فلسفه در آغاز نامی عام برای همه دانش­ها بوده است. پس از دوران قرون وسطی غربیان به بخش طبیعیات فلسفه توجه ویژه نمودند و عالمان علوم طبیعی از عالمان سایر بخش­های فلسفه جدا شدند. در دوران معاصر رفته رفته بخش­های مختلف فلسفه – که همگی در روش غیر تجربی مشترک بودند- در غرب با عناوین مجزا از یکدیگر متمایز شدند. پس از انتقال این عناوین به اهل فلسفه ایران، اصطلاح فلسفه های مضاف در برابر فلسفه (مطلق) رای...

بلاغت یکی از علوم مشترک بشری است که در گذر تاریخ، مورد توجّه تمامی ملّت ها بوده است. فارغ از مشترکات بشری، علم بلاغت در سرزمین های اسلامی به گونه ای خوش درخشیده است. به شهادت فراز و فرودهای تاریخ بلاغت، عالمان مسلمان ایرانی، در تحوّل و بلوغ دانش بلاغت تاثیری بی مانند داشته اند. در این مقاله تاریخچه و ادوار علم بلاغت در میان ایرانیان و اعراب مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است، سپس عالمان بلاغی ایرا...

با بررسی اندیشه سیاسی عالمان و نخبگان مسلمانی که در روزگار جنگ صلیبی می‌زیستند، به انفعال شماری از آنان در برابر پدیده مهم و فراگیر حمله صلیبی می‌توان پی برد. اینان به‌رغم جایگاه اجتماعی و دینی‌شان، ضرورت وحدت ملی اسلامی را در رویارویی با اشغال‌گران صلیبی نادیده گرفتند و بیش‌تر به مسائل داخلی و درون‌دینی جامعه اسلامی پرداختند و چنانچه کسانی درباره این اشغال و تجاوز واکنشی نشان داده و امیران و ر...

تیمور با کشورگشایی های خود عالمان و هنرمندان را از مناطق ایران، آناتولی، شامات و عراق جمع آوری کرد و به سمرقند انتقال داد. در دوره تیموریان، سمرقند و هرات به مراکز علمی و هنری تبدیل شدند. عالمان و هنرمندان زیادی در این شهرها گرد آمدند. با گسترش مناسبات فرهنگی میان ایران و آناتولی به تدریج برخی از عالمان و هنرمندان به عثمانی مهاجرت کردند. حمایت سلاطین عثمانی از مهاجران و اوضاع نابسامان داخلی ایر...

از جملۀ مباحثی که از دیرباز در میان عالمان اسلامی مطرح بوده، موضوع حیطۀ فقه و تکالیف شرعی بشر و حدود آن است که در این مورد دو دیدگاه عمده در میان عالمان اسلامی اعم از فقیهان، مفسران و متکلمان مطرح می شود. مشهور و بلکه اکثر عالمان اسلامی برآنند که حیطۀ فقه و احکام شرعی در فروعات عملی و اعمال جوارحی منحصر بوده و مباحث اعتقادی و قلبی و اعمال جوانحی از دایرۀ فقه خارج است. بر همین اساس، اینان در منا...

به‌منظور شناخت بهتر ارقام انگور برای کاربرد آنها در برنامه‌های اصلاحی آینده و بررسی برخی خصوصیات مورفولوژیکی میوه و بذر 11 رقم انگور در کلکسیون مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع‌طبیعی خراسان رضوی در سال 90-1388، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار به مرحله اجرا درآمد. با استفاده از تجزیه کلاستر طبقه‌بندی و تفکیک ارقام مشابه در فاصله اقلیدسی 20 به 3 گروه صورت گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین و...

یکی از متون کهن فارسی، «سندبادنامه» ظهیری سمرقندی است که در سده ششم ه.ق تألیف شده است. اهمیّت سندبادنامه درآن است که از متون مهمّ ادبیات داستانی فارسی به شمار می رود و از این رو در پژوهش های مربوط به ادب داستانی فارسی حایز کمال توجه است. همچنین به سبب تألیف این اثر در سبک فنی، در تحقیقات سبک شناسانة نثر فارسی، جایگاه ویژه ای دارد. سندبادنامه تا امروز دوبار تصحیح انتقادی شده است؛ بار نخست، احمد آ...

در زبان فارسی اشعار زیادی وجود دارند که سراینده اصلی آنها هنوز مشخص نشده است. یکی از این موارد، قصیده مشهوری با مطلع «سلام علی دار ام‌الکواعب/ بتان سیه‌چشم عنبرذوایب» است. تاکنون چند تحقیق در این باره صورت گرفته و منوچهری دامغانی، امیر معزی، برهانی، حسن متکلم کاشی و ابوالمعالی نصرالله منشی به عنوان سرایندگان قصیده مذکور معرفی شده‌‌اند. پژوهش حاضر با بررسی استدلال‌های به‌کاررفته در مطالعات پیشین...

رودکی سمرقندی از سرآمدان قلمرو شعر پارسی در سده سوم و چهارم هجری است که از انبوه اشعار او تنها حدود هزار بیت، آن هم به گونه پراکنده و برگرفته از میان آثار دیگر به دست ما رسیده است. فقدان نسخه کهن و اصیل، فاصله زمانی، دگرگونی های زبان فارسی، ضبط های مختلف منابع ثانوی و ... سبب شده است تا قرائت و مفهوم برخی از همین بیت های اندک این شاعر دشوار و دیریاب گردد. در این جستار قرائت های گوناگون و معانی ...