ورود ذرات باردار به یون سپهر، می تواند تغییراتی در غلظت الکترونی لایه های یون سپهری به وجود آورد. در روزهای آرام مغناطیسی، ذرات بارداری موسوم به باد خورشیدی که از خورشید به سمت زمین می وزند می توانند به صورت محدودی در مناطق قطبی زمین به جو زمین وارد شوند. اما تعداد ذرات ورودی به جو زمین در هنگام اختلال های شدید در خورشید و به علت سرعت زیادی که این ذرات در این زمان ها دارند خیلی بیشتر می شود. بن...

اطلاع از آینده و حوادث زندگی انسان، به ویژه امور مربوط به پزشکی همچون تعیین زمان مناسب برای مصرف ادویه و بازیابی سلامت، یکی از دغدغه های مهم بشر در ادوار گذشته بوده است، که ظاهرا امکان این پیش گویی با شکل گیری دانش احکام نجوم یا تنجیم میسر گردید. اهمیت این دانش به حدی بود که این گونه احکام در بسیاری از متون از جمله کتب نجومی و طبی برای مخاطبین خاص و تقویم های سنتی برای مخاطبین عام، در قرون متما...

بنابر مستندات موجود، معماران در گذشته، علاوه بر دانش معماری، واقف به احکام نجوم نیز بوده اند؛ و در طرح ریزی بناها و شهرهای باستانی، غالباً با منجّمین همکاری داشته اند. نمونه های متنوعی از ملاحظات خورشیدی، هنگام ساختِ آتشکده ها، کاخ ها و شهرهای مدوّر در عهد ساسانی گزارش شده است؛ بدین صورت که امکان تشخیص زمان تغییر فصول در آن ها فراهم می آمده است. فقدان آگاهی های لازم برای تشخیص خصیصه های نجومیِ ابنیه...

بنابر مستندات موجود، معماران‌ در گذشته، علاوه بر دانش معماری، واقف به احکام نجوم نیز بوده‌اند؛ و در طرح‌ریزی بناها و شهرهای باستانی، غالباً با منجّمین همکاری داشته‌اند. نمونه‌های متنوعی از ملاحظات خورشیدی، هنگام ساختِ آتشکده‌ها، کاخ‌ها و شهرهای مدوّر در عهد ساسانی گزارش شده است؛ بدین‌صورت که امکان تشخیص زمان تغییر فصول در آن‌ها فراهم می‌آمده است. فقدان آگاهی‌های لازم برای تشخیص خصیصه‌های نجومیِ ابنی...

بدون تردید اسلام اهمیّت زیادی برای فراگیری و به کار بستن علوم و فنون قائل است. از طرفی یادگیری و استفادة از فنونی چون سحر، جادو، عرّافی و کهانت مورد نهی قرار گرفته است. ظواهر برخی نصوص چنان می نماید که از نجوم هم نهی شده باشد امّا با دقّت در معنی و مفهوم کلمة نجوم و بررسی نصوص وارده در این زمینه، در می یابیم که تنها آن بخش از نجوم (احکام نجوم) مورد نهی واقع شده که مشابه سحر، جادو، عرافی و کهانت باش...

ایرانیان در گذشته، مانند بیشتر اقوام، خورشید و اختران را با تأمل و اندیشه می نگریستند. به این علت، دربارۀ آسمان ـ که بخشی از فرهنگ و اساطیررا تشکیل می دهد ـ باورها و تفکراتی به ادبیات راه پیدا کرد و ادیبان فارسی زبان کم وبیش با علم نجوم آشنا شدند و اصطلاحات و تعبیرهای این دانش را وارد شعر و نثر کردند، تا جایی که نام ستارگان، سیارات، صورت های فلکی، ... وگرایش های ذهنی عامه دربارۀ آنها، سراسر ادب...

مقالهء حاضر حاوی ویرایشی از ترجمه فارسی زیج شستکه است که حسین بن موسی هرمزی، اخترشناس ایرانی، آن را در حدود 10 قرن پیش به عربی نگاشته است. این رسالهء کوتاه برخلاف عموم زیج ها، شامل جدولهای مفصل نجومی نیست و تنها دو جدول نسبتأ مختصر دارد که به محاسبهء اجتماع و استقبال ماه و خورشید و به رؤیت هلال ماه مربوط می شود. روش هرمزی برای محاسبهء طول دایرة البروجی ماه وخورشید و سیارات مبتنی بر استفاده از ...

در سال 1912 ویکتور هس به دنبال حل معمای کم شدن بار اجسام باردار الکتروسکوپ¬هایی را در نقاط مختلف زمین نصب کرد و از تغییر میزان شدت کاهش بار نتیجه گرفت منشأ آن پرتوهای باردار خارج از زمین است. درسال 1926 رابرت میلیکان نام پرتوهای کیهانی را به آن¬ها داد. پرتوهای کیهانی ذراتی هستند که در فضای خارج از اجرام آسمانی تولید شده و به جو این اجرام برخورد می¬کنند؛ در مورد کره زمین این امواج در عبور از جو ...

ایرانیان  از دیرباز جزء مردمانی بودند که به آسمان ، زیبایی‎ها و شگفتی های آن توجه و دقت ویژه داشته اند که سهم شاعران در این میان کم نیست . روشنان فلکی دستمایه تصویرسازی شاعران کهن و بزرگی چون خاقانی،انوری، نظامی، خواجوی کرمانی، منوچهری و دیگران بوده است. در این مقاله برآنیم تا بکاویم آیا شاعران معاصر به آسمان و زیبایی های آن توجه دارند؟آیا نوع نگاه آنان متفاوت است ؟ آیا آفتاب از نگاه شاعران منت...

شعر فارسی گنجینه ای است که دانش های کهن، از جمله علم نجوم را که در شمار قدیمی ترین آنهاست، به خود اختصاص داده است. تحقیق در متون ادبی و غور در آنها نشانگر این واقعیت است که علم نجوم با بسیاری از مسائل و معماهای خود در دوره های معینی، بیش و کم شعر و نثر فارسی را میدان ظهور خود ساخته است. آن چنان که درک مفاهیم بسیاری از آنها(متون ادبی) بدون آشنایی با اصطلاحات مربوط به این علم میسر نخواهد بود، یا ...