با نگاهی گذرا بر آثار بزرگان ادب فارسی پیداست که بسیاری از عبارات و تعبیرات و اشارات آنان به اقتباس یا الهام از این کتاب مبین و یا احادیث ائمه معصومین (ع) است. تمکین از ادبیات قرآنی توسط شاعران و نویسندگان عامل مهمی در اعتلا وفخامت بخشیدن به آثار آنان بوده است. اصولاً نمی توان در حوزه تاریخ ادبی ایران اثری یافت که متأثر از قرآن و حدیث نباشد. در قرن چهارم که اوج تمدن اسلامی بوده سهم ایرانی ها چه...

رواداری عامل پویایی، بالندگی و رشد اندیشه‏های مختلف است و باعث بالا بردن ظرفیت پذیرش و تحملعقاید‏ مختلف جامعه در معرض تضارب آرا می­شود. رواداری مذهبی و شکیبایی در برابر ادیان و مذاهب مختلف، جامعه را به سمت پویایی و نشاط علمی پیش‏ می‏برد. در قرن چهارم هجری، که به عصر شکوفایی فرهنگی و تمدنی اسلام و یا به تعبیری رنسانس اسلامی مشهور است، رواداری مذهبی یکی از موارد برجسته است. در سایه رواداری مذهبی ...

فرقه اسماعیلیه بر اثر اختلاف در جانشینی امام جعفر صادق (ع) بوجود آمد، توانست در مدت کوتاهی با سازماندهی تشکیلاتی پیچیده برای امر دعوت به موفقیت های زیادی نائل آید و پیروان بیشماری را در سرزمین های اسلامی از جمله ایران، شام، یمن و مصر بدست آورد. تشکیل خلافت فاطمی در مصر اوج موفقیت و تأثیرگذاری تشکیلات دعوت را نشان می دهد. داعیان اسماعیلی که طی روندی پیچیده به خدمت امر دعوت در می آمدند، از میان پ...

گفتارنوشت نامی است که در این پژوهش برای معرفی نوعی از نوشتار وضع شده است. گفتارنوشت پیوستاری است میان گفتار و نوشتار، ژانری است که در آن عناصر گونه گفتاری و گونه نوشتاری زبان در هم آمیخته شده اند. پیکره زبانی این تحقیق تعداری از متن های نثر عرفانی در محدوه زمانی قرن چهارم و پنجم هجری تا نیمه قرن هفتم است که در پنج لایه سبکی بررسی شده اند. محقق کوشیده است تا مختصات سبک شناسی گفتارنوشت را با استف...

سیر تعالی علم و ادب در خراسان و ماوراءالنّهر از انقراض ساسانیان تا قدرت گرفتن حکومت های ایرانی متوقّف ماند. در عهد طاهریان و صفّاریان زبان و ادبیّات فارسی جانی دوباره یافت و گام های استوار و مطمئنّی به سوی باروری فرهنگی و علمی برداشته شد. صفّاریان، نخستین خانواده بومی خراسان بودند که زبان فارسی را جایگزین زبان عربی ساختند. با ایجاد حاکمیّت در خراسان، تحرّک فکری و فلسفی اندیشمندان و علمای این خطّه از سر ...

ابوریحان محمد بن احمد بیرونی از علمای بزرگ و ریاضیدانان ‘ منجمان ‘ مورخان و کاملان قرن چهارم و پنجم هجری است و محققان او را از بزرگترین حکمای شرق میدانند . ولادت او در سال 362 ه ق در خوارزم اتفاق افتاده و مرگش در غزنه در اوان انقلاب سلاجقه و سلطنت مسعود بن محمود غزنوی بوده است . تألیفات این مرد بزرگ به زبان عربی یعنی زبان علمی و همه کس فهم عالم اسلام و ایران بوده است ‘ مگر ترجمه ( التفهیم ) که ...

رابطه بین سیاست و تاریخنگاری از مباحث مهمی است که تا¬کنون به طور جدی به آن پرداخته نشده¬است. روشن شدن رابطه بین این دو مقوله می¬تواند دلیل کتمان برخی حقایق و واقعیتها را از سوی قشر اندیشمند جامعه، برای ما آشکار نماید. اگر¬چه پرداختن به این دو مقوله جدا از یکدیگر امکان پذیر است، اما نمی¬توانیم ارتباطی را که بین این دو وجود دارد انکار کنیم. امروزه تأثیرات مستقیمی که سیاست و تاریخنگاری بر یکدیگر د...

قرن چهارم و پنجم هجری شاهد شکوفایی ادبی بی¬نظیری بوده که شعر و نثر ادبیات عربی در دیگر دوره¬ها از آن بهره-مند نبوده است؛ زیرا بدنبال گسترش دولت¬های کوچک محلی، مراکز ترویج اندیشه و تولید ادبی در سراسر حکومت اسلامی افزایش یافت و با توجه به اینکه گرگان یکی از مراکز چهارگانه تمدن ایرانی آن زمان (قصر صاحب بن عباد، قصر ساسانیان در بخاری، قصر پادشاهان خوارزم و قصر شمس المعالی قابوس بن وشمگیر در گرگان ...

تاریخ ادبیات مانند علوم دیگر به بررسی و تحلیل نیاز دارد . این علم وابسته به سبک شناسی وجغرافیا و جامعه شناسی و.... وهریکی از این علوم در سیر وتحول تاریخ ادبی نقشی مهمی دارد . بعضی از منتقدان می گویند که اصلاً تاریخ ادبیات علم نیست وگروهی دیگر اشکالشان با تاریخ ادبیات در اینست که تاریخ ادبیات نه فقط ایران بلکه همه ملتهای دیگر مخصوصاً بررسی در تاریخ نوشته های که با اسلوب متعالی نوشته اند نیست بلکه ...