سید علی قاسم زاده

عضو هیئت علمی دانشگاه قزوین

[ 1 ] - کیفیّت بازتاب آپوکالیپس در گذار از عصر اسطوره‌ به حماسه

یکی از مؤلّفههای مشترک متون دینی و عرفانی «مکاشفه» یا «آپوکالیپس» است. بازتاب آپوکالیپس در خلال متون دینی، حماسی، عرفانی و اساطیری ملل مختلف نشانة حضور ژرف و نقش کمنظیر عناصر ماورای طبیعی در ایجاد پیوندهای ناگسستنی میان آثار کهن دینی و عرفانی و اسطورهای است. مشابهتهای کتب مقدّس جهان؛ از جمله کتاب مقدّس(عهد قدیم و عهد جدید)، آثار خلّاق صوفیانه و عرفانی مثل مثنوی مولانا، اشعار شاه نعمت‌الله ولی ...

[ 2 ] - بازخوانی روانشناختی- جامعه‌شناختی بخش پهلوانی شاهنامه بر مبنای نظریة داغ ننگ گافمن

شاهنامه از متون برجستة ادبی است که بیش از هر اثر ادبی دیگر بایست آن را بازتابی از پیشینة فرهنگی و نموداری از جهان نگری ملی ایرانیان نسبت به انسان، جامعه و هستی دانست. ایجاد فضای تقابلی و دیالکتیکی و طرح مبانی فرهنگی و انسان‌شناسی در شاهنامه دغدغه‌های فردوسی را برای ترسیم مدینة فاضله به کمک پالودگی اخلاق فردی، قومی نشان می‌دهد. از ویژگی‌های فکری- رفتاری مذموم در انسان‌های مورد خطاب حماسه، واکنش‌...

[ 3 ] - کیفیت انسجام متن در اشعار روایی کودکانه احمد شاملو با تکیه بر شعر «پریا» و «دخترای ننه دریا»

احمد شاملو در میان شاعران معاصر به علت تشخص سبکی و زبانی، و نقش او در پیدایی جریان شعر سپید از اهمیت و جایگاهی ممتاز برخوردار است. توفیق شاملو در استفاده از این نوآوری شکلی، در ساختار اشعار کودکانه و استفادة نمادین و تمثیلی از زبان کودکانه برای القای زیست‌جهان فکری و عاطفی خویش، قابل تأمل است و چه بسا موجب تحریک و تحریض عواطف جمعی مخاطبان(اعم از کودک و بزرگسال) می‌شود. استفاده از رویکرد هلیدی د...

[ 4 ] - هویت زنانه در عناوین رمان‌های نویسندگان زن پس از انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی ایران تأثیرگذارترین عامل دگرگونی تاریخی- فرهنگی ایران معاصر است که همراه با تحولات بنیادین در حوزه‌های فکری، اجتماعی، سیاسی و ... نظام ادبی کشور را نیز به سرعت متأثر و متحول ساخت. بی‌گمان یکی از برجسته‌ترین نشانه‌های این تحول اساسی، حضور فزاینده زنان در آفرینش آثار ادبی بویژه ادبیات داستانی معاصر است. از آنجا که رمان مهمترین ژانر متناسب با روح حاکم بر دنیای انسان معاصر و ظرف گفتما...

[ 5 ] - Elements of Feminine Writing in Sepedeh Shamlu’s Novel Sorkhi-e-to az man (“Your Redness Is Mine”)

Feministic criticism concerns the function of specific feminine cultural and ideological constituents in literal works. In its approach to narrative this kind of criticism follows two methods. First, the attributes of women and their role and personality in course of the story, and second a critique of women presented which studies female authors. Sorkhi-e-to az man by Sepedeh Shamlu is one the...

[ 6 ] - بررسی گرایش‌های نوظهور در رمان‌‌نویسی افغانستان (بعد از کودتای 7ثور 1357 ه‍.. ش. تاکنون)

با نگاهی به رمان‌نویسی افغانستان و فراز و فرودهای آن، واقعیت‌هایی از تحولات فکری و ادبی این جامعه بر مخاطب آشکار می‌شود که نیازمند پژوهش‌های درازدامن است. یکی از این واقعیت‌ها رویکردهای مدرنیستی و پست‌مدرنیستی در ادبیات داستانی افغانستان است که جامعه رمان‌نویسان آن کشور را به جامعه داستاننویسی معاصر پیوند زده است و جنبه‌های زندگی انسان افغان، به‌ویژه خیل روشنفکران افغان را به تصویر می‌کشد. این...

[ 7 ] - روش‌های خلسگی شمنیسم در برخی از فرقه‌های تصوف

The influence of behaviours, traditions and beliefs of non- Islamic mystical schools on different Sufi sects has always been a research problem for those scholars who are interested in analysis of the roots and origins of thoughts and practices of Muslim mystics. Most of the scholars are unanimous that some similarities present between Sufism and other mystical traditions such as Buddhist m...

[ 8 ] - کیفیت بیداری قهرمان درون در داستان «ماهی سیاه کوچولو»

در میان نویسندگان قبل از انقلاب، داستانهای صمد بهرنگی جایگاهی خاص دارند؛ زیرا ماهیت تمثیلی و نمادین داستانهای او در کنار ظرفیتهای روایتگری آنها، در خدمت تیپسازی همسو با تفکر ایدئولوژیکی اوست. تلاش بهرنگی برای ارائة آرمانشهر ایرانی در داستانهایش با تمرکز بر قهرمانسازی، به داستانهای او ازجمله داستانهای کودکانة او ظرفیتهای تحلیل روانشناختی داده است. این پژوهش به شیوة توصیفی ـ تحلیلی با ...

[ 9 ] - مقایسة عنصر زمان در روایت‌پردازی رمان‌های به هادس خوش آمدید و سفر به گرای 270 درجه بر مبنای نظریة ژرار ژنت

در میان عناصر روایت، پیرنگ و پیوند آن با زمان نقشی محوری دارد؛ زیرا نه تنها کنش شخصیت‌ها و زاویۀ دید راوی ـ از دیگر اجزای مهم روایت ـ در زنجیرة پی‌رفت‌های آن ظهور و بروز می‌یابند، بلکه کیفیت پیوستگاری آن دو در بازنمایی سبک شخصی و تکنیک‌های داستانی اهمیتی ویژه دارد، اما باید توجه داشت که ماهیت و زمینة موضوعی روایت نقشی اساسی در کیفیت پردازش زمانی حوادث دارد. از این رو، این جستار به شیوة توصیفی ـ...

[ 10 ] - پیام‌های جهانی عطار برای مشکلات فکری انسان معاصر

چگونگی رویارویی گفتمانهای ادبی با مشربهای فکری و فلسفی معاصر، از جمله مسائلی است که طرح آن ضروری مینماید؛ علّت آن نیز وجود بحرانهایی است که بشر معاصر را در بر گرفته است. بحرانهایی که علّت آنها را میتوان در پوچگرایی، عصبیتهای نژادی مدرن، اصالت سود و سرمایه و فردیتگرایی افراطی جستوجو کرد. مفاهیم به کار رفته در آثار عطّار، خاصّه «منطقالطیر» وی، از آن رو که خود التیامی است بر جراجت حاصل از ...

[ 11 ] - رمان تاریخی، تاریخ یا رمان؟ (شکل شناسی و بررسی ساختار روایی دررمان تاریخی)

رمان تاریخی شکلی از روایت داستانی ست که ترکیبی از داستان و تاریخ است. به طوری که نمیتوان به آسانی گفت که در این قالب آیا تاریخ به عنوان موضوع کار نویسنده، در محور داستان قرار میگیرد و تمامی عناصر داستان در خدمت مورخ در می‌آید یا تاریخ به عنوان حکم فرعی اثر در پس داستان خود نمایی میکند؟ بهترین نمونۀ آمیزش داستان وتاریخ را در این رمان ها میتوان دید. در این قالب داستانی اشخاص برجسته وتاریخی،سل...

[ 12 ] - بازخوانش بینامتنی منظومة «جمشید و خورشید» سلمان ساوجی از منظر تاریخگرایی نو

در تاریخ ادبیات ایران، آثاری به مقتضیات فکری و فرهنگی زمانه آفریده شده‌اند که می‌تواند در رویکردی بازخوانشی ضمن اشاره به روانشناسی فردی و اجتماعی آن عصر، حلقه‌هایی از جریان‌شناسی ادبی در تکمیل خلأهای نگرش ساختاری باشند؛ منظومة «جمشید و خورشید» سلمان ساوجی(778ه.ق)، یکی از این آثار است که با وجود غفلت محققان؛ ظرفیتهایی قابل تأمل برای تأکید بر نگرش ساختاری و شبکه‌ای به آثار ادبی یک دوره دارد. این...

[ 13 ] - معمای ریاضی وار داستانی از تاریخ هرودوت (با تکیه بر نظریۀ تزوتان تودوروف)

داستان کارآگاهی تاریخچه ای پرفراز و نشیب دارد، به‌طوری که هر یک از فولکلورهای قومی، قصه‌های کارآگاهی خاص خود را دارند، اما نکتۀ ظریفی که ما را به انجام این پژوهش برانگیخت استناد به اشارۀ جان اسکاز مبنی بر وجود اولین رمان پلیسی جهان، معروف به «معمای اتاق دربسته» در تاریخ هرودوت بود. در این پژوهش، نظریۀ تزوتان تودوروف را پایۀ نظری پژوهش در نظر گرفتیم و در گام بعدی برای اثبات ادعایمان ارتباط ساختا...

[ 14 ] - دیدگاه های معرفت شناختی هجویری در کشف المحجوب درباره ایمان و معرفت

در این مقاله آراء هجویری درباره ایمان و معرفت و رابطه میان آنها بررسی می شود. اما پیش از آن، انسان و جوانب وجودی او و آنچه نزد هجویری اسباب کسب معرفت محسوب است، مورد بررسی قرار می گیرد. ضمناً از آنجا که به نظر می رسد بین ایمان و معرفت تفاوت وجود دارد و انسان نوعاً برای تحصیل این دو مجهز به اسباب و وسائطی است، لذ ا، پیش از بررسی دو موضوع معرفت و ایمان و رابطه بین آ نها، شناخت این ابزارها در چگو...

[ 15 ] - رویکرد تقابلی منظومۀ صولت فاروقی با شاهنامۀ فردوسی

موضع مقاومت و هویت‌طلبانۀ برخی از شاهنامه‌سرایان متأخر در برابر سیطرة هنری و فکری فردوسی یکی از رویکردهای قابل تأمل حماسه‌سرایان در برابر اعتبار و مقبولیت خیره‌کنندة شاهنامۀ فردوسی است؛ آشوب شاهجهان‌آبادیِ تورانی (م1199ق)، سرایندة منظومةگمنام صولت فارقی از جمله این سرایندگان مدعی است که تلاش کرده است، مقبولیت خویش را با نفی فردوسی و شاهنامه‌اش و توهین و استهزا به دست آورد. این ...

[ 16 ] - پیام‌های جهانی عطار برای مشکلات فکری انسان معاصر

[ 17 ] - An Analysis of the Function of Non-verbal Communications in Shahnameh

Non-verbal communications could be a part of visual signs that, because of their importance in interpersonal relationships and transition of meaning, are highly regarded by psychologists and sociologists. One of the major subdivisions of this topic is called "Body Language" that has existed in all human societies since ancient times. These non-verbal signs, some thousands of years old, have cul...

[ 18 ] - تحلیل بینامتنی تلمیحات در شعر محمّدکاظم کاظمی

مطالعات بینامتنی یکی از رویکردهای مهمّ در پژوهش‌های ادبی معاصر شناخته می‌شود. طبق نظریة بینامتنیّت‌، هر متن ادبی، بازخوانش و زایشی از آثار ادبی پیشین یا معاصر با خود است. با عنایت به این تعریف، می‌توان تلمیح را یکی از مصادیق بارز بینامتنیّت‌ تلقّی‌کرد. یکی از شاعرانی که به صورت گسترده از این آرایه در شعر خود استفاده کرده،‌ محمّدکاظم کاظمی شاعر پرآوازة مقاومت افغانستان است که در این پژوهش شیوه‌های کا...

[ 19 ] - مبانی اندیشه‌های عرفانی بایزید روشان

عرفان و تصوف در افغانستان، تاریخی دیرینه و طولانی دارد که از آغاز تاکنون فراز و فرودهایی را پشت سر گذاشته است. در طول تاریخ، طریقتهای صوفیان نقشی بارز در شکلدهی به اذهان و روان اجتماعی مردم افغانستان داشتند. طریقۀ روشانیه یکی از این طریقتهای اثرگذار در فرهنگ اجتماعی و رفتاری مردم افغانستان است. بایزید روشان با ایجاد این سلسله صوفیانه، زمینهساز تغییرات اجتماعیـ سیاسی مهمی در افغانستان گردی...