نام پژوهشگر: عبدالله درپرش

فرقه اسماعیلیه در ایران در قرن سوم و چهارم هجری
پایان نامه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه سیستان و بلوچستان - دانشکده ادبیات و علوم انسانی 1391
  عبدالله درپرش   محمدرضا فراهانی

فرقه اسماعیلیه بر اثر اختلاف در جانشینی امام جعفر صادق (ع) بوجود آمد، توانست در مدت کوتاهی با سازماندهی تشکیلاتی پیچیده برای امر دعوت به موفقیت های زیادی نائل آید و پیروان بیشماری را در سرزمین های اسلامی از جمله ایران، شام، یمن و مصر بدست آورد. تشکیل خلافت فاطمی در مصر اوج موفقیت و تأثیرگذاری تشکیلات دعوت را نشان می دهد. داعیان اسماعیلی که طی روندی پیچیده به خدمت امر دعوت در می آمدند، از میان پیروان باسواد، فیلسوف و اصطلاحاً همه فن حریف، چه در امور ذهنی و چه یدی انتخاب می شدند. داعیان اسماعیلی در ایران قصد تکرار موفقیت همتایان شان در مصر را داشتند. به همین دلیل با تغییر شیوه دعوت خود یعنی نفوذ در بین صاحب منصبان، رویای پیوستن ایران به خلافت فاطمی و نابودی دستگاه خلافت عباسی را در سر می پروراندند. با مطالعه ی چگونگی فعالیت داعیان اسماعیلی در ایران و شیوه تبلیغی آنها می توان به راز ماندگاری فرقه اسماعیلیه، با وجود سرکوب های شدید در دوران مختلف پی برد. پیوستن خیل عظیم جمعیت ایران به فرقه اسماعیلیه آن هم در دورانی که مذهب اهل سنت مذهب غالب در ایران بود و حکمرانان سنی مذهب هرگونه نظر مخالف را به شدت سرکوب می-کردند از رازهایی است که در شیوه تبلیغی پیچیده داعیان فیلسوف مشرب اسماعیلی نهفته است.