مختار کمیلی
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ولی عصر رفسنجان
[ 1 ] - درآمدی بر سبک شناسی آثار ظهیری سمرقندی
یکی از نویسندگان سده ششم هـ.ق ظهیری سمرقندی، صاحب آثار سندبادنامه و اغراض السیاسه است. سندبادنامه وی در زمره معروفترین آثار داستانی فارسی است که به نثر فنّی نگارش شده و در اسلوب پاره‌ای از متون منثور تأثیر گذاشته است؛ از این رو بررسی سبک شناختی آن حائز اهمیّت و بایسته است. در جستار حاضر بر اساس سه مقوله: زبان، ادب و اندیشه، آثار ظهیری بررسی شده است. در بعد زبانی گفته شده است که مهمترین خصیصه زب...
[ 2 ] - سحاب نی‌ریزی، شاعر ناشناختة دورة بازگشت
شیخ‌الاسلام سید نعیم فرزند عفیفا متخلص به سحاب از شاعران دورة بازگشت ادبی ایران است. تنها دست‌نویس دیوان او در مرکز دایرة‌المعارف بزرگ اسلامی نگهداری می‌شود. در دیوان سحاب انواع ادبی ازجمله شعر غنایی و شاخه‌های آن مانند مرثیه و مدح بسیار است. سبک سحاب در مدح‌ها، خراسانی و در غزل‌ها عراقی است. او شاهان قاجاری معاصرش مانند محمدشاه و ناصرالدین‌شاه و برخی از شاهزادگان را می‌ستاید. حاکمان محلی زادگا...
[ 3 ] - بازنگری اغراض السیاسه
یکی از کتابهای ارزنده اجتماعی و سیاسی فارسی اغراض السیاسه اثر ظهیری سمرقندی، نویسنده نامدار سده ششم هـ.ق، است که جعفر شعار آن را در سال 1349 تصحیح و منتشر کرده است. متن مصحّح شعار که تا امروز تنها چاپ کتاب است، به دور از کاستی‌ها و لغزش‌ها و اغلاط چاپی و غیر چاپی نیست. در جستار حاضر صورت درست پاره‌ای از اغلاط کتاب به قرائن درون متنی و غیرمتنی نشان داده یا پیشنهاد شده است. در این پژوهش سندبادنامه...
[ 4 ] - دارالشفای سعدی (مقوله‌های پزشکی در آثار سعدی)
سعدی در آثارش برای پرورش معانی تربیتی و اخلاقی خود، از آموزه‌های علوم دیگر، از جمله دانش طب و علم تشریح که مقدّمه طب است، بهره برده است. در حوزه علم تشریح سخنان سعدی، غالباً، با مطالب بخش تشریح کتب طبی قدما مطابقت دارد، مثلاً وی اصل و مایه منی و شیر را خون می‌داند که در کتب تشریحی نیز عیناً همین معنی آمده است. در آثار سعدی نام بیماری‌های متعددی آمده است که مهمترین آنها بیماری رشته، تب، مالیخولیا و...
[ 5 ] - پژوهشی در اغلاط و منابع ابیات سندبادنامه (بازنگری سندباد نامه)
یکی از متون کهن فارسی، «سندبادنامه» ظهیری سمرقندی است که در سده ششم ه.ق تألیف شده است. اهمیّت سندبادنامه درآن است که از متون مهمّ ادبیات داستانی فارسی به شمار می رود و از این رو در پژوهش های مربوط به ادب داستانی فارسی حایز کمال توجه است. همچنین به سبب تألیف این اثر در سبک فنی، در تحقیقات سبک شناسانة نثر فارسی، جایگاه ویژه ای دارد. سندبادنامه تا امروز دوبار تصحیح انتقادی شده است؛ بار نخست، احمد آ...
[ 6 ] - زن در خوابنامه‌های فارسی (بررسی نمادهای زن در خوابنامه‌های فارسی)
یکی از پدیده های رازناک جهان ما خواب و رؤیاست. در این پدیده اشیا، به صورت نمادین ظاهر می شود و از این رو برای دریافت مفهوم حقیقی آنها، باید به تعبیر و واکاوی آنها پرداخت. واکاوی و تعبیر نمادهای رؤیا از دیر باز معمول بوده و گرد آوری و تدوین آنها باعث بوجود آمدن خوابنامه‌ها شده است. در خوابنامه‌های فارسی، نمادهای بسیاری به زن و مسائل زنانه گزارده شده اند. بررسی و تحلیل این نمادها می تواند تصویر ر...
[ 7 ] - خوابنامه‌نویسی در زبان و ادب فارسی (سیری در مهمترین خوابنامه‌های فارسی )
خواب یا رؤیا پدیده‌ای عمومی است که از دیرباز مورد توجه آدمی بوده است. در این پدیده، غالباً مفاهیم و پیامها به زبانی سمبلیک و نمادین ظاهر می‌شود و به همین سبب، درک آنها، به تحلیل و رمزگردانی نیاز دارد. تحلیل و رمزگردانی رویاها که در فرهنگ ما بدان «تعبیر خواب» اطلاق می‌شود، در آثاری که بدانها «خوابنامه » یا «تعبیرالرویا» می‌گویند؛ ثبت شده است. در زبان فارسی، پیشینه این خوابنامه‌ها که از لحاظ شکل و...
[ 8 ] - مدایح مؤیدیه و فواید آن
مدایح مؤیدیه از شمس‌المعالی اسحاق بن احمد نی‌ریزی، دست‌نویس نفیسی است که به شمارۀ 2637 در کتابخانۀ مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران، نگاهداری می‌شود. این اثر که در برگیرندۀ اشعاری است در ستایش طهماسب میرزا مؤیدالدوله، فواید ادبی و تاریخی متعددی دارد؛ از جمله این‌که حاوی نام و نمونۀ شعر شاعرانی است که در تذکره‌ها از آنها یادی نشده است. در مدایح، قصایدی از احمد وقار شیرازی و سر...
[ 9 ] - چند واژۀ نادر در کامل‌التعبیر حبیش تفلیسی
کامل التعبیر از آثار مشهور حبیش تفلیسی است که به‌ظاهر پس از سال 566ق تألیف شده است. در این اثر _ که تا امروز چاپ انتقادی نشده است_ واژه‌های نادر نسبتاً زیادی را می‌توان دید که پژوهشگران شماری از آنها را استخراج و بررسی کرده‌اند. در این جستار چند واژۀ دیگر معرفی و بررسی می‌شود. این واژه‌های نادر عبارت‌اند از: انگشت خدای خوان (سبّابه)، نگارشی/ انگارشی کردن، شنگ، نان گرمه، کبوتر بنّا.
[ 10 ] - یادداشت‌هایی بر یادداشت‌های سندبادنامه
یادداشت‌هایسندبادنامه از علیمحمد هنر، اثری است که به شرح دشواری‌های سندبادنامۀ ظهیری سمرقندی اختصاص یافته است. این اثر که در حل بسیاری از دشواری‌ها و مشکلات سندبادنامه، از ترجمۀ ابیات و امثال عربی کتاب گرفته تا معنی واژه‌های مهجور، به خوانندۀ سندبادنامه کمک شایان میکند، مانند هر اثر دیگر، از کاستی‌ها و لغزش‌هایی به دور نمانده است. در این جستار، ...
[ 11 ] - شرح و تصحیح چند بیت از حدیقه سنایی
حدیقة الحقیقة و شریعة الطریقة از سنایی غزنوی، یکی از مهمترین و تأثیرگذارترین منظومه‌های صوفیانه در ادب فارسی است که تا امروز چند بار تصحیح و شرح شده است؛ اما هیچ‌کدام از شرح‌ها و تصحیحات این اثر جامع و به دور از لغزش نیست. مسئلة تحقیق در این جستار آن است که چه ابیاتی در حدیقه به آیات و احادیث اشاره دارد و شارحان در شرح‌های نوشته‌شده توجهی به آن نداشته‌اند؛ همچنین کدام ابیات به تصحیح نیاز دارد....
[ 12 ] - تذکرة شعاعیه و ضرورت تصحیح دوبارة آن
تذکرة شعاعیه اثر محمدحسین شعاع شیرازی (شعاع‌الملک) یکی از تذکره‌های مهم فارسی است که در دورة قاجار و در سال 1321 هجری در شیراز تألیف شده است. تذکرة شعاعیه دربردارندة شرح حال و نمونة اشعار صد و پنج شاعر است که مؤلف در فاصلة زمانی 1300‑1320 آنها را دیده و یا از زبانشان شعری شنیده است. محمود طاووسی این تذکره را تصحیح و بنیاد فارس‌شناسی در سال 1380 آن را منتشر کرد. پرسش این پژوهش ...
نویسندگان همکار