دورۀ قاجار دوره‌ای سرشار از رخدادهای اجتماعی و سیاسی است. شاهان قاجار، شاعران مدیحه‌سرا و شعر مدحی را پروپاگاندای دربارهای خود قرار دادند. شاعران نیز برای پسند خاطر شاهان، به پیروی از شاعران سبک خراسانی، به مدیحه‌سرایی روی آوردند. آموزه‌های تعلیمی در شعر عصر قاجار را می‌توان به دو موضوع کلی تقسیم کرد: یکی شعر آیینی که بیشتر در ذکر مناقب پیامبر اسلام(ص) و ائمۀ شیعه(ع) است، ...

در این مقاله، با توجه به بر‌هم‌کنش‌های میان جامعۀ فلسفی و تحولات سیاسی و فرهنگی مهمِ دورۀ قاجار، به دو نکتۀ اصلی در بی‌توجهی به فلسفۀ غرب اشاره می‌شود: نخست اینکه جامعۀ فلسفی سنتی دورۀ قاجار نیازی عمیق و اساسی برای آگاهی از آموزه‌های فلسفی غرب احساس نمی‌کرد و بدین ترتیب تلاشی برای اخذ نظرات فیلسوفان غربی انجام نداد. دودیگر اینکه دولت‌مردان و روشنفکران ایران، جز جمال‌الدین اسدآبادی، به فراگیری و ...

صنعت فرش در ایران از پیشینه و قدمت طولانی برخوردار است، اما در دورۀ قاجار (نیمۀ دوم قرن سیزدهم قمری/ نوزدهم میلادی) تحت ‌تأثیر عواملی چون آشنایی و علاقه­مندی تجار و مردم اروپا نسبت به فرش ایران و تقاضای روزافزون برای این کالا در بازارهای جهانی، سرمایۀ داخلی و خارجی در این رشتۀ تولیدی به کار افتاد و صنعت فرش احیا و از رونق و شکوفایی خاصی برخوردار شد. در این پژوهش، سعی بر آن است تا با روش توصیفی-...

لباس پوشیدن سابقه ای به اندازه حیات انسان دارد و جز پیروان یکی از مکاتب فکری که بر لزوم برهنه زیستی پای می فشارند همه افراد به نوعی آن را تجربه می کنند. لباس , افزون بر حفظ انسان از سرما و گرماو یاری دادن وی در حفظ عفت و شرم , در آراستگی و زیبایی آدمی نیزنقش مهمی ایفا می کند و می توان آن را نشان دهنده گرایش اعتقادی فرد و وابستگی وی به فرهنگی خاص دانست . یکی از امتیازات انسان , در مقایسه با موجو...

خوانسار یکی از شهرهای معتبر ناحیۀ اصفهان در روزگار حاکمیّت قاجار بوده است. از این شهر در متون تاریخی به­کرّات یاد شده و شهر به­کرات مورد بازدید سفرنامه­نویسان اروپائی قرار گرفته است. حضور بزرگان فرهنگ و هنر و تولیدات مصنوعات متنوّع تجاری را می­توان از اصلی­ترین عواملی دانست که موجب شهرت این شهر در دورۀ قاجار می‌شده‌ است. اگرچه امروزه شواهد اندکی از آثار و ابنیۀ تجاری، مثل بازار و کاروان­سرای عصر ق...

هدف پژوهش: در مُهرهای مورد مطالعه، پوشش‌های سَر همان کلاه‌ها و تاج  کلاه‌های شاهان قاجاری است که در سکه‌ها قابل مشاهده است. این مقاله، با هدف جست‌وجوی تاثیرپذیری نقوش مُهرها از سکه‌ها و مدال‌ها به تحلیل و مقایسۀ تصاویر آن‌ها پرداخته می‌پردازد. روش/ رویکرد پژوهش: پژوهش حاضر، با ماهیت و روش تاریخی، توصیفی، و تطبیقی بر پایۀ منابع کتابخانه‌ای و میدانی به تطبیق نقوش مُهرها با سکه‌ها و مدال‌های دورۀ قاجا...

در میان نسخ خطی مجموعۀ «صارم الدوله»، موجود در کتابخانۀ ابن مسکویه شهر اصفهان، دیوانی از سعدی شیرازی با تذهیب عالی وجود دارد. بررسی ها حاکی از آن است که شناسنامۀ این اثر دارای تاریخ اجرا نیست. مقالۀ حاضر با تکیه بر اطلاعات فنی اثر می کوشد تاریخ این اثر را مشخص کند. مقایسۀ این نسخه با نسخه ای از دیوان حافظ متعلق به سال 1283ق موجود در همان گنجینه به یافتن این پاسخ کمک می کند. پس از بررسی های دقیق...

نقشۀ تاریخی رود کارون و رود دز تا اراضی شعیبیّه، یکی از دقیق­ترین نقشه­های ترسی مشده در دورۀ قاجار به شمار می­آید که به احتمال قوی در اواسط دورۀ ناصری تهیه شده است. هرچند سال ترسیم نقشه و نقشه نگار آن نامعلوم است ولی از حیث تاریخی ارزش فراوان دارد.  در خوزستان رودخانۀ کارون و رود دز از اصلی­ترین رودخانه­ها به شمار می­آیند و لذا نقش زیادی در شکل­گیری تأسیسات آبی داشته­اند. نقشۀ ترسیم شده بر محور ...

نقشۀ تاریخی رود کارون و رود دز تا اراضی شعیبیّه، یکی از دقیق­ترین نقشه­های ترسی مشده در دورۀ قاجار به شمار می­آید که به احتمال قوی در اواسط دورۀ ناصری تهیه شده است. هرچند سال ترسیم نقشه و نقشه نگار آن نامعلوم است ولی از حیث تاریخی ارزش فراوان دارد.  در خوزستان رودخانۀ کارون و رود دز از اصلی­ترین رودخانه­ها به شمار می­آیند و لذا نقش زیادی در شکل­گیری تأسیسات آبی داشته­اند. نقشۀ ترسیم شده بر محور ...

هورامان با جغرافیای کوهستانی و صعب العبور و با مردمانی که طریقۀ زندگی آن ها همواره همچون راز بوده، در مطالعات تاریخ محلی، تاریخ اجتماعی، قوم نگاری و مردم شناسی محل توجه پژوهشگران قرار گرفته است. هر گاه سخن از زندگی اجتماعی قومی به میان می آید تقریباً هیچ داده تاریخی از وضع زیست آن ها در دست نیست، ادبیات مکتوب و شفاهی می‎تواند رهیافتی برای بررسی و تحلیل تاریخ اجتماعی و واکاوی زندگی اجتماعی ارائه ...