بخش زیادی از اشعار دورۀ میانۀ ایران را مانویان پارسی، پارتی و سغدی زبان سروده اند. این اشعار یا ستایشی و آیینی اند؛ یا سرودهایی عرفانی که سرگذشت غریبانۀ نور را در زندان ماده روایت می کنند. سرودهای اخیر چون با انسان پیوند بیشتری دارند، عنصر عاطفه و خیال در آنها آشکارتر است و هنر سخنوری شاعران مانوی را در آنها بهتر می توان دید. در این اشعار از صنایع ادبی در هر دو حوزۀ بدیع لفظی و معنایی استفادۀ چ...

کیش گنوسی یک آیین کهن است که اصول آن با آیین های مانوی، افلاطونی و نوافلاطونی نقاط اشتراک بسیاری دارد. حکیم ترمذی یکی از عرفای سده سوم هجری است که نماینده حکمای مشرق و بنیانگذار آراء ابن عربی است.مقایسهآراء حکیم ترمذی با اصول کیش های یادشده به شیوه توصیفی-تحلیلی حاکی از تأثیرگذاری آیین های یاد شده بر دیدگاه های او به دلیل خاستگاه مشترک آن هاست و رشته پیوسته ادیان و آیین های بشری را به اثبات می ...

0

مانی یکی از پیامبران ایران باستان است که دین گنوسی و جهان شمول مانویّت را پایه گذاری کرد. او در 14 آوریل 216 میلادی از پدری اهل همدان و مادری اشکانی در آسورستان بین النّهرین به دنیا آمد. او از زمان جوانی زندگیش را وقف تبلیغات مانویّت کرد. تا سال 277 با تلاش های مانی این آیین به خاطر سازماندهی مناسب و سیستم تعلیماتی که قابل سازگاری با هر فرهنگی بود، توانست در غرب به سوریه، عربستان، بالکان، آفریقا، ...

نگارگری مانوی با جذب عناصر و نمادهای هنری و قومی ادیان سرزمین خود و با الهام گرفتن از بن مایه‌های اسطوره‌ای دیگر اقوام، پایه‌های اولیه‌ی نگارگری ایرانی را بنا نهاد؛ آن‌گاه با گفتمان نمادین و عرفانی مخصوص به خود در ذهنیت نگارگر ایرانی تداوم یافت. یونگ معتقد است خاطرات جمعی اقوام پیشین در ناخودآگاه انسان امروزی و به صورت کهن الگوها یا همان تصاویر آغازین پدیدار شده و بازنمای زبانی نمادین در اثر هن...

از دیرزمان، عنصر نور در اسطوره، تاریخ و فلسفه جهان شناسی اقوام گوناگون حضور داشته است. اوج حضور مفاهیم نورانی با شاکله عقلانی، در دین مبین اسلام مشاهده می شود . شناخت کامل عنصر «نور» و بررسی ماهیت آن با در نظر گرفتن نمودها و کارکردهای متفاوت و بررسی سیر تاریخی و تحول آن در مکاتب و ادیان مختلف میسر می شود. حضور نور در دو بعد از مهمترین ابعاد هنری اسلامی یعنی معماری و نگارگری جلوه و حضوری ذاتی دا...

چنان­که بسیاری از پژوهندگان کیش مانی اشاره داشته­اند، مانی از اندیشه­های گنوسی متأثّر بوده­است و مطالعۀ متن­ها و باورهای گنوسی­مانوی، ویژگی­هایی همانند را میان مانویان و گنوسیان آشکار می­کند. در پژوهش پیش­ِ رو، یکی از همین همانندی­ها، یعنی شباهت جایگاه مریم مجدلیّه را در متن­های گنوسی (انجیل­های توماس، حقیقت، فیلیپ، مریم و...) و متن­های مانوی، با تکیه بر متن پارتی M6281+M6246 بررسی می­کنیم. در پای...

از انجیل مانوی ـ مهم‌ترین اثر مانی ـ تاکنون سه دست‌نویس به زبان فارسی میانه و به خط مانوی شناخته شده بود: M17, M172/I/ و M644. مقاله حاضر نشان می‌دهد که قطعه کوچک و منتشرنشده M5439 نیز بی‌تردید بخشی از دست‌نویس‌های انجیل بوده و همانند سه قطعه بالا بخشی از سرآغاز انجیل زنده مانی و باب الفِ آن را تشکیل می‌داده است. قرائت کامل این قطعه آسیب‌دیده و بدخوان نه تنها موجبات اصلاح بازسازی‌های پیشین را فر...