نویسنده در این مقاله کوشیده است تا با معرفی کتاب علوم البلاغة عند العرب و الفرس ارزش آن را در میان سایر کتب مشابه روشن،  و با نقد ساختارِ صوری و محتوایی، جایگاه کتاب را در میان پژوهش‌های بلاغت اسلامی و ایرانی ارزیابی کند. نویسنده‌ی کتاب در هر دو زمینه عالی عمل کرده و به هدف ذکر شده در مقدمه‌ی کتاب که بررسی تاریخ تطور بلاغت فارسی و عربی در کنار هم و نشان دادن تأثیر و تأثر این دو عرصه در تقابل با ...

بلاغت سنتی، زیبایی شناسی آثار ادبی را تنها در سه حوزه‌ی علم بدیع، بیان و معانی بررسی می‌کند. این دیدگاه سنتی، ارزش زیبایی شناختی هر سروده یا نوشته ادبی را تنها آراسته بودن آن به آرایه‌ها و هنرهایی می‌داند که در سه قلمرو بدیع، بیان و معانی از آن‌ها سخن می‌رود. اما بلاغت جدید، معیار زیبایی اثر ادبی را علاوه بر این سه علم، در شاخص‌ها و مؤلفه‌های دیگری جست‌وجو می‌کند که موجب تمامیت و کلیت اثر و شال...

به هنگام جستجو دربارهء فن مقابله به عنوان صنعتی بدیعی درکتاب های بلاغت، به دیدگاه های متفاوت و گاه مشابهی از علمای بلاغت دست می یابیم ولی با این حال، ابعادی از موضوع همچنان ناگفته باقی مانده است. نگارنده ضمن تأمل در دیدگاه ها و نظرات ابن ابی الحدید در شرح نهج البلاغه، با وسعت دیدگاه این مولف در تشریح جنبه ها و مسائل گوناگون این فن بدیع (مقابله) و نظر صائب او روبرو شد. از آنجا که وی جمیع آراء م...

برخی از صنایع ادبی در زبان فارسی، صنایعی هستند که ارزشهای بلاغی پدیده دوزبانگی را نشان می دهند. متأسفانه، در کتابهای بلاغت ارزش زیباشناختی این صنایع را شرح نداده اند، اما امروزه با استفاده از نظریه های گوناگونی که در خصوص پدیده رمزگردانی مطرح شده است و با توجه به رواج این نظریه ها در حوزه ادبیات و نقد ادبی، می توان ابعاد زیباشناختی این صنایع را نشان داد. بنابراین، در این مقاله مشخص می شود که از...

در خصوص سبک شناسی جدید، تالیفات زیادی از سوی منتقدان به رویکردهای سنتی بلاغت به رشته تحریر در آمده که در این مقال سعی بر آن است تا یکی از این آثار یعنی «أسلوبیة البیان العربی من أفق القواعد المعیاریة إلى آفاق النص الإبداعی» را مورد نقد و بررسی قرار داد. این اثر با روش تحلیل محتوا مورد نقد و بررسی قرار گرفته است که  مهم‌ترین نتایج آن عبارت است از: مرزبندی دقیق بین بیان عربی در بلاغت قدیم و جدید...

بلاغیون و منتقدان ادبی پیش از عبدالقاهرجرجانی دربارة اصطلاح «بلاغت» کلیاتی را بیان‌ کرده ­اند، اما در هیچ‌یک از آثارشان به طور روشن و دقیق دربارة حد و مرز بلاغت کلام یا متکلم بلیغ سخن نگفته­اند. تنها در کتاب‌های بلاغی پس از جرجانی کوشش‌ شده‌ است معیارهایی برای کلام بلیغ مشخص شود. در این تألیفات که بیشتر رویکردی سلبی به شرایط فصیح و بلیغ بودن کلمه و کلام دارند، کلمه و کلامی فصیح دانسته‌ شده‌ است...

نقد در این مقاله به معنای داوری بوده و شامل انواع گوناگونی است همچون : نقد فنون بلاغی، نقد شعر شعرا از منظور بلاغی ، مقایسه فنون بلاغی با هم، مقایسه دو زبان عربی و فارسی با هم بر پایه فنون بلاغی، مقایسه دو زبان عربی و فارسی بر پایه شعراء. این مقاله ابتدا به تاریخچه ای از ارتباطات فرهنگی و تاریخی بین عرب و فارس ها پرداخته و زمینه ارتباطات بلاغی بین آنان را بیان نموده و سپس با تکیه بر کتاب های بل...

ساختار و محتوای هر اثر ادبی به میزان رشد فکری و علمی عصر مؤلف بستگی دارد. بسیاری از آثار به‌جای‌مانده از سده‌های آغازین اسلامی حکایت از فقدان نظریه و مبانی اصولی علوم متداول آن عصر دارند که البته این، دلیل بر ناتوانی مصنّفان و مؤلفان آن آثار نیست، بلکه به نبودِ ثبات و استقرار در مفاهیم و اصطلاحات بلاغت میان علمای بلاغت­‌نگار مربوط است. این مقاله به بررسی انتقادی تطور علم بدیع در کتب بلاغت ع...

علیرغم گذشت بیش از نه سده از یادکرد تشبیه تفضیل در بلاغت فارسی، همچنان همان سخن قدما تکرار گشته و حداکثر نوگوئیهای معاصران این بوده که این تشبیه یکی از ابزار نوسازی تشبیه است. این مقاله با نگاهی تازه به پژوهشی در باب این تشبیه میپرازد، ضمن نقد گزارش صاحبنظران، سیزده ساخت مختلف این تشبیه را معرفی و تحلیل میکند؛ و سرانجام نیز سخن را با بیان کارکردهای زیبایی شناسی آن به پایان میبرد.