)) ما در این مقاله برآنیم که براساس دیدگاههای عارف بزرگ شیعی سید حیدر آملی ...

شطح» در اصطلاح عرفانی، به¬مجموعه رویدادهای گفتاری و رفتاری اطلاق می¬گردد که از عارف در حالت وجد، سکر و از خود بی¬خودی سر¬می¬زند و سرریزی¬های روح را بر زبان یا فعل او آشکار¬می-کند.شطحات،گرچه گزاره هایی هستند که در حوزه الهیات می گنجند،امّا ایده های غیرمتعارفی را که در قالب ایده¬های شریعتی و گاه حتی عرفانی و چهارچوب¬ عقلی و قالب منطقی گفتار نمی¬گنجند،مطرح¬می-کنند. اغلب درون¬مایه¬های شطحیات، اسباب ...

زبان عرفانی از لغات و اصطلاحات عرفانی که بار اصلی معنا را بر دوش می کشند و فهم صحیح ادبیات اصیل عرفان فـارسی در گرو تشخیص این اصطلاحات است، مشحون است. در این پژوهش تلاش می گردد تا چهار کتاب عرفانی اسرارالتوحید، حدیقه الحقیقه، تذکره الاولیاء و عوارف المعارف بررسی شده و ضمن استخراج معانی بدست آمده از هر اصطلاح عرفانی و شواهد موجود در کتب مذکور، سیر تحوّل معانی آن تعابیر عرفانی با روش توصیفی- تحلیل...

عارفان برای بیان اندیشه های عرفانی خود از قالبهای متعددی همچون حکایت، تمثیل، داستان، روایت و ... استفاده می کنند. رویاهای صادقه یکی از متداول ترین این قالبهاست که به دلیل برخورداری از امکان فضا سازیهای فرا واقعی، شکل داستانواره ای و عام و ملموس بودن، یکی از کارآمدترین ابزار تعالیم عرفانی است. در واقع، رویا نزد عارفان وسیله ای است برای رساندن پیامهای اخلاقی، عرفانی و دینی؛ به همین دلیل این رویاه...

ولایت حقیقتی کلی و صفتی الهی است که در تمامی‌‌مراتب عالم سریان دارد و به اعتبارات مختلف تقسیم می‌شود و بر مبنای همین اعتبارات متعدد دارای ختم و خاتم می‌شود، که غفلت از آن اعتبارات باعث بروز ابهام‌ها و تشویش‌های فراوانی در فهم و تفسیر کلام ابن‌عربی و پیروان او می‌شود. سید جمال‌الدین آشتیانی در ساماندهی و تنقیح نظریه ختم ولایت، ایضاح کلام ابن‌عربی و گره‌گشایی از آن نقشی ارزنده دارد. وی با تسلط د...

ترمذ همواره در طول تاریخ، خاستگاه بسیاری از بزرگان دین و عالمان و عارفان سترگ بوده است؛ چنان‌که حافظ ‌ابرو آن را «مدینةالرّجال» خوانده است. ازجملۀ بزرگان این شهر می‌توان به شخصیت‌های زیر اشاره کرد: ابوبکر ورّاق ترمذی، از مشایخ صوفیه؛ سیدبرهان‌الدین ترمذی؛ ابوعیسی محمدبن عیسی ترمذی، مؤلف کتاب الجامع الصحیح، از صحاح ستّۀ اهل سنت؛ ابوجعفر محمدبن احمدبن نصر ترمذی، فقیه شافعی؛ و سرانجام، حکیم ...