واژة خدیو، از وام واژه های ایرانی شرقی، در زبان فارسی، با دو معنای «شاه، سرور» و «خداوند، خدای بزرگ و یکتا» آمده است. واژة خدیو همانند واژه های معادل آن در دیگر زبان های ایرانی از واژة یونانی /auto-krator/ aύτokράτωρ به معنای «خود توانا، خود نیرومند» گرته برداری شده است. این واژة یونانی و شکل های گرته برداری شدة آن در زبان های ایرانی به حوزة مباحث سیاسی مربوط و به معنای «سرور و شاه» بوده است. ب...

در زبان فارسی نوعی خاصی از افعال شبه معین وجود دارد که همیشه با یک ضمیر همراه اند، گویا ادامۀ این افعال امروزه به شکل های غیرشخصی به کار می رود. این افعال در زبان فارسی کمتر شناخته شده هستند، شناخت این افعال به شناخت زبان فارسی کمک فراوانی می کند. در این تحقیق سعی شده است که در نگاه اول فعل شبه معین از دیدگاه دستوریان معرفی شود، و در ادامه نوعی فعل شبه معین به نام شبه معین ضمیری در زبان فارسی م...

یکی از عملکردهای رسانه ها از زمان پیدایش بشریت تا عصر نوشتاری و عصر اطلاعات فرآیند القاء، تقویت ارز ش ها، باورها، سنت ها و معیار های رفتاری بوده که با استناد به ابیات شاهنامۀ «فردوسی » - یکی از آثار ملی مکتوب ایرانیان- در این پژوهش، با تطبیق نظریۀ تطور تاریخی «مارشال مک لوهان» با رسانه های ارتباطی ایرانیان و تاثیر آن ها در نگهدات تمدن و هویت ایرانی در سه بعد، بررسی و تحلیل شده است: 1. رسانه ها...

دیوان حافظ چنان با باورهای ملّی در پیوند است که می­توان گفت پس از شاهنامه هیچ اثری در حوزۀ ادب فارسی بیش از دیوان حافظ پرتوافکن روح ایرانی نبوده است. دیوان حافظ از لحاظ لفظ و معنی بی­بدیل، از حیث ادبی پرتوان و از نظر هنری بی­نظیر است. دیوان حافظ، قدرت خارق العادۀ حافظ را در بیان واقعیّت­های عصر خود نشان می­دهد. حافظ با دقّتی فراوان و دیدی موشکافانه مسائل عصر خویش را در می یابد و آن­ها را به گونه­ا...

چکیده آرزوی بی مرگی و داشتن عمر جاوید از آغاز زیستِ انسان بر پهنۀ هستی وجود داشته است. اهمیّت این موضوع تا بدان جاست که در کهن ترین متن ادبیِ جهان، گیل گمش، دربارۀ این آرزو سخن گفته شده است. داستان اسکندر و خضر و جست و جوی آنان برای یافتنِ آب زندگی نیز این مضمون را در برداشته است. البتّه در متن های مختلفِ ادبی، با توجّه به گونۀ آن اثر، این داستان جلوه ها و خوانش های متفاوت داشته است. نگارندگان در این ...

موضع مقاومت و هویت‌طلبانۀ برخی از شاهنامه‌سرایان متأخر در برابر سیطرة هنری و فکری فردوسی یکی از رویکردهای قابل تأمل حماسه‌سرایان در برابر اعتبار و مقبولیت خیره‌کنندة شاهنامۀ فردوسی است؛ آشوب شاهجهان‌آبادیِ تورانی (م1199ق)، سرایندة منظومةگمنام صولت فارقی از جمله این سرایندگان مدعی است که تلاش کرده است، مقبولیت خویش را با نفی فردوسی و شاهنامه‌اش و توهین و استهزا به دست آورد. این ...

چکیده اسطوره روایتیست که به مردم در فهم جریان های معمول روانی و راه­های رشد انسان در مسیر زندگی کمک می­کند. رؤیا نیز پدیدۀ طبیعی و برون­فکنی خاصِّ ناخودآگاه است که در خودآگاه ظهور می­یابد. اسطوره و رؤیا دارای زبانیست که با شناخت نماد­ها به رمز و راز آن­ها پی خواهیم بُرد. بر مبنای این پژوهش، شاهنامۀ فردوسی در برگیرندۀ رؤیاهایی با سرشت جمعی- اسطوره­ایست که با زبانی نمادین شخصیّت­ِ رؤیابین را از رخ داد...

دست نویس مصوّر شاهنامه، موسوم به شاهنامۀکوچک دوم، نسخه ای، پراکنده و ناقص از شاهنامۀ فردوسی است که بر اساس برگ های مصوّر موجود ازآن و نیز 3 دست نویس مشابه دیگر به سدۀ 8 هجری قمری و کتابت در بغداد منسوب شده است؛ و بر همین اساس به عنوان اولین دست نویس مصوّر شاهنامه تا به امروز محسوب می شود. از این دست نویس 285 برگ در قالب میکروفیلم موجود بوده که متشکل از51 برگ مصوّر و 234 برگ غیر مصوّر است. مطابق بازس...

شاهنامۀ فردوسی روایتی صادقانه از سیاست‌ در ایران‌ باستان و جهان‌بینی حاکم بر آن به‌شمارمی‌آید. اگرچه نمی‌توان شاهنامه را منحصراً متنی سیاسی دانست، روایت‌های آن بازگوکنندۀ بخش‌هایی از زندگی سیاسی و سیاست‌ورزی ایرانیان است، بر این اساس می­توان برخی از ویژگی‌های سیاست‌ورزی ایرانیان را در شاهنامه بازیابی ‌کرد. هدف پژوهش حاضر، بررسی و تحلیل تعارض میان جهان‌بینی و عمل سیاسی و به تعبیری آشکارسازی و...

چکیده وجود اقوام مختلف و تنوع فرهنگی در ایران، یک فرصت است که باعث غنای بیشتر و استواری فرهنگی و نشاط جامعه می شود؛ از سوی دیگر بیگانگان همواره در پی آن اند که از این تعدد و تنوع برای ایجاد رخنه در ارکان هویت و وحدت ملی استفاده کنند. شاهنامۀ فردوسی به دلیل غنا و استحکامش، می تواند مانند گذشته، کارآمدی اش را در ایجاد وحدت ملی نشان دهد. برای تبیین اهمیت منظومة بزرگ فردوسی در ایجاد و گسترش همگرا...