البیان فی تفسیرالقرآن، اثر فقیه شیعی معاصر، آیت الله سید ابوالقاسم خویی (متوفی 1371 ش ) است. این کتاب از دو بخش تشکیل شده است : مقدمه ای در علوم قرآن و تفسیر سوره حمد . با وجود توجه گسترده به بخش علوم قرآنی این اثر، متأسفانه بخش تفسیری آن چندان مورد توجه و ژرفکاوی های پژوهشی واقع نشده است . این در حالی است که به نظر می رسد در این بخش، مباحث ارزشمندی از جهت محتوا و روش شناسی تفسیر قرآن ارائه شده...

نگاهی گذرا به نقدهای محمّد حسین ذهبی مؤلّف «التفسیر و المفسّرون» بر مجمع البیان طبرسی است. نگارنده پس از شرح حال اجمالی از طبرسی و تفسیر مجمع البیان به نقدهای محمد حسین ذهبی از این تفسیر می پردازد و در آغاز بر این نکته تأکید می ورزد که ذهبی بیش از آنکه به نقد تفسیر مجمع البیان بپردازد به مذهب مفسّر توجه نشان داده است، چنان تلقی از نقد ذهبی، نگارنده مقاله را به بررسی دیدگاه و مبانی فکری ذهبی واداشته...

به کارگیری قرآن و گزارشهای تفسیری، با توجه به اطلاعات فراوان تاریخی نهفته در آن، اهمیت بسیاری در حوزه پژوهش سیره نبوی دارد. در این مقاله تلاش شده تا به مدد قرآن و گزارشهای تفسیر کننده آن، داستان آیات شیطانی نقد و بررسی شود. آیات شیطانی داستان مشهوری در تاریخ اسلام است که مورد توجه محافل علمی از جمله شرق شناسان بوده است. متن مورد نقد و بررسی این داستان، بر اساس گزارشهایی است که محمد بن جریر طبری...

در خصوص سبک شناسی جدید، تالیفات زیادی از سوی منتقدان به رویکردهای سنتی بلاغت به رشته تحریر در آمده که در این مقال سعی بر آن است تا یکی از این آثار یعنی «أسلوبیة البیان العربی من أفق القواعد المعیاریة إلى آفاق النص الإبداعی» را مورد نقد و بررسی قرار داد. این اثر با روش تحلیل محتوا مورد نقد و بررسی قرار گرفته است که  مهم‌ترین نتایج آن عبارت است از: مرزبندی دقیق بین بیان عربی در بلاغت قدیم و جدید...

هدف این نوشتار، معرّفی طبرسی (468 - 548 هق.( و آثار قرآنی اوست. نویسنده پس از گزارش فشرده از بیوگرافی طبرسی و وجه نامگذاری وی به طبرسی و اختلاف آوانگاری آن، نخست از تألیفات وی سخن گفته سه تفسیر مجمع البیان، الکافی الشافی و جوامع الجامع را نام می برد سپس استادان و شاگردان طبرسی را معرفی کرده از تألیفات وی گزارش می کند و در این راستا از دو تألیف وی یکی در فقه »المؤتلف من المختلف بین أئمه السلف« و ...

از آنجا که قرآن کریم، هدایتگر انسان است، در این راستا نیازمند تفسیر یعنی بیان مفاد استعمالی آیات قرآن، و آشکار نمودن مراد خدای متعال از آن است، که در طول تاریخ اسلام مفسران، تفاسیر مختلفی از این کتاب ارائه نموده¬اند. در این میان، برخی از دانشمندان علوم قرآنی قواعدی را برای تفسیر شمرده¬اند که مفسر باید در تفسیر خود این قواعد را رعایت نماید. از این رو پژوهش حاضر به بررسی رعایت قواعد تفسیری در تفس...

تفسیر قرآن یکی از شاخه¬های مهم علوم قرآنی است که از همان سده¬های آغازین اسلام مورد توجه علمای مسلمان عرب و غیر عرب قرارگرفت. از جمله مفسران قرآن، عارفانی بودند که مسیر طریقت را طی کرده و به آن آشنا بودند. هر کدام از این عارفان به ذوق و مشرب خود اشارات و تعبیرات عرفانی را از آیات قرآن، بیان ¬داشتند. از جمله مهم¬ترین این تفاسیر عرفانی عبارتند از: تفسیر «لطایف¬الإشارات» از ابوالقاسم قشیری، تفسیر «...

اضداد یکی از انواع روابط معنایی بین الفاظ و از مباحث لغوی است که در متون تفسیری و در ذیل مباحث ادبی مورد توجه مفسران قرار گرفته است. این مقاله بر آن است که پدیدة اضداد در تفسیر مجمع¬البیان و روض¬الجنان را، بنا به جایگاه ویژة مباحث لغوی در این دو تفسیر، مورد کندوکاو قرار دهد. از این رو با نگاهی به پیشینة اضداد و اشاره به دیدگاه¬های موافقان و مخالفان، اضداد در علوم قرآن و جایگاهش در مجمع¬البیان و...