استبداد ستیزی و شوریدن برخودکامگان تاریخی همچون سلطان و شاه،کارگزاران و عاملان، و وزیران و وابستگان آنها که به مدد زور و تزویر، غاصبانه بر مردم مظلوم فرمانروایی  می­کرده و موجب استضعاف توده­های مردم و ستمکاری­های فراون شده اند، از مضامین ارزنده­ی شعر فارسی است.   سنایی نیز این مضمون را یکی از محورهای عمده ی شعر خود قرارداده و نگرش ها و نظرات خود را در مورد شاهان و وزیرانی که به عنوان رجال سیاسی...

دانشمند زمانه و شاعر پرآوازه، حکیم سنایی غزنوی از بزرگ ترین شاعران قصیده گو و مثنوی سرای زبان فارسی ست، که در سده ششم هجری می زیسته است. بسیاری از مفاهیم و مضامین بلند اخلاقی و عرفانی، برای نخستین بار، با سحر و سادگی سخن دل نشین، زلال، و از جان برخاسته حکیم سنایی به ادبیات کهن فارسی وارد شد. از امتیازات سخن سنایی، سیلان روح طنز در اشعار اوست. وی با زبانی صریح و بی پروا به انتقادهای مهم اجتماع...

قشربندی نظامی خاص مبتنی بر نابرابری های اجتماعی و رده بنذی گروه ها و افراد یک جامعه براساس میزان بهره گیری آن ها از فرصت های زندگی و ارزش های اجتماعی است. در جوامعی که قشربندی ونابرابری عمیق وجود دارد، افراد و گروه هایی که از قدرت و ثروت بیشتری بهره مندند به همان میزان در طبقات اجتماعی حایز رتبه های بالاتر اجتماعی هستند. این موضوع به دوره ی خاصی اختصاص ندارد، عصر غزنوی یکی از دوره هایی است که ت...

چکیده محققان به درستی سنائی را بزرگترین شاعری دانسته اند که مضامین عرفانی را به صورت جدی وارد شعر فارسی کرده است. در آثار سنائی با وجود اشعار مهم، اشعاری در هجو و مدح و رکاکت زبانی وجود دارد که از ارزش کار او کاسته است. تذکره نویسان برای حل این معضل افسانه هایی مبنی بر تحول روحی او نقل کرده اند که بگویند این اشعار متعلق به دوره قبل از تحول و زمان ناپختگی وی است. محققان معاصر به این مسئله با چش...

نیایش در شعر سنایی که خود عارفی بزرگ و بنیان گذار عرفان در شعر فارسی است، بروز و ظهوری ویژه دارد. این تحقیق ، نیایش را در آثار سنایی بررسی و توصیف و تحلیل نموده است . روش این تحقیق ،کتابخانه ای به شیوه تحلیل محتوا است و دستاورد های این تحقیق در یک پیشگفتار و چهار فصل تنظیم و تدوین شده است ؛ فصل اول به بیان تعریف نیایش و جایگاه آن در قرآن و روایات اختصاص دارد . در فصل دوم ، نیایش در آثار سنایی م...

سنایی غزنوی مبتکر سبک نمادگرا در ادبیّات عرفانی فارسی است. خلاقیّت او در نمادپردازی، به‌ویژه در حوزۀ نمادهای قلندری و اسطوره‌ای و تلفیق عناصر ژانرهای مختلف، پس از او موردپسند و مقبولیّت فراوان شاعران قرار می‌گیرد. نماد، افزون بر گسترش ظرفیّت زبان و ممکن­ساختن بیان معانی عمیق عرفانی، در زیبایی‌آفرینی متون ادبی نیز تأثیری فراوان دارد. این جستار تلاش می‌کند با تحلیل سبک نمادگرای سنایی در دیوان او، نقش...

ادبیات تعلیمی و غنایی ما، بویژه در بخش عرفانی، از سرچشمه¬ی فیّاض انوار تجلّی حق و سخنان پیام¬آور راستین که: «و مایَنطِقُ عَنِ¬الهَوی» بهره¬ها گرفته است؛ چنانکه مطالعه¬ی آن آثار، پس از گذشت قرن¬ها، تاریکی را از دل¬ها می¬زداید و به انوار حق منوّر می¬گرداند؛ از این رو، آثار سنایی، عطّار، مولوی، سعدی، حافظ و ... که از این آب حیات برخوردار شده-اند، زندگی جاوید یافته¬اند. سنایی، پدر شعر عرفانی فارسی، یکی از ا...

قرن شش و هفت هجری، از دوره های بسیار درخشان زبان و ادبیّات فارسی، به ویژه در حوزۀ شعر عرفانی است که ظهور و تکامل و اوج آن به دست سه تن از شاعران بزرگ عارف ایرانی ـ اسلامی (سنایی، عطّار، مولوی) رقم می خورد. درک و احساس نزدیک به هم در این سه تن دربارۀ خدا و جهان و... منظومۀ فکری واحدی را تشکیل می دهد تا جایی که درک و فهم آثار هر یک از این سه فرد، منوط به فهم آثار دیگری است با رنگ و تشخّص ویژۀ هر یک ...

با توجه به شروع رسمی ادبیات مغانه از سنایی و تداوم آن در شعر عطار و تکاملش در شعر حافظ، علاوه بر ترکیبات این واژه، مضامین و اندیشه های مطرح شده در مورد این واژه و مشتقات و ترکیباتش در آثار این سه شاعر مورد تطبیق، بررسی و تحلیل قرار گرفته است.اینکه آیا نگاه سنایی، عطار و حافظ به واژه ی مغ، مثبت بوده یا منفی؟ و پاسخ به این پرسش که چرا و با چه اهدافی این واژه که در نظر عوام و نیز به لحاظ لغوی نه ت...

خردگرایی به مثابه مؤلفه­ای بنیادین و کارمایه­ای اساسی، همواره جزئی ثابت در شعر و هنر ایرانی بوده است؛ چه تعالی اجتماعی و تکامل تمدن، متوقف بر خردورزی و بهره‌مندی از این عنصر در جهان­بینی است. اگرچه سنت غالب سبک خراسانی، «طبیعت­گرایی» بوده است، با این همه شاعران این سبک فکری، به خردگرایی نیز بی‌توجه نبوده‌اند و مضامین مرتبط با خرد در میان اشعار این دسته به‌خوبی هویداست. هدف از این نوشتار بررسی ج...