علم روان‌شناسی جدید از آغاز تا امروز چهار موج مشخص و گسترده را پشت سر نهاده است: این چهار موج از زمان فروید و روان تحلیل‌گری در حدود سال 1900م آغاز می‌شود؛ حدود سال 1920م جنبش رفتارگرایی به وجود می‌آید؛ در سال 1940م رویکردهای انسان‌گرایانه پدیدار می‌شوند، و بالاخره در حدود سال 1960م، دیدگاه فرافردی شکل می‌گیرد. از آن زمان به بعد نیز ظاهراً موج پنجمی به وجود آمده است که می‌توان آن را رویکردهای ال...

تلاش انسان مدرن برای دست‏یابی و تحقّق امیال و لذّت­ها، او را به جدالی درونی وامی­دارد. هنجارها و قوانین اجتماعی نقش بازدارنده‏ای در حصول لذّت بر عهده دارند؛ امّا گاه نهاد لذّت‏طلب چندان سرکش می­شود که به همه چیز پشت پا می­زند. اضطراب ابراهیم داستان برخورد دو ساختار روانی نهاد و فراخود است. هدف داستان کالبدشکافی فرهنگی جامعه است تا تصویری از وجوه ناپیدای واقعیّت را به خواننده نشان بدهد. در رمان مدرن،...

از دهه1920 به بعد نقد روان‌کاوانه، سبک گستـرده‌ای از نقـد روان‌شـناختی بوده که فرضیات آن توسط زیگموند فروید(مؤسس مکتب پسیـکانالیز) بنیـان گذارده شـده است. در بیـان تحـولات روانشـناختی، سـاختار ارائـه‌شده توسط فروید دارای سـه نقش برجستـه بود: نهـاد (id)، مـن (Ego) و فرامـن (superego). این سـه طبـقه ساختار شخصیتی هر فرد را به وجود می‌آورنـد و با واکـاوی موشکافانه هر یک از این مر...

در این نوشتار به روانکاوی شخصیت بشا­ر بن ­برد، شاعر نابینا و پرآوازة عصر عباسی اول می‌پردازیم. تلاش ما این است که با به کارگیری نظریات روانشناسانی چون آدلر، رانک و فروید با تکیه بر زندگی و پاره­ای از آثار وی، انگیزه­ها و روحیات شاعر که در آفرینش شعری او مؤثر بوده، کشف و درک کنیم. در این جستار، محیط اجتماعی شاعر به عنوان عامل شکل دهندة شخصیت او یاد شده، سپس تیپ شخصیتی روان­نژند (نروتیک) بشا­ر بن...

با پیدایش نظریه‌های ادبی و غیرادبی از جمله نظریه‌های روان‌شناختی، ارتباط چندسویه بین علوم مختلف پدید آمده‌است؛ از جمله ارتباط بینارشته‌ای ادبیات و روان‌شناسی. این اتفاق باعث شد تا ادبیات محملی برای نگرش و تحلیلی روزآمد، کارآمد و خوانشی متفاوت تلقی شود. ادبیات به مدد نظریه‌های روان‌شناسی، خود را ملموس‌تر، عینی‌تر، عمل‌گراتر عرضه نموده‌است و بر جذابیت خود در متون ادبی، به‌ویژه در متون عرفانی افزو...

از دهه1920 به بعد نقد روان کاوانه، سبک گستـرده ای از نقـد روان شـناختی بوده که فرضیات آن توسط زیگموند فروید(مؤسس مکتب پسیـکانالیز) بنیـان گذارده شـده است. در بیـان تحـولات روانشـناختی، سـاختار ارائـه شده توسط فروید دارای سـه نقش برجستـه بود: نهـاد (id)، مـن (ego) و فرامـن (superego). این سـه طبـقه ساختار شخصیتی هر فرد را به وجود می آورنـد و با واکـاوی موشکافانه هر یک از این مراحـل می توان به فر...

این مقاله جستاری تحقیقی دربارۀ‌‌ بررسی روان‌کاوی شخصیت‌های رمان سمفونی مردگان، اثر «عباس معروفی»، است. عباس معروفی نویسندۀ‌‌ داستان‌‌های روان‌شناختی نو است؛ قصه‌ای که‌‌ در ادبیات انگلیسی به ‌‌نام «قصۀ‌‌ جریان سیال ذهن» یا «تک‌گفتاری ‌‌درونی» خوانده می‌‌شود. عباس معروفی با گریز به خاطرات کودکی و گذشتۀ‌‌ شخصیت‌‌های داستانش، هم‌‌چون یک روان‌کاو، به بررسی مشکلات و تعارضات درونی آن‌‌ها می‌‌پردازد. ه...