پیوند معنایی صفات پایانی آیات قرآن با مضمون آنها که این نوشتار در مقام بیان آن است، موضوعی بلاغی، تفسیری و کلامی است. به عقیدۀ برخی مفسران، سیاق آیات قرآن، بر ارتباط معنایی عمیق صفات پایان بخش آیات با محتوای آن‌ها دلالت دارد و این ارتباط به گونه‌ای است که اگرآن اوصاف  کنار گذاشته شوند، در مراد و مقصود آیه خلل ایجاد می‌شود. در نوشتار حاضر، انواع این پیوند معنایی ذیل عنوان‌هایی از قبیل تعلیل، تاک...

تبیین هدف کلی سوره و کشف محور اصلی سوره­های قرآن یکی از مباحث مهم در تفسیر آنهاست که از دیرباز مورد توجه اندیشمندان اسلامی قرار گرفته است. مطالعه حاضر با رویکرد کشف غرض سوره مریم، سعی در یافتن الگویی برای تبیین غرض اصلی سوره­های قرآن کریم دارد. در این راستا، این مقاله به روش توصیفی- تحلیلی، ابتدا دیدگاه­های مفسران درباره هدف سوره مریم را مورد بازخوانی قرار داده است. در ادامه با بررسی سیاق سوره ...

یکی از قرائن مهم در فهم هر آیه، توجه به سیاق آن است. مفسران آنجا که پیوستگیِ نزول آیات ثابت گردد، در حجیت سیاق و تأثیر معنائیِ آیات در یکدیگر هم داستانند. اما آنجا که پیوستگی اثبات نشود، یک آیه یا یک مجموعه ایات را مستقل از سیاق شمرده و بدون توجه به بافت، تفسیر می کنند. گذشته از این دو، مقاله حاضر به شاخه سومی پرداخته که هر دو قسم فوق را شامل می شود. این پژوهش با روش تحلیلی ثابت می کند که در پرتو...

در این پایان نامه موضوع وجود یا عدم وجود ترادف در قرآن مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت. ابتدا ترادف در لغت و اصطلاح و زبان شناسی تعریف شده و دیدگاه های مخالفان و موافقان مورد ارزیابی قرار گرفته است. این ارزیابی ها نشان داده است که موافقان دقت و موشکافی لازم را در معنای دقیق واژگان به کار نگرفته اند. از سوی دیگر مخالفان برخلاف موافقان با توجه به معنای اصیل واژه ها و این که هر کلمه برای دلالت بر...

واژگان به کار رفته در قرآن کریم اغلب همان واژگان متعارف در میان عرب جاهلی بوده و در قبایل و محافل شعری خاص استعمال می شده است. کلمه ی «حکمت» مانند بسیاری دیگر از واژگان پس از ورود به قرآن تحت تأثیر نظامجهان شناختی آن واقع شده است و در میدان های معنایی جدید به کار گرفته شده و همراهی آنها با کلمات خاص، تلازم ها و تنافرهای موجود در آیات قرآن با حفظ هسته ی معنایی خود تعیّن خاص پیدا کرد و به اصطلاح د...

یکی از اسمای الهی که بعد از اسم جلاله «الله»، بیشترین کاربرد را در قرآن دارد، واژه «رب» است. این واژه در قرآن از معانی مختلفی برخوردار است که در فرهنگهای لغت عربی، تنها به برخی از معانی آن اشاره شده است. در این مقاله به بررسی آیات قرآن و سیاق آنها در این خصوص پرداخته می­‌شود، تا معانی مختلف این واژه و مشتقات آن در قرآن کریم استخراج گردد. با بررسی آیات پی می­‌بریم این واژه در اکثر موارد در معنای...

بررسی و نقد نظریات مختلف درباره علل تفاوت »متحدّی به« در آیات قرآن است. قرآن کریم، در پنج سوره مکی و مدنی، منکران رسالت و حقانیت قرآن را به آوردن مانندی برای این کتاب وحیانی، تحدّی کرده است. به رغم وحدت سیاق، گاهی به مجموعه قرآن، زمانی به ده سوره، یک سوره و یا حتی به کلامی چون قرآن، تحدّی صورت پذیرفته است. حکمت نهفته در این سیر نزولی آیات تحدّی چیست؟ نویسنده، پس از تبیین مفهوم تحدی و ذکر آیات تحدی ...

افتن معنای بلاغی فرآیند استدراک در مشخص نمودن معنی آیات قرآن کریم اهمیتی فراوان دارد. این اهمیت هنگامی نمایان­تر می­گردد که مترجم بخواهد معنی واژه «لکنَّ» را به فارسی برگرداند. این واژه از حروف مشبهه بالفعل است و یکی از حروفی می­باشد که می­توان با آن فرآیند استدراک را ارائه نمود. مترجم بدون فهم آیه و بی­آنکه به تفاسیر و معانی بلاغی این حرف را بیابد در ترجمه آن اشتباه خواهد کرد. هدف این نوشتار برر...

احمد مصطفی مراغی یکی از تفسیر نویسان برجسته اهل سنت به شمار می‌آید. او در جای جای تفسیر گران‌سنگ خویش از هدفمندی سوره‌ها می‌گوید و در این راستا آیات سوره را به یکدیگر پیوند می‌دهد. مراغی در ارتباط میان آیاتِ یک سوره، گاه میان صدر یک سوره و پایان آن ارتباط برقرار می‌کند و گاه میان آیات هم سیاق. در ارتباط میان آیات هم سیاق، انواع گوناگونی از ارتباط در تفسیر مراغی دیده می‌شود: ارتباط میان دو مجموع...

در کتاب‌های لغت سه معنای محوری «فروخوردن خشم یا اندوه»، «امساک و جمع‌کردن» و «ضبط و حبس کردن در باطن برای آشکارنشدن» برای مادة «کظم» ارائه شده است؛ به‌صورتی که معانی تمام استعمالات آن در قرآن کریم، احادیث نبوی و اشعار شاعران نزدیک به عصر نزول قرآن به آن معنا پیوند یابد. نوشتار حاضر با بررسی میزان روایی این معانی در کاربردهای قرآنی مادة کظم نشان می‌دهد هر کدام از این معانی برای قرارگرفتن در جایگ...