در سال 1339 ه‍.ش کتابی به نام کلّیات شاهنامۀ حکیم ابوالقاسم فردوسی در تبریز چاپ شد که به نثر ترکی است و برخلافِ نامِ آن، ترجمه یا بازنویسی شاهنامه نیست. این متن در اصل یک طومار نقّالی است که دو داستان آن در سال 1039ق به فارسی تدوین/ تحریر و در سال 1164ق به ترکی ترجمه شده است. بر این اساس، پیشینۀ نقل و تدوینِ بخشی از روایات آن به ادوارِ صفوی و افشاری می‌­رسد. محتوایِ داستانیِ این طومار از فرمان...

شاهنامه به عنوان یک اثر اسطوره‌ای ـ حماسی در ادبیات داستانی معاصر ایران همچنان تأثیر شگرف خود را دارد و داستان‌های آن به شیوه‌های گوناگون در داستان بلند و کوتاه امروز بازتاب یافته است. این بازتاب به گونه‌ای است که به داستان‌ها هویتی ایرانی بخشیده است و نمونة آن را می‌توان در داستان کوتاه شب سهراب‌کشان اثر بیژن نجدی به خوبی مشاهده کرد. اسطورة حماسی «رستم و سهراب» بن‌مایه این داستان واقع شده است ...

یکی از ویژگی ‌های قرآن استفاده از قالب داستان است. خداوند متعال بسیاری از وقایع و رویدادها را در قرآن کریم به شکل داستان و برای دعوت مردم به زندگی صالح نقل کرده که بیانگر اهمّیت روایتگری و نقش پررنگ آن در هدایت غیر مستقیم انسان‌ هاست. یکی از داستان‌ هایی که در سوره ‌های متعدّد قرآن آمده ، داستان حضرت ابراهیم (ع) است. این پژوهش در پی آن است که داستان تولّد حضرت ابراهیم (ع) را از دیدگاه روایت‌ شناسی...

در این جستار، ساختار داستان فرود در شاهنامه و عناصر ساختاری تأثیرگذار در آن بررسی و تحلیل می شود. ساختار داستانی ماهیتی دارد که متأثر از عناصر خود، شکلی کنشی و روایی می پذیرد. نویسنده در پرتو این خصوصیات و عناصر ساختاری، چون طرح و نقشه، زاویۀ دید، کشمکش، بحران، نقطۀ اوج و گره گشایی، ساختار داستانی را پی می ریزد. به این منظور، ابتدا تعریفی از داستان و ساختار ارائه می گردد و سپس، ضمن بررسی عناصر ...

شاهنامة فردوسی همچون دائره¬المعارفی مسائل گوناگون اجتماعی، اخلاقی، دینی، سیاسی و ... را در بر دارد،یکی از این موضوع ها دعاهایی است که در جای جایِ داستان¬های کتاب مورد بحث به گونه¬ای زیبا تعبیه شده است، می دانیم که سابقة تاریخی دعا به پیدایش بشر می رسد، و می توان از لابلای دعاهای نقل شده به طرز تفکر و شیوة زیستن انسان در دوره های گوناگون پی برد، حتی با بررسی دقیق دعاها امکان آگاهی از وضعیت طبیعی ...

بازآفرینی اسطوره یکی از رهیافت­های شاخص در ادبیات پسامدرن است. این ویژگی­ امکان بررسی روابط بینامتنی آثار پست­مدرن با متن­های اسطوره­ای را فراهم می­آورد. شاهنامه به عنوان متنی اسطوره­ای، زیرمتن یا پیش­متن بسیاری از رمان­های مدرن و پست­مدرن قرار گرفته­است. یکی از این متون رمان «کیخسرو» اثر آرش حجازی است که در آن داستان جنگ بزرگ کیخسرو در شاهنامه، بازآفرینی و بازخوانی شده­است. این جستار، بر اساس ...

از نکات ارزشمند شاهنامة فردوسی استفادة به جا و مناسب از دو واژۀ مهر و کین است، کاربرد این دو واژه به قدری زیبا در لابلای داستان های شاهنامه جلوه گر شده که شاید بتوان گفت فردوسی تحت تأثیر دو واژة قهر و لطف از صفات الهی بوده و گویا با توجه به ماهیّت داستان ها، قهر و لطف به کین و مهر در شاهنامه تبدیل گردیده و تقابل آن دو، مورد عنایت این شخصیت بزرگ حماسه سرا قرار گرفته است. در این مقاله تلاش می شود ...

شاهنامه به لحاظ ابعاد زیبایی شناسانه و ویژگی های ساختار ی و زبانی، قابلیت ها وکارکردهای بسیار با ارزشی در حوزه ی هنرهای نمایشی دارد وهر بخش آن می تواند منبع الهامی برای نـگارش آثـار نمایشی باشد. .بـسیاری از آثـار نـمایشی بزرگ جهان با الهام از داستان های اسطوره ای، تاریخی و کهن نگاشته شده اند و رمز ماندگاری این آثار نیز در استفاده درست و منطبق کردن آن با نیازهای فرهنگی زمانه است. درباره ی شاهنام...

روایت شاهنامه با وجود اطناب و کندی، در موارد زیادی نیز با ایجاز و شتاب همراه شده است. بررسی ابیات شاهنامه نشان می دهد، یکی از عوامل مهم ایجاد شتاب در این روایت، به کارگیری شگردهایی در عرصه داستان پردازی مانند حذف بخشی از کنش داستانی، ارجاع به گذشته، بیان واحد حادثه تکرار شده، افزایش عناصر و اجزا و شخصیت های داستان و بهره گیری از فضاهای جادویی است؛ امّا از سوی دیگر انتخاب دایره واژگان ( diction )...

خواب و رویا از جمله مقوله هایی است که از نخستین مراحل اندیشه ی بشر ،همواره فکر و ذکر انسان را به خود معطوف داشته و طبعاً عرصه ی ادبیات و به ویژه شعر فارسی هرگز از پرداختن به آن غافل نبوده است.در این میان طبیعت شعر حماسی به گونه ای است که به جهت قرابت با اسطوره ها؛ از مفهوم ، تجلّیات و زبان نمادین خواب، به وفور بهره جسته است. رویا در شاهنامه صرف نظر از شخصیّت ها ،قومیّت ها ، ریشه ها و اثرات آن، مرکز...