خوانش دقیق و درک عمیق یک متن، بدون در نظر گرفتن متون پیشین و هم‌زمان با آن، امکان‌پذیر نیست و هیچ اثری از آثار پیش از خود مستقل نیست. موضوع ارتباط یک متن با متون دیگر، نخستین بار مورد توجّه باختین قرار گرفت و سپس توسّط ژولیا کریستوا و ژرار ژنت، گسترش یافت. شباهت و همانندی روایت‌ها و خرده‌روایت‌های شاهنامه با دیگر آثار پیش از آن و هم‌چنین شباهت دیدگاه‌های فلسفی و دینی مطرح شده در شاهنامه، به ویژه ...

قرآن کریم از زمان نزول تا زمان حاضر، به­خاطر وحیانی بودن و در نتیجۀ برخورداری از جمال لفظی و معنوی غیرقابل وصف، همواره الگوی بسیاری از شاعران و ادیبان بوده است. نظریۀ بینامتنی یا تناص در نیمۀ دوم قرن بیستم میلادی شکل گرفت که در ادبیات معاصر عربی با نام­های دیگری مانند النصوصیه، التداخل النصی، التعالق النصی و البینصیّه نیز شناخته می­شود. «ژولیا کریستوا»، زبان­شناس و پژوهشگر بلغاری، اولین کسی است ...

داستان شیخ  صنعان در منطق الطیر عطّار تا حدودی متأثر از ماجرای حضرت موسی و خضر (علیهما السلام) در قرآن است. از این رو هردو داستان، زمینۀ تفسیرها و قرائت های متفاوت را در نزد اهل اندیشه و معرفت فراهم کرده است. دو رکن اساسی نظریۀ بینامتنیّت -که اولین بار از سوی ژولیا کریستوا در فرانسه مطرح شد- یعنی عدم استقلال متن و مکالمه گرایی زبان را در داستان شیخ صنعان و البته فقط رکن دوم (یعنی مکالمه گرایی زبا...

نویسندگان متون ادبی گاه متون دیگر، شخصیت‌های داستانی دیگر و حتی کل یک پیکره داستانی را دستمایه کار خود قرار می‌دهند. یکی از این آبشخورهای داستانی اسطوره‌ها هستند که همواره به اشکال مختلف در آیین‌ها، باورها، قصه‌ها و حتی داستان‌ها بازتاب یافته‌اند. ازجمله این اسطوره‌ها اسطوره یونانی پرسفونه و رفتن او به قلمرو هادس، خدای جهان زیرین، است که یکی از اسطوره‌های مرگ و رستاخیز است و حالتی سفرگونه دارد....

یکی از رموز مانایی و ماندگاری اشعار تعلیمی حافظ، پیوند ناگسستنی آن با آیات و احادیث است. این شاعر زبردست در بهره بردن از این مضامین وحیانی و روایی، چنان استادانه و ماهرانه عمل می­کند که عواطف هر خواننده­ای را برمی­انگیزد و او را به تأمّل در این آموزه­­های قرآنی- روایی وا‌می‌دارد. از آن جا که بینامتنیّت یکی از مهم­ترین مباحثی است که توجّه پژوهشگران ساختارگرا و پساساختارگرا را به خود معطوف کرده است ...

چکیده یکی از رویکردهای جدید نقد ادبی که در نتیجه­ی تحول بنیادین در ساختار نقد قدیم در غرب رواج پیدا کرد، نظریه­ی بینامتنی است. این نظریه که در اواخر دهه­ی شصت میلادی از سوی ژولیا کریستوا مطرح گردید، حاکی از جذبه­های هر متن، با بسیاری از متون دوره­های مختلف معاصر یا پیش از خود است و یا به عبارتی دیگر، هر متنی، بینامتنی است. این نظریه اکنون با عنوان «تناص» در نقد عربی معروف شده است و با توجه به ...

این پژوهش سیر دگرگونی بازنمایی زبانی مذهب را در 41 نمایش­نامه و فیلم­نامه از آثار محسن مخملباف بررســی مـی­کند تا تغییر نگرش مذهبی نویسنده به­ عنوان عضوی از جامعۀ فرهنگی ایران در طول سال­ های بعد از انقلاب مشخص شود. فرانقش اندیشگانی و نام­گذاری هلیدی، غیریت­سازی، مربع ایدئولوژیک فان­دیک، چندصدایی باختین، بینامتنیت کریستوا و ارزش­ های واژگانی فرکلاف، نظریه­ ها و ابزارهای تحلیلی­ این پژوهش است. ا...

ژرار ژنت نظریّه ترامتنیّت را با توجّه به آشنایی با نظریّه بینامتنیّت یولیا کریستوا در نیمه دوم قرن بیستم میلادی مطرح کرد. نظریّه ترامتنیّت به پنج بخش تقسیم می شود: 1ـ بینامتنیّت. 2ـ فرامتنیّت. 3ـ سرمتنیّت.4ـ پیرامتنیّت. 5ـ زبرمتنیّت. پس از فردوسی، سنّت حماسه سرایی با الهام گیری از شاهنامه ادامه پیدا کرد. بازتاب شاهنامه فردوسی در تمام آثار حماسی که پس از قرن چهارم هجری سروده شده، مشهود است. از جمله این آثار،...

مطالعات بینامتنی از رویکردهای نوین نقد ادبی به شمار می آید. به موجب این رویکرد هیچ متنی بدون پیش متن نبوده و متون همواره بر پایه متن های گذشته بنا می شود. بینامتنیّت برای نخستین بار در آرای کریستوا مطرح گردید و با پشت سر گذاشتن سه نسل از نظریه پردازان در اندیشه ژرار ژنت نظامی منسجم تر و مبسوط تر یافت. ژنت مجموعه مطالعات خود را ترامتنیّت نامید و آن را به پنج قسم تقسیم کرد: بینامتنیّت، پیرامتنیّت، فر...

مقالة حاضر با به کارگیری نظریة «بینامتنی» کریستوا (1969) و مدل لپیهالم (1997) برای دسته بندی انواع تلمیح و راهکارهای ترجمة آنها، بررسی موردی 4 شعر پرتلمیح تی اس الیوت «ترانة عاشقانة جی آلفرد پروفراک»، «سرزمین بی حاصل»، «مردان پوچ» و «چهارشنبة خاکستر» به همراه 16 ترجمة فارسی از آنها از دهة 1340 مطمح نظر دارد. هدف این بررسی، راهکارهای مترجمان ایرانی برای انتقال تلمیحات بینامتنی در اشعار الیوت به ...