تمدن اسلامی به اذعان مورخان علم منشأ بسیاری از تحولات علمی و فناورانۀ کنونی و قرن‌ها هدایتگرِ مبدعِ فعالیت‌های علمی بوده است. پرسش اساسی آن است که نظام علمی حاکم بر تمدن اسلامی از چه ویژگی‌هایی برخوردار بوده که توانسته خود را به‌عنوان کانون پیشرو و درون‌زای دانش به جهانیان معرفی کند. پاسخ در سنت مترقی دانشمندان مسلمان در کسب معرفت علمی نهفته است. روش‌ها و قواعدی که براساس آن به کسب معرفت می‌پرداخ...

عین‌القضات معرفت را دانشی می‌داند که از سوی خداوند بر دلِ عارفان تقوی‌پیشه و در طوری ورای عقل افاضه می‌شود. با وجود این، عقل و علوم مکتسب توسط آن، برای آدمی و به عنوان مقدمه‌ای در قابلیت‌یافتن برای دریافت معرفت ضرورت دارند. از نظر وی ارتباط عقل با طور ورای عقل مانند ارتباط نفس و بدن است و از این‌رو عقلِ غیرعارفان که به طور ورای عقل متصل نیست، با خودبینی و خودرأیی رو به فساد می‌رود، همچنان‌که بدن ...

نظریات مکتب تفکیک در باب معرفت دینی و چگونگی فهم متون وحیانی مورد بررسی قرار گرفته است. نویسنده در بخش نخست مقاله ابتدا تفسیر پیشینیان مکتب تفکیک از عقل را توضیح می دهد سپس به مبنای تفسیر فوق اشاره کرده آن را مادی دانستن نفس و مجرد دانستن عقل معرفی می کند .در ادامه به پیامد این نظریه در ایجاد دو نوع معرفت بشری و وحیانی و تضاد آنها در منشأ، روش، قلمرو و نتایج می پردازد. توقف تلاش علمی و عملی برا...

معرفت شناسی یا نظریه ی شناخت، زمینه ای فلسفی است که موضوع اصلی آن بررسی شرایط و مبانی نظری کسب معرفت و شناخت است. معرفت شناس با انجام تحلیل های فلسفی در پی تبیین این مسئله است که با تحقق کدام شرایط و مولفه ها می توان صحیحاً ادعای شناسایی و معرفت نسبت به یک موضوع را مطرح نمود. به طور سنتی تعریف معرفت عبارت است از: «باور صادق موجه». مطابق این تعریف یا تحلیل سه جزیی که قدمتی چند هزار ساله دارد و تب...

هدف پژوهش حاضر فهم اندیشۀ سیاسی امام خمینی در چارچوبی معرفت‌شناختی بود. یافته‌های پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شد، نشان داد که میان اندیشۀ سیاسی امام خمینی و مبنای معرفتی ایشان، نسبت ابتنایی(مطابقت) وجود داشته و این ابتناء به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم برقرار بوده است. دو ابزار عقل و وحی، بیشترین تأثیر را بر اندیشۀ سیاسی امام خمینی داشته‌اند. اندیشۀ سیاسی امام خمینی، علی‌رغم همۀ تأکید ب...

از نگاه فلسفی، بررسی معرفت عاطفی و به تع آن معرفت عرفانی که مبتنی بر عشق به خداست، چندان در سنت فلسفی غرب جایگاه شایسته‌ای نداشته است. مطابق دیدگاه حاکم بر این سنت، عواطف و احساسات ارتباط چندانی با دستیابی‌های عالی به معرفتِ «محض» ندارند. در این رویکرد، معرفت به منزلۀ «بسندگی یا تطابق حداکثری» میان «بازنمود ذهنی» و برخی «ذوات» در جهان خارج از ذهن فهمیده می‌شود؛ یعنی برخلاف «زبان» و «داده‌های حسی...

«ایران اسلامی»، به معنیِ خاصی که در این مقاله آمده، می‌تواند بانی تحول در جامعه‌شناسی از «حیث موضوعی» و در علوم انسانی از «حیث معرفتی» باشد. تحولِ موضوعی در جامعه‌شناسی، ناظر به حوزه‌هایی نظیر جامعه‌شناسی انقلاب، جامعه‌شناسی دین، جامعه‌شناسی توسعه، جامعه‌شناسی سیاسی و مسائل و آسیب‌های اجتماعی است. اما تحولِ معرفتی در علوم انسانی به موضع و راه‌حلی برمی‌‌گردد که در قبال معضلِ «بی‌طرفی در معرفت» اتخاذ...

مسئله ی معرفت و مباحث مربوط به آن، از جمله شک و یقین از دیرباز یکی از دغدغه های اصلی انسان ها و به خصوص فلاسفه بوده است؛ زیرا انسان همواره جویای حقیقت و کسب معرفت در مورد خود و جهان پیرامون خود است. فلاسفه برای این امر نیازمند نقطه اتکایی هستند تا معرفت را برآن بنا کنند. هدف این پژوهش یافتن چنین تکیه گاهی از منظر ابن سیناست. ما در این پژوهش با روش توصیفی و تحلیلی سعی کرده ایم دیدگاه ابن سینا در...

کسب علم ودانش ازبهترین ویژگی های آدمی است که روایات متعددی تحصیل آن را واجب وسبب کمال انسان دانسته اند. اما نکته ای که قابل توجه است اینکه ازکدام دانش آغازو به کدام مجهول بپردازیم. بی شک ضروری ترین نوع معرفت برای انسان، معرفت خویشتن است که با حصول ارزش های الهی ومتعالی برای آن، همراه است. به دنبال اهمیت معرفت النفس، حکما و متفکران اسلامی به جدیت به آن پرداخته اند. از مهمترین مسائل این باب بحث ح...