چکیده: قرن پنج تا هفت در تاریخ ادب فارسی یکی از پربارترین دوران در زمینۀ نگارش آثاری با زمینه یا صبغۀ غالب عرفانی است. میانه همین دوران، یعنی قرن ششم نیز سرآغاز پیدایش نثر مزیّن و متکلّف فارسی یا همان نثر مصنوع است که با فعّالیّت نصرالله منشی و با نگارش کلیله و دمنه، صورت رسمی به خود گرفت. نکته ای که ذهن خواننده را به خود معطوف می­سازد این است که با توجّه به رواج روحیه عرفان­گرایی در این دوره و با د...

عراقی شاعر ی سخنور و شارحی هنرمند است که علاوه بر توانایی در شعر های پرشور و حال عارفانه، در نثر شاعرانه و بیان هنرمندانه مفاهیم بلند عرفانی، نمونه ای عالی و قابل توجه ارائه داده است. لمعات عراقی در عین بیان و تبیین اندیشه های عمیق عرفانی ابن عربی، نثری شاعرانه و جذاب ارائه می دهد که محصول پختگی و کمال نثر فارسی در قرن هفتم است. نثری که همچون شعر، مجال آن را یافته تا مضامین و اندیشه های بلند عر...

ریشه روابط ایران و عرب به پیش از تاریخ مدون یعنی به دوره های اساطیری می رسد که در عهد هخامنشیان گسترش یافته و در دوره ساسانیان استوارتر و عمیق تر شده است. این پیوند که پس از ورود اسلام به ایران و تسلط سیاسی اعراب در نواحی مختلف آن به اوج خود رسید موجب گشت تا دامنه تعاملات دینی ، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آنها بسیار وسعت یابد. در نتیجه این روابط، دو زبان عربی و فارسی آنچنان با یکدیگر آمیختند که ...

اصل "ولایت" از مهم‌ترین محورهای تصوف اسلامی است. نیاز سالک به ارشاد و هدایت شیخی کامل و ولیی مکمل در پیمودن مسیر دشوار سلوک، گردنه‌های مخوف و وادی‌های هولناک آن پیوسته در کتاب‌های تعلیمی منثور و منظوم تصوف مورد تأکید بوده است. در این میان نمی‌توان نقش مؤثر امهات کتب نثر صوفیانه از جمله التعرف، کشف‌المحجوب و مصباح‌الهدایه را نادیده گرفت. التعرف از جمله آثار صوفیه است که در اوایل قرن چهارم ـ یعنی...

در این تحقیق نثر فارسی در قرن سیزدهم و نیمه اول قرن چهاردهم از جهات گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است ، تا تاثیر انقلاب مشروطیت بر آن نمودار گردد. این تحقیق در سه بخش که شامل 16 فصل می باشد انجام پذیرفته است ، بدین قرار: در بخش اول که شامل یک فصل است به تشریح زمینه تاریخی، اجتماعی از دوران حکومت سامانیان تا استقرار مشروطیت پرداخته شده است . در بخش دوم که شامل 7 فصل است ، 55 نثر فارسی از قرن سیز...

بخش عمده ای از ادبیت نثرهای فارسی عرفانی ناشی از کاربرد هنری آیات قرآنی این گونه آثار است. به کارگیری آیات و عبارات قرآنی به تقلید از زبان عربی در نثر عادی و مرسل ابتدا کارکردی استنادی و استشهادی داشت، اما به تدریج از نیمه دوم قرن پنجم هجری، عرفا با بهره گیری از شیوه ای خلاقانه در جهت ایجاد آفرینش های هنری، روش ها، ابزارها و عناصری را در تلفیق آیات و نثر فارسی به کار گرفته اند که موجب آشنایی زد...

الحاد در علم کلام و فقه اسلامی به معنای انکار وجود خدای یگانه، نپذیرفتن دین حق، بازگشت از دین اسلام یا ارتکاب گناه در مسجد الحرام است. اما در طی تاریخ، طبقة حاکم و رهبران فرقه های مذهبی مکرراً از اتهام به الحاد به مثابة دستاویزی برای حذف رقیبان و مخالفان استفاده کردند. در دورة سلجوقیان، مناسبات حکومت با دستگاه خلافت عباسی، که بر سر دعوی قیمومیت سیاسی و مذهبی بر سرزمین های اسلامی مبتنی بود، وارد ...

در دوره های مختلف ادبی آثار متعّدد با موضوعات گوناگون تألیف شده که به مقتضای سبکی هر دوره تغییراتی در نوع  نویسندگی ایجاد شده است. نیمه اوّل قرن ششم نیز از این تغییرات که همانا تأثیر شدید زبان و ادبیّات عرب بر زبان و ادبیّات فارسی می باشد بی بهره نبوده است. از آنجا که شیخ احمد جام (441-536 ه.ق) آثارش را زمانی تألیف کرده-نیمه اول قرن ششم- که با هجوم لغات عربی مواجه بوده، این انتظار می رفت که آثار شی...

آغاز نثر فنّی اگرچه مربوط به قرن ششم هجری است. اما بخش عمده‌ای ‏از پیشینه‌ی آن به زمینه‌های موجود در سده‌های پیش‌تر بازمی‌گردد. حشر و نشر ‏ایرانیان با زبان و فرهنگ عربی و اسلامی از طریق مدارس و مطالعات و اعمال و ‏شعائر روزانه، و نیز ترجمه‌ی متون عربی به فارسی از همان نخستین سال‌های ورود ‏اسلام به ایران، به‌طور تدریجی هم بر تغییر سبک خراسانی به عراقی در شعر، و هم ‏بر فرایند شکل‌‌گیری نثر فنّی از د...